Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
RATAJCZAK, Józef.



RATAJCZAK, Józef

Major służby stałej piechoty



Pseudonimy: „Englert”, „ Karol”, „Karolczak”, „ Krauze”.

Urodzony: 24 luty 1897 r. w Poznaniu.

Zmarł: 28 maja (?) 1941 r., w egzekucji zbiorowej w Lasach Sękocińskich koło Magdalenki..


Promocje:

Major.: 1 stycznia 1935 r.
Kapitan.: 1 stycznia 1928 r.
Porucznik.: czerwiec 1922 r. (ze starszeństwem od 1 lipca 1919 r.).
Podporucznik.: 22 maja 1919 r.

Funkcje:

Wcielony do 7 Oddziału Zapasowego Wojsk Technicznych armii niemieckiej.: 26 marca 1917 r.
Uczestnik kursu samochodowego w Breslau (Wrocław).: ?? - ??
Kierowca automobilu w 5 Dywizji Obrony Krajowej armii niemieckiej.: ?? - ??
Technik specjalista w 144 Oddziale Telefonicznym w 5 Pułku Budowlanym armii niemieckiej.: 17 września 1917 - 20 listopada 1918 r.
Uczestnik Powstania Wielkopolskiego.: 27 grudnia 1918 - ??
Żołnierz 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.: ?? - ??
Dowódca 1 kompanii 1 pułku Strzelców Wielkopolskich.: ?? - ??
Dowódca 3 kompanii 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.: ?? - grudzień 1919 r.
Dowódca 3 kompanii 55 Wielkopolskiego Pułku Piechoty (Leszno).: grudzień 1919 - ??
Oficer Instruktor Przysposobienia Wojskowego przy RKU Poznań.: 1922 - ??
Komendant Hufca/Chorągwi Wielkopolskiej ZHP.: ?? - ??
Dowódca kompanii w 55 Pułku Piechoty (Leszno).: 1925 - 19 marca 1926 r.
Oficer Instruktor PW na powiaty: czarnkowski i obornicki w 58 Pułku Piechoty (Poznań).: 19 marca 1926 - ??
Dowódca kompanii w 58 Pułku Piechoty (Poznań).: marzec 1929 - styczeń 1930 r.
Referent w Okręgowym Urzędzie WF i PW w DOK VII w Poznaniu.: 8 stycznia 1930 - ??
Kierownik referatu w Okręgowym Urzędzie WF i PW w DOK VII w Poznaniu.: ?? - ??
Oficer 58 Pułku Piechoty (Pińsk).: 1933 - 1935 r.
Komendant Chorągwi Poleskiej ZHP.: 1933 - 1935 r. (?)
Uczestnik kursu dla oficerów sztabowych w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: 1935 r.
Wykładowca taktyki piechoty w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: 1937 r.
Dowódca I Batalionu w 15 Pułku Piechoty (Dęblin).: 24 sierpnia - 29 września 1939 r.
P.o. dowódca 15 Pułku Piechoty, 28 DP, Armia "Łódź".: 6 - 29 września 1939 r.
Dowódca rubieży obronnej "Pomiechówek", Twierdza Modlin.: 13 - 29 września 1939 r.
Komendant Okręgu Pomorze SZP/ZWZ.: 20 października 1939 - 23/24 listopada 1940 r. (aresztowany).

Opinie:

Notatki:

