Struktura organizacyjna artylerii Wojska Polskiego.

Struktura organizacyjna artylerii Wojska Polskiego.
Artyleria WP dzieliła się pod względem przeznaczenia na: 1. Artylerię organiczną związków taktycznych i oddziałów. 2. Artylerię armijną. 3. Artylerię odwodu Naczelnego Dowództwa. Podstawowym szczeblem organizacyjnym grupującym większość artylerii była dywizja, która w oddziałach dywizyjnych, w pułkach i batalionach piechoty posiadała łącznie 264 dział i moździerzy (zobacz Struktura organizacyjna piechoty). Jednostki tych dwóch ostatnich rodzajów artylerii przydzielano dywizjom piechoty lub wykorzystywano na szczeblu armii do wzmacniania dywizji piechoty lub (i) zwalczania obiektów znajdujących się poza zasięgiem ognia artylerii dywizyjnej.

Artyleria WP dzieliła się pod względem przeznaczenia na:
   1. Artylerię organiczną związków taktycznych i oddziałów.
   2. Artylerię armijną.
   3. Artylerię odwodu Naczelnego Dowództwa.

Podstawowym szczeblem organizacyjnym grupującym większość artylerii była dywizja, która w oddziałach dywizyjnych, w pułkach i batalionach piechoty posiadała łącznie 264 dział i moździerzy (zobacz Struktura organizacyjna piechoty).
Jednostki tych dwóch ostatnich rodzajów artylerii przydzielano dywizjom piechoty lub wykorzystywano na szczeblu armii do wzmacniania dywizji piechoty lub (i) zwalczania obiektów znajdujących się poza zasięgiem ognia artylerii dywizyjnej.

Dowództwo artylerii WP.
Sformowane 20.08.1944 r. na podstawie rozkazu nr.22 NDWP z 10.09.1944 r. w składzie: Kierownictwo: - dowódca artylerii, - z-ca d/s. pol.- wych., - z-ca ds. liniowych, - z-ca ds. oplot, - adiutant. Grupa łączności: - szef łączności, - pomocnik szefa/s radio, - pomocnik ds. łączności przewodowej. Sztab (oparty na organizacji rosyjskiego sztabu artylerii frontu): szef sztabu i podlegające mu oddziały: operacyjny, rozpoznawczy, ewidencyjny i wyszkolenia bojowego, obrony plot i personalny. Ogółem w dowództwie pracowało 27 oficerów, 6 podoficerów i 4 maszynistki. Dowództwo i sztab. Dowódca artylerii WP (był jednocześnie z-cą naczelnego dowódcy WP ds. artylerii) - gen. dyw. Bolesław Czarniawski Z-ca d/s oplot - gen. bryg. Stanisław Grochowski Z-ca d/s pol.-wych - ppłk Władysław Wiśniewski Szef sztabu - gen. bryg. Teodor Dudziński Do zasadniczych zadań dowództwa artylerii nalazło dowodzenie artyleria OND do czasu odejścia jej do armii polowych, formowanie i szkolenie nowych związków i oddziałów artylerii, studiowanie doświadczeń wojennych, wydawanie instrukcji i regulaminów. Był to, więc sztab, którego zasadniczym przeznaczeniem była praca koncepcyjno-organizacyjna, a nie operacyjne dowodzenie całością artylerii.

Dowództwo artylerii WP.

Sformowane 20.08.1944 r. na podstawie rozkazu nr.22 NDWP z 10.09.1944 r. w składzie:

Kierownictwo:
- dowódca artylerii,
- z-ca d/s. pol.- wych.,
- z-ca ds. liniowych,
- z-ca ds. oplot,
- adiutant.

Grupa łączności:
- szef łączności,
- pomocnik szefa/s radio,
- pomocnik ds. łączności przewodowej.

Sztab (oparty na organizacji rosyjskiego sztabu artylerii frontu):
szef sztabu i podlegające mu oddziały:
operacyjny,
rozpoznawczy,
ewidencyjny i wyszkolenia bojowego,
obrony plot i personalny.

Ogółem w dowództwie pracowało 27 oficerów, 6 podoficerów i 4 maszynistki.

