
RACZKIEWICZ, Władysław
Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej na Uchodźstwie
Urodzony: 28 stycznia 1885 r. w Kutaisi (Gruzja).
Zmarł: 6 czerwca 1947 r. w sanatorium w Ruthin - Wielka Brytania.
Promocje:
Podporucznik.:
Chrorąży armii rosyjskiej.
Funkcje:
Chorąży w sztabie rosyjskiego Frontu Zachodniego.: ?? - ??
Prezes Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego.: 1917 - ??
Członek Rady Naczelnej Polskich Sił Zbrojnych (Kijów).: 1918 - ??
Służba w 10 Pułku Ułanów Dywizji Litewsko-Białoruskiej.: grudzień 1918 - ??
Zastępca Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich.: 16 maja 1919 - ??
Szef Zarządzania Terenów Przyfrontowych i Etapowych.: 25 września 1920 - ??
Delegat przy Rządzie Litwy Środkowej w Wilnie.: grudzień 1920 - 27 czerwca 1921 r.
Minister Spraw Wewnętrznych w Rządzie Wincentego Witosa.: 28 czerwca - 13 września 1921 r.
Wojewoda Nowogródzki.: 10 października 1921 - 29 sierpnia 1924 r.
Delegat Rządu w Wilnie.: 29 sierpnia 1924 - 1925 r.
Minister Spraw Wewnętrznych.: 1925 - 5 maja 1926 r.
Wojewoda Wileński.: 25 maja 1926 - grudzień 1930 r.
Senator Rzeczpospolitej Polskiej (z ramienia BBWR).: grudzień 1930 - ??
Marszałek Senatu.: 6 grudnia 1930 - ??
Prezes Światowego Związku Polaków z Zagranicy.: lipiec 1934 - 1939 r.
Wojewoda Krakowski.: 1 sierpnia - 13 października 1935 r.
Minister Spraw Wewnętrznych.: 13 października 1935 - 15 maja 1936 r.
Wojewoda Pomorski.: lipiec 1936 - wrzesień 1939 r.
Prezydent Rzeczpospolitej na Uchodźstwie.: 27 września 1939 - 6 czerwca 1947 r.
Opinie:
Notatki:
Urodził się w rodzinie polskich zesłańców. Jego dziad, po zsyłce na Syberię odbywał w Kutaisi drugą część kary za udział w Powstaniu Styczniowym. Syn Józefa i Ludwiki z domu Łukaszewicz. W 1903 r., ukończył Gimnazjum w Twerze, a w 1911 studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Dorpacie.
Podjął następnie praktykę adwokacką w Mińsku, ale po trzech latach musiał ją przerwać w związku z wybuchem I Wojny Światowej.
Jako poddany cara został zmobilizowany do armii rosyjskiej i w stopniu chorążego przydzielony do Sztabu Frontu Zachodniego.
Utworzony w 1917 r. Naczelny Polski Komitet Wojskowy powierzył mu funkcję prezesa. Odtąd był ściśle związany z wojskiem. W 1918 roku znalazł się w Radzie Naczelnej Polskich Sil Zbrojnych w Kijowie, a od grudnia 1918 r. w Wojsku Polskim, w 10 Pułku Ułanów Dywizji Litewsko - Białoruskiej. Po wojnie powierzano mu wysokie funkcje państwowe.
Od 16 maja 1919 r. był zastępcą Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, od 25 września 1920 szefem Zarządzania Terenów Przyfrontowych i Etapowych.
W grudniu 1920 r., został Delegatem przy Rządzie Litwy Środkowej w Wilnie. Funkcję tą pełnił do 27 czerwca 1921, ponieważ następnego dnia objął na
krótko tekę ministra spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa, którą piastował przez zaledwie dwa i pół miesiąca, czyli do 13 września.
Zrezygnował z niej, ponieważ 10 października tego samego roku został wojewodą nowogrodzkim. Na tym stanowisku pozostał przez niemal trzy lata.