Syn Jana (robotnika magistrackiego) i Franciszki z domu Karolczak. Wychowany w duchu patriotyczno – niepodległościowym. W latach 1905-1906 uczestniczył w strajku szkolnym. Od 1911 r., członek tajnych grup niepodległościowych „Białego Orła” i „Wolnych Strzelców” w Poznaniu. W październiku 1912 r., utworzył samodzielny oddział skautów z młodzieży pozaszkolnej, przekształcony w drużynę harcerską im. Jana Henryka Dąbrowskiego, w której w roku 1913 został drużynowym.
W 1914 r., został włączony do komendy skautowej. Po ukończeniu szkoły powszechnej i dwóch klas szkoły elementarnej w Poznaniu odbył praktykę w zawodzie elektrotechnika, po czym zaliczył 3 półrocza szkoły budowy maszyn. Związany cały czas z organizacją bojowo-niepodległościową Wierzejewskiego przekształconą jesienią 1917 r., w Polską Organizację Wojskową Zaboru Pruskiego. Od 1916 współtwórca i pierwszy naczelnik Głównej Kwatery Skautowej na Rzeszę Niemiecką. W 1916 r., zorganizował m. in. I Zlot Harcerstwa Wielkopolskiego. Dowodził batalionem na konspiracyjnych ćwiczeniach polowych.

Na początku 1917 r., został zdekonspirowany i 26 marca 1917 r., wcielony do armii niemieckiej z przydziałem do 7 Oddziału Zapasowego Wojsk Technicznych i skierowany na kurs samochodowy w Breslau (Wrocław). Następnie jako kierowca samochodu służył w 5 Dywizji Obrony Krajowej na froncie zachodnim m. in. pod Verdun, a w okresie od 17 września 1917 do 20 listopada 1918 r., jako technik specjalista w 144 Oddziale Telefonicznym w 5 Pułku Budowlanym.
Od lipca 1917 r., prowadził akcję niepodległościową wśród żołnierzy polskich w armii niemieckiej. 19 listopada 1918 r., został urlopowany i przeniesiony do Poznania. 20 listopada 1918 r., przeszedł na stopę nielegalną i objął dowództwo kompanii POWZP złożonej ze skautów i studentów. Od 27 grudnia 1918 r., uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. Walczył podczas ataku na Fort Grollmana, w szturmie na Prezydium Policji, a także 6 stycznia 1919 r., w nocnym boju z załogą Ławicy. Następnie wraz ze swoim oddziałem włączony do 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.

14 marca 1919 r., wraz z grupą gen. Konarzewskiego wyruszył z frontu Wielkopolskiego na odsiecz Lwowa. 22 maja 1919 r., mianowany podporucznikiem piechoty. Dowodził wówczas kolejno 1 i 3 kompanią 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich, od grudnia 1919 r., przemianowanego na 55 Wielkopolski Pułk Piechoty.
Podczas walk w rejonie Lwowa został ranny. Później walczył na froncie Litewsko-Białoruskim, wojny polsko-bolszewickiej. Walczył pod Bobrujskiem 29 sierpnia 1919 r., potem 22 marca 1920 r., pod Berezą Kartuską. Wyróżnił się podczas bitwy warszawskiej, gdzie w miejscowości Kobiel koło Garwolina dowodził siłami 7 kompanii, II batalionu 55 pp. bronił mężnie pozycji obronnych przed bolszewikami.

Podczas trwania wojny był urlopowany, by 28 czerwca 1920 r., zdać maturę. Po wojnie podjął działalność harcerską, służąc jednocześnie w wojsku, w 55 Pułku Piechoty w Lesznie. Instruktor harcerski w Lesznie. W czerwcu 1922 r., został zweryfikowany w stopniu porucznika służby stałej piechoty ze starszeństwem od 1 lipca 1919 r. Od 1922 oficer instruktor Przysposobienia Wojskowego przy RKU w Poznaniu i jednocześnie komendant hufca, a później Chorągwi Wielkopolskiej ZHP.
Od 1925 r., ponownie w 55 pp., gdzie dowodził kompanią. 19 marca 1926 r., przeniesiony do 58 pp., na stanowisko oficera instrukcyjnego PW na powiat czarnkowski i obornicki z siedzibą w Wieleniu. Awansowany do stopnia kapitana służby stałej piechoty ze starszeństwem od 1 stycznia 1928 r. W okresie od marca 1929 do stycznia 1930 r., był dowódcą kompanii w 58 pp w Poznaniu, potem od 8 stycznia 1930 r., referentem i dalej kierownikiem referatu w Okręgowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w DOK VII w Poznaniu. W latach 1933-1935 w 84 pp w Pińsku. Jednocześnie komendant Chorągwi Poleskiej ZHP.