Dowództwo i sztab.
Dowódca artylerii WP (był jednocześnie z-cą naczelnego dowódcy WP ds. artylerii) - gen. dyw. Bolesław Czarniawski
Z-ca d/s oplot - gen. bryg. Stanisław Grochowski
Z-ca d/s pol.-wych - ppłk Władysław Wiśniewski
Szef sztabu - gen. bryg. Teodor Dudziński

Do zasadniczych zadań dowództwa artylerii nalazło dowodzenie artyleria OND do czasu odejścia jej do armii polowych, formowanie i szkolenie nowych związków i oddziałów artylerii, studiowanie doświadczeń wojennych, wydawanie instrukcji i regulaminów.
Był to, więc sztab, którego zasadniczym przeznaczeniem była praca koncepcyjno-organizacyjna, a nie operacyjne dowodzenie całością artylerii.

Artyleria OND.
Nie stanowiła zwartego tworu organizacyjnego, lecz składały się na nią samodzielne oddziały i związki taktyczne artylerii podległe bezpośrednio dowódcy artylerii WP. Podległe jednostki - patrz tabela.
Związek (oddział)	Organizacja	moździerze		działa
Związek (oddział)	Organizacja	82 mm	120 mm	57 mm	76 mm AD	122 mm hb	152 mm hba	85 mm plot	37 mm plot
8 BAC ^*	3 dywizjony 152 mm hba po 3 baterie po 4 działa						36
7 BAH ^*	44, 47, 50 pah, każdy w składzie 2 dyw. po 3 baterie po 4 haubice 122 mm					60
6 BAL ^*	43, 45, 48 pal, każdy w składzie 2 dyw. po 3 baterie po 4 działa				72
6 darp ^*	bateria rozpoznania topograficznego, dwie bat. rozpoznania dziękowego, pluton rozpoznania optycznego, pluton rozpoznania fotogrametrycznego
10 BAC	skład analogicznie jak 8 BAC						36
11 PABpanc.	29 pappanc po 6 baterii po 4 działa 76 mm 30 i 31 pappanc po 6 baterii po 4 działa 57 mm			48	24
14 PABpanc.	58, 63, 78 pappanc skład analogiczny jak 11 BABpanc			48	24
1 BMoźdz.	5, 8, 10, 11 pułk moździerzy 120 mm każdy w składzie 2 dywizjonów po 3 baterie po 6 moździerzy		144
4 DAplot	77, 79, 81 11 paplot mk ^ 83 paplot sk ^*							16	72
^* jednostki wchodzące w skład 2 DA ^ pułki mk były uzbrojone w 24 armaty plot 37 mm i 16 km plot ^* pułki sk były uzbrojone w 16 armat plot 85 mm i 4 ckm plot

Dowództwo i sztab artylerii 1 AWP.
Formowanie oddziałów artylerii 1 AWP rozpoczęto 01.04.1944 roku, na podstawie dekretu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 16.03.1944 r. zezwalającego na zwiększenie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR do stanu armii. Dowództwo i sztab. Dowódca artylerii armii - gen. bryg. Aleksander Modzelewski Z-ca ds. liniowych płk Leon Nałęcz-Bukojemski, płk. Piotr Dejnichowski Z-ca ds. oplot płk Walentyn Pachowski, płk. Mikołaj Babin Szef sztabu - płk Adolf Krzysztofowicz Szef oddziału operacyjnego - mjr Rafał Weretiuk Szef oddziału rozpoznawczego - mjr Sergiusz Raskow Szef oddziału uzbrojenia - ppłk Wasyli Kaszkiela, płk Antonina Przystawko-Piotrowska Podległe jednostki - patrz tabela.
Związek (oddział)	Organizacja	moździerze		działa
Związek (oddział)	Organizacja	82 mm	120 mm	57 mm	76 mm AD	122 mm arm	122 mm hb	152 mm hba	85 mm plot	37 mm plot
1 BAA	3 dywizjony 122 mm armat po 3 baterie po 4 działa					36
5 BAC	3 dywizjony 152 mm hba po 3 baterie po 4 działa							36
2 BAH	7, 8, 9, pah, każdy w składzie: jeden dyw. 3 baterie po 4 działa drugi dyw. 2 baterie po 4 działa						60
3 BAH	10, 11, 12, pah, organizacja taka sama jak w 2 BAH						60
4 BAPanc	4 pappanc, 6 baterii po 4 działa 76 mm 19 i 20 pappanc, 6 baterii po 4 działa 57 mm			48	24
1 spm	2 dywizjony moździerzy 120 mm po 3 baterie po 6 moździerzy		36
1 DAPlot	15, 16, 17 paplot mk ^* 18 paplot sk ^**
5 darp	bateria rozpoznania topograficznego, dwie bat. rozpoznania dźwiękowego, pluton rozpoznania optycznego, pluton rozpoznania fotogrametrycznego
- ^* pułki mk były uzbrojone w 24 armaty plot 37 mm i 16 km plot - ^** pułki sk były uzbrojone w 16 armat plot 85 mm i 4 ckm plot

Dowództwo i sztab artylerii 2 AWP.
Formowanie oddziałów artylerii 1 AWP rozpoczęto w sierpniu 1944 r na podstawie rozkazu NDWP nr 8 z dnia 20.08.1944 r. Dowództwo i sztab. Dowódca artylerii armii - gen. bryg. Jan Pyrski Z-ca ds. liniowych płk Leon Nałęcz-Gębicki Z-ca ds. oplot płk Patoka Szef sztabu - płk Eugeniusz Wysokowski Szef oddziału operacyjnego - mjr Riachin Szef oddziału rozpoznawczego - ppłk Kowalewski Szef oddziału łączności - ppłk Legierko Podległe jednostki - patrz tabela.
Związek (oddział)	Organizacja	moździerze		działa
Związek (oddział)	Organizacja	82 mm	120 mm	57 mm	76 mm AD	122 mm arm	122 mm hb	152 mm hba	85 mm plot	37 mm plot
9 BAPpanc	53 pappanc, 6 baterii po 4 działa 76 mm 56 i 72 pappanc, 6 baterii po 4 działa 57 mm			48	24
14 BAPpanc	58, 63, 78 pappanc - skład analogicznay jak 9 BAPpanc			48	24
3 DAplot	61, 66, 69 paplot mk ^* 79 paplot ^**								16	72
3 pułk moździerzy			36
8 darp	bateria rozpoznania topograficznego, dwie bat. rozpoznania dźwiękowego, pluton rozpoznania optycznego, pluton rozpoznania fotogrametrycznego
- ^* pułki mk były uzbrojone w 24 armaty plot 37 mm i 16 km plot - ^** pułki sk były uzbrojone w 16 armat plot 85 mm i 4 ckm plot
Dowódcy artylerii armii byli jednocześnie zastępcami dowódcy armii ds. artylerii. W hierarchii dowodzenia posiadali szerokie uprawnienia w zakresie rozkazodawstwa nie tylko w stosunku do artylerii armijnej, lecz również dywizyjnej. Mogli stawiać zadania dowódcą dywizji zadania w zakresie wykorzystania artylerii i ingerować w sprawy jej użycia. Do swojej dyspozycji dowódcy artylerii armii posiadali sztaby liczące, wraz z oddziałem uzbrojenia, 50 oficerów. Dywizje artylerii (DA). ) Jako związki taktyczne artylerii były formowane w oparciu o radziecki etat dywizji artylerii Naczelnego Dowództwa. Do tego etatu dopisano 251 stanowisk oficerów i podoficerów polityczno-wychowawczych. Nieznaczne różnice występowały w wyposażeniu i środkach transportu. Ostatecznie skład DA był następujący: - dowództwo i sztab - brygada artylerii ciężkiej - brygada artylerii haubic - brygada artylerii lekkiej - dywizjon artyleryjskiego rozpoznania pomiarowego - batalion samochodowo-transportowy - ruchome warsztaty naprawy samochodów - dywizyjne warsztaty uzbrojenia - warsztaty mundurowe - kompania sanitarna - piekarnia polowa - kasa banku polowego Etatowy stan dywizji wynosił 5732 ludzi: - 679 oficerów - 1414 podoficerów - 3639 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 3897 kb - 85 km - 168 rusznic ppanc - 72 armaty 76 mm Zis -3 - 60 haubic 122 mm - 36 armato-haubic 152 mm - 534 samochody różnych typów - 45 traktorów ) W praktyce skład ten odnosi się do 2 DA, ponieważ druga sformowana - 5 DA składała się z 2 BAH, 3 BAH i 10 BAC ( nie wzięła bezpośredniego udziału w walkach) oraz jednostek pomocniczych: 9. Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego, 8. Batalion Samochodowy, 21.Polowa Baza Remontu Samochodów 5.DA, Dywizyjne Warsztaty Uzbrojenia 5. DA, 14.Samodzielna Kompania Medyczno - Sanitarna 5.DA, 38.Piekarnia Polowa 5. DA, 3249.Wojskowa Stacja Poczty Polowej 5.DA, 2129.Kasa Banku Polowego 5.DA. Dywizje artylerii przeciwlotniczej (DAplot). Te związki taktyczne organizowano w oparciu o radziecki etat dywizji artylerii przeciwlotniczej, do którego wprowadzono zmiany polegające na dodaniu 29 etatów oficerskich i 173 podoficerskich (polityczno- wychowawczych). Pewne zmiany zaszły w stanach osobowych i wyposażeniu niektórych oddziałów. Ostatecznie stan etatowy był następujący: - dowództwo i sztab - wydział polityczny - batalion dowodzenia - trzy pułki artylerii przeciwlotniczej mk - jeden pułk artylerii przeciwlotniczej sk - park artyleryjski - polowe warsztaty remontowe i samochodowe - stacja poczty polowej Etatowy stan dywizji wynosił 2310 ludzi: - 269 oficerów - 711 podoficerów - 1330 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 16 armaty plot 85 mm - 72 armaty plot 37 mm - 52 ciężkie karabiny plot - 169 samochodów - 20 traktorów Brygady artylerii (BA). Brygady artylerii były podstawowymi oddziałami OND i występowały samodzielnie lub w składzie dywizji artylerii. Formowano różne brygady o specjalnym kierunkowym przeznaczeniu: Brygady artylerii lekkiej (BAL) Brygady artylerii haubic(BAH) Brygady artylerii ciężkiej (BAC) Brygady artylerii przeciwpancernej (BAPpanc) Brygady moździerzy (BM) Brygady Artylerii Lekkiej. ) Skład: - dowództwo i sztab - wydział polityczny - bateria dowodzenia - trzy pułki artylerii lekkiej - pluton medyczny - park artyleryjski - pluton transportowy Etat wynosił 2025 ludzi: -246 oficerów - 543 podoficerów - 1236 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 72 armaty 76 mm Zis-3 - 72 rusznice ppanc - 180 samochodów ) - powstała tylko jedna - 6 BAL w ramach 2 DA. Brygady Artylerii Haubic. ) Skład: - dowództwo i sztab - wydział polityczny - bateria dowodzenia - trzy pułki artylerii haubic - pluton medyczny Etat wynosił 2036 ludzi: -237 oficerów - 572 podoficerów - 1227 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 60 haubic 122 mm - 30 rkm - 60 rusznic ppanc - 240 samochodów ) - sformowano trzy brygady - 2,3 i 7 BAH Brygady Artylerii Ciężkiej. ) Skład: - dowództwo i sztab - wydział polityczny - bateria dowodzenia - trzy dywizjony 152 mm haubico-armat ) - pluton medyczny - warsztat puszkarsko-rusznikarski - pluton parkowy - pluton gospodarczy - park artyleryjski Etat wynosił 1129 ludzi: -116 oficerów - 308 podoficerów - 705 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 36 haubico-armat 152 mm - 18 rkm - 36 rusznic ppanc - 102 samochodów - 45 traktorów ) - sformowano cztery brygady - 1 BAA, 5,8 i 10 BAC (ta ostatnia nie brała udziału w walkach) ) - 1 BAA posiadała etatowo trzy dywizjony 122 mm armat (36 szt) Brygady Artylerii Przeciwpancernej.** ) Skład: - dowództwo i sztab - wydział polityczny - bateria dowodzenia - trzy pułki artylerii przeciwpancernej - park artyleryjski Etat wynosił 1439 ludzi: -180 oficerów - 473 podoficerów - 786 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 48 armat 57 mm ppanc - Zis-2 - 24 armaty 76 mm - Zis-3 - 72 rusznice ppanc - 36 km - 186 samochodów ) - sformowano cztery brygady - 4,9,11 i 14 BAPpanc Brygady Moździerzy. ) Skład : - dowództwo i sztab - wydział polityczny - bateria dowodzenia - cztery pułki moździerzy - park artyleryjski Etat wynosił 2565 ludzi: -309 oficerów - 744 podoficerów - 1512 szeregowych Uzbrojenie i wyposażenie: - 144 moździerze 120 mm - 108 rusznic ppanc - 97 samochodów ) - sformowano tylko jedną - 1 Samodzielną Brygadę Moździerzy jako jednostkę OND

Organizacja artylerii 1 Korpusu Pancernego - ważniejsze jednostki
Związek (oddział)	Organizacja	moździerze		działa
Związek (oddział)	Organizacja	82 mm	120 mm	57 mm	76 mm AD	122 mm arm	122 mm hb	152 mm hba	85 mm plot	37 mm plot
2 pułk moździerzy	3 dywizjony moździerzy 120 mm po 3 baterie po 6 moździerzy		36
26 paplot	4 baterie po 6 dział 37 mm									24
1 dywizjon artylerii rakietowej	8 wyrzutni

powrót do strony głównej