29 sierpnia 1924 r. ponownie przyjął funkcję Delegata Rządu w Wilnie, na niespełna rok, a potem w rządach Grabskiego i Skrzyńskiego - jeszcze raz stanowisko ministra spraw wewnętrznych, które sprawował do 5 maja 1926 r. Po 20 dniach znowu został wojewodą, tym razem wileńskim - na pięć lat. W pierwszych dniach grudnia 1930 r. został senatorem BBWR, a już od 9 grudnia piastował godność marszałka senatu. W lipcu 1934 r. wybrano go na
prezesa Światowego Związku Polaków.
Ministrem spraw wewnętrznych został po raz trzeci w rządzie M. Zyndrama - Kościałkowskiego (od 13 października 1935 do 15 maja 1936 r.), wcześniej przez kilka miesięcy był wojewodą krakowskim (1 sierpień do 13 październik 1935 roku.), a po ustąpieniu rządu Kościałkowskiego - wojewodą pomorskim.
Na tym stanowisku zastała go II Wojna Światowa. 5 września 1939 r., kiedy Toruń zajmowały wojska niemieckie, opuścił Polskę, skąd udał się do Francji. Na polecenie internowanego w Rumunii Ignacego Mościckiego, przejął 27 września 1939 r. urząd Prezydenta Rzeczpospolitej na Uchodźstwie. Początkowo jego siedzibą był Paryż, a od 22 listopada 1939 r. Angers. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 r., przeniósł się wraz z rządem do Wielkiej Brytanii.
Mimo iż był prezydentem, to nie on decydował o najważniejszych dla państwa kwestiach. Sprawy o priorytetowej wadze rozstrzygał premier Władysław Sikorski. Bardzo ważna w tym względzie była specjalna umowa zawarta pomiędzy obydwoma dyplomatami, która uchylała zapisy konstytucji kwietniowej o prerogatywach prezydenta.
To umożliwiło Sikorskiemu prowadzenie samodzielnej polityki. Raczkiewicz był przeciwny niektórym kierunkom obranym przez gen. Sikorskiego. Najbardziej drażliwą była kwestia porozumienia z Sowietami. Był zdecydowanym przeciwnikiem układu Sikorski-Majski, podpisanego w Londynie 30 lipca 1941 roku, groził nawet odejściem z pełnionego stanowiska. Nie zdecydował się jednak na tak radykalny krok.
Po zmianie gabinetu przeszedł do opozycji względem polityki Stanisława Mikołajczyka. Optował za sojuszem z mocarstwami zachodnimi i porozumieniu ze Związkiem Radzieckim, ale na polskich warunkach. Dlatego też głośno wyrażał sprzeciw względem kapitulacyjnej, w jego mniemaniu, polityki premiera.
Co więcej, momentami musiał ulegać presji sojuszników zachodnich, którzy we wrześniu 1944 roku wymogli na nim odwołanie ze stanowiska Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego.
Był to jawny akt brutalnej ingerencji w politykę Polaków, jednakże Raczkiewicz uległ i udzielił generałowi dymisji. Wcześniej, także pod presją otoczenia, tyle że rządowego, zdecydował się na odwołanie go ze stanowiska następcy prezydenta.
Utworzenie w Polsce Rządu Tymczasowego mocno obniżyło prestiż władz londyńskich. Ucierpiał na tym przede wszystkim autorytet Raczkiewicza, który przy okazji nie mógł się dogadać z emigracyjnymi towarzyszami. Szczególne kontrowersje wzbudziła sprawa mianowania następcy prezydenta. Ostatecznie bój o stanowisko przegrał Tomasz Arciszewski, a Raczkiewicz w swoim politycznym testamencie następcą mianował Augusta Zaleskiego.
Raczkiewicz kierował rozmowami na temat przyszłej Polski z rządami Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR. Podczas jednej z nich, 6 lipca 1944 r. Bolesław Bierut zażądał rezygnacji Raczkiewicza i Sosnkowskiego, domagając się dla siebie funkcji prezydenta. Raczkiewicz ponownie uległ naciskom i oddał władzę.
Chory na białaczkę, ostatni okres życia spędził w walijskim sanatorium w Ruthin, gdzie doczekał kresu swojego życia. Został pochowany na cmentarzu lotników polskich w Newark.
Odznaczenia m.in.:
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1935)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1921)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (13 lipca 1921, jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski)
Order Krzyża Orła I klasy (Estonia, 1934)
Krzyż Wielki Orderu Krzyża Południa (Brazylia, 1934)
|