1 stycznia 1935 r., został awansowany do stopnia majora służby stałej piechoty. W 1935 r., skierowany na kurs oficerów sztabowych w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Od 1937 r., wykładowca taktyki piechoty. Aktywny działacz przyjaciół ZHP. Z dniem 24 sierpnia 1939 r., mianowany dowódcą I batalionu w 15 pp. w Dęblinie. W Wojnie Obronnej 1939 r., brał udział na stanowisku dowódcy I batalionu 15 pp. w składzie 28 DP Armii „Łódź”.
Walczył na szlaku bojowym od Wielunia do rejonu twierdzy Modlin, gdzie dotarł z częścią I batalionu i rozbitkami z 15 pp. Od 6 września 1939 p. o. dowódcy pułku. Od 13 września, aż do kapitulacji Modlina dowodził obroną rubieży obronnej „Pomiechówek”. Po kapitulacji twierdzy, od 29 września 1939 r., przebywał w niewoli niemieckiej. Osadzono go w przejściowym obozie jenieckim w Działdowie, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną werbując do organizacji najbliższych współpracowników.

W połowie października 1939 r., zgodnie z umową kapitulacyjną został zwolniony z niewoli i powrócił do Rembertowa, a następnie do Warszawy, gdzie został zaprzysiężony do SZP-ZWZ. Z pierwszym przydziałem został mianowany dowódcą wojewódzkim SZP Pomorze, potem komendantem Okręgu Pomorskiego ZWZ.
Wraz z kpt. Chylińskim przystąpił do formowania sztabu Pomorskiego Okręgu SZP/ZWZ. Zgodnie z poleceniem KG ZWZ 16 lutego 1940 r., miał wyruszyć na Pomorze, ale ze względu na chorobę, czyni to dopiero 16 kwietnia 1940 r. Początkowo przebywał w Toruniu, gdzie miał kwaterę konspiracyjną. Szybko nawiązał kontakty z istniejącą już konspiracją pomorską m. in. z „Grunwaldem”, „Szarymi Szeregami” i innymi.
Po pewnym czasie powrócił do Warszawy, skąd kierował pracami nad zorganizowaniem Okręgu Pomorze. Sporadycznie wyjeżdżał do Torunia, Ciechocinka, Bydgoszczy i Grudziądza, jako akwizytor firmy produkującej narzędzia do obróbki drewna. Był współtwórcą zawiązków organizacyjnych ZWZ na Pomorzu. Aresztowany przez gestapo w nocy z 23 na 24 listopada 1940 r., w mieszkaniu Anny i Henryka Czuperskich, razem z innymi domownikami.
Przeszedł ciężkie gestapowskie śledztwo z zastosowaniem sadystycznych tortur. Mimo okrutnego śledztwa na Pawiaku i alei Szucha nie załamał się i nikogo nie wydał podczas śledztwa. By uniknąć dalszych męczarni za radą lekarza więziennego dr. Śliwickiego symulował chorobę psychiczną. Rozstrzelany przez Niemców 24 lub 28 maja (?) 1941 r., w egzekucji zbiorowej w Lasach Sękocińskich koło Magdalenki.

Żonaty od 1927 r., z Ewą Aliną Hubczek, działaczką harcerską z Krakowa. Przez lata okupacji mieszkała z dziećmi w wiejskiej zagrodzie Szkarłatów, w Łososinie Dolnej k. Nowego Sącza. Miał córki: Różę (1928 r.), Marię-Ewę (1929 r.) oraz syna Janusza-Jana (ur. 1930 r.)

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy,
Krzyż Niepodległości,
Krzyż Walecznych (czterokrotnie),
Medal za Wojnę 1918-1921,
Srebrny Krzyż Zasługi.




powrót do spisu treści


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion