14 Sudecka Brygada Artylerii Przeciwpancernej
(19.08.1945 r. - otrzymała nazwę "Sudeckiej")
Formowanie:
Formowanie brygady rozpoczęto na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy
Wojska Polskiego nr 8/Org z dnia 20 sierpnia 1944 r., początkowo w
Chełmie, następnie w miejscowościach Kanie, Rejowiec, Krasne, Józefin.
Dowódcy:
28.08.1944 - 07.09.1944 - mjr Aleksander Gorlenko
07.09.1944 - 14.09.1944 - mjr Konstanty Głuchowski
14 (19).09.1944 - do końca wojny - płk Borys Charkiewicz
szefowie sztabu:
28.08.1944 - 14.09.1944 - kpt Andrzej Andrus
14.09.1944 - 08.01.1945 - mjr Głuchowski
08.01.1945 - do końca wojny - ppłk A. Maksimow
Zaprzysiężenie:
Zaprzysiężenia dokonano w październiku 1944 r. w miejscowości Józefin.
Sztandar:
Wręczony 2 kwietnia 1945 r. w rejonie Wilczyna.
Nazwy i odznaczenia:
Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 180 z dnia 19.08.1945
otrzymała nazwę "Sudeckiej."
Skład brygady:
- dowództwo brygady
- sztab
- bateria dowodzenia
- 58 pułk artylerii przeciwpancernej
- 63 pułk artylerii przeciwpancernej
- 78 pułk artylerii przeciwpancernej
- 12 park artyleryjski
- wydział polityczno - wychowawczy
- kwatermistrzostwo
- oddział informacji
Dyslokacje i walki:
28 - 29.01.1945 - Przemarsz z rejonu formowania przez Piaski, Lublin,
Puławy, Radom do Tomaszowa Mazowieckiego. 20.02.1945 r. przydzielona z
odwodu NDWP do 2 Armii Wojska Polskiego.
26 - 28.02.1945 - Brygada przemieszcza się przez Zgierz, Ozorków,
Kłodawa, Konin, Wólkę, Gniezno, Wągrowiec do Krzyża.
11 - 12.03.1945 - Przemarsz przez Drezdenko, Strzelce Krajeńskie do rejonu
Przyłęga.
22 - 23.03.1945 - Przemarsz przez Gorzów, Skwierzynę, Nowy Tomyśl,
Rakoniewice, Śmigiel do Leszna.
26 - 27.03.1945 - Przemarsz przez Bojanowo, Rawicz, Żmigród i Prusice w
rejon Obornik Śląskich.
07 - 09.04.1945 - Przemarsz przez Oborniki Śląskie, Wołów, Scinawę,
Chocianów, Wierzbów, Krzyżowo, Bolesławiec do Ruszowa. W trakcie
przemarszu pojazdy 78 pappanc zostały zaatakowane przez niemieckie
myśliwce które ostrzelały i obrzuciły je bombami, w efekcie czego jeden
żołnierz poległ, a jeden pojazd został uszkodzony.
OPERACJA BERLIŃSKA
16 - 20.04.1945 - Przełamanie niemieckiej obrony na Nysie Łużyckiej w
rejonie Rothenburga. Poszczególne baterie wspierały oddziały 7 i 9 DP w
trakcie forsowania rzeki a następnie w trakcie walk o Geheege, Horkę
Uhsmannsdorf, Noes.
W nocy z 21 na 22 kwietnia w czasie przemarszu wszystkie pułki brygady
wpadły na swoich trasach w zasadzki i poniosły bardzo ciężkie straty. W
58pappanc już na samym początku starcia poległ dowódca oraz zastępca
dowódcy, do niewoli dostał się dowódca 78 pułku oraz szef sztabu
brygady, w niektórych pododdziałach wybuchła panika. Cała brygada w tym
jednym starciu utraciła w sumie 30 dział, znaczną ilość samochodów a
także 25 oficerów oraz 449 podoficerów i kanonierów (bez zaginionych i
rannych) i została odcięta od tyłów.
Następnie brygada prowadziła walki w rejonie Budziszyna (dwie baterie
zostały czasowo podporządkowane dowódcy radzieckiego 7 KZmech i walczyły
w samym mieście). 24.04.1945 r., w czasie zmiany pozycji ponownie 58 pułk
został zaskoczony przez wrogie jednostki pancerne wspierane dodatkowo
przez lotnictwo. I tym razem kanonierzy ponieśli ciężkie straty. Dowódca
pułku po tym starciu został odwołany. Brygada pozostawała do końca
operacji w odwodzie dowódcy artylerii armii i była kierowana na
zagrożone odcinki m.in. wzmacniając obronę 5 DP. Według raportów strony
polskiej 14 BAPpanc w okresie 22 - 30 kwiecień zniszczyła 19 czołgów, 2
działa pancerne, 3 samochody i 2 transportery opancerzone. W czasie
operacji praskiej 58 pułk został przydzielony do 17pp, a jego rola
ograniczyła się do posuwania za piechotą i zajmowania stanowisk
ogniowych w wyznaczonych punktach.
Straty.
Jednostka poniosła w trakcie operacji berlińskiej ciężkie straty,
zarówno w sprzęcie jak i sile żywej, co przedstawia poniższa tabela.
Stan 14 Sudeckiej Samodzielnej Brygady Artylerii Przeciwpancernej.
Data |
oficerowie podoficerowie kanonierzy
|
Działa
76mm | 57 mm
|
Samochody
wszystkich typów
|
05.04.1945
|
1530
|
24
|
48
|
113
|
30.04.1945
|
851
|
6
|
18
|
39
|
10.05.1945
|
1337
|
6
|
18
|
44
|
Moja subiektywna ocena.
14 Brygada Artylerii Przeciwpancernej w momencie organizacji została
zaliczona do jednostek drugiej kolejności, przez co prace przy jej
tworzeniu przebiegały powoli. Formowanie prowadzone było w ciężkich
warunkach. Poza uzbrojeniem odczuwano braki w pozostałym wyposażeniu,
brygada nigdy nie posiadała tylu samochodów ile przewidywał etat.
Żołnierze byli słabo przygotowani, zwłaszcza do prowadzenia działań
nocnych. W warunkach ograniczonej widoczności zwiad szwankował,
artylerzyści po oddaniu kilku strzałów nie zmieniali stanowisk, przez co
dział były szybko eliminowane. Do tego trzeba dodać słabe dowodzenie
dowódcy i sztabu artylerii 2 armii, którzy wydając rozkaz o nowym
ześrodkowaniu nie przekazali dowódcy brygady wiadomości o pozycji i sile
wroga, chociaż te informacje w chwili wydawania rozkazu, były znane.
Decyzja o rozdrobnieniu brygady wpływała negatywnie na przebieg walk.
Również dowódcy 14 BAPpanc należą się słowa krytyki, bowiem we własnym
zakresie mógł lepiej zadbać o rozpoznanie. Brak izolacji miejscowej
ludności skutkował tym, że wróg dokładnie znał skład i liczebność
naszych oddziałów. Zastanawiające jest nie poinformowanie dowódcy 14
Brygady, że w sąsiedztwie znajdują się czołgi 16 BPanc. W czasie boju
czołgiści próbowali przyjść z pomocą kanonierom, ale te maszyny które
dostały do szosy zostały zniszczone i zabarykadowały przejazd, przez co
zamęt się tylko zwiększył. Gdyby dowództwo armii lepiej się orientowało
w sytuacji i prężniej działało można było doprowadzić do współpracy
14BAPpanc i 16 BPanc i wynik takiego starcia na pewno byłby inny. Tego
nie uczyniono, a Niemcy to wykorzystali i pojedynczo po kolei najpierw
zdziesiątkowali 14 brygadę, potem zniszczyli okrążone czołgi 16 brygady
oraz napotkane oddziały 5 DP.
Literatura:
1. Bobkowski Janusz, "W walce z czołgami", Warszawa 1961
2. Bobkowski Janusz, "Kierunek Budziszyn", Warszawa 1965
3. Kaczmarek Kazimierz, "Druga Armia Wojska Polskiego", Warszawa 1978
4. Kaczmarek Kazimierz ""Polacy na polach Łużyc", Warszawa 1980
5. Leon Ponahajba i inni, ""Organizacja i działania bojowe Ludowego
Wojska Polskiego w latach 1943-1945"", Warszawa 1958
|