Manewr koncentracji sił AK i BCh zbiegł się w czasie z podjęciem przez Niemców akcji ofensywnej od południa na Borowiec, Błonie i Osuchy. Na szczęście jednak utrzymujące linię Tanwi plutony BCh wsparte oddziałkami samoobrony zdołały utrzymać swoje pozycje.
W ciągu 21 czerwca do walki włączyło się również zgrupowanie partyzantów sowieckich, które próbowały wyjść z okrążenia w pod Osuchami. Już rankiem tego dnia niewiele brakowało, aby siły ppłka Prokopiuka, dopięły swego i wyrwały się z pierścienia okrążenia. Połączonym oddziałom Prokopiuka, Kunickiego i Karasiowa udało się zdobyć wieś i mostek na Tanwi. Jednak kiedy przystępowały one do przeprawy, cały odcinek stanął w artyleryjskim ogniu zaporowym. Co prawda partyzanci odpowiedzieli ogniem swojego działa i moździerzy, jednak Niemcy szybko ściągnęli na zagrożony odcinek odwody, co ostatecznie pogrzebało szanse na przeprawę przez rzekę.

Po tym fiasku oddziały sowieckie, w ciągu dnia przemaszerowały w rejon Huty Różanieckiej i znów pokusiły się o przerwanie pierścienia, lecz i tym razem bezskutecznie. O świcie 22 czerwca powróciły do swojego pierwotnego obozowiska.
Tymczasem zgrupowanie Armii Ludowej w godzinach popołudniowych zwartą kolumną przemaszerowało z lasu Maziarze, przez Puszczę Solską w rejon Górecka Kościelnego z zamiarem przebicia się na zachód do Lasów Janowskich. O świcie 22 czerwca oddziały AL okopały się w rejonie gajówki "Za Oknem", dowództwo zaś na wieść, że w pobliżu znajduje się sztab majora "Kaliny", postanowiło wystosować do niego propozycję połączenia wysiłków, które ten ostatni odrzucił.

Wcześniej mjr Markiewicz na czele oddziałów BCh "Rysia" oraz oddziałów AK "Topoli" i "Woyny" zamierzał dokonać wypadu na Tereszpol, w celu usunięcia stamtąd wojsk nieprzyjaciela. Jednak w związku z tym, że ludność wsi nie zdołała umknąć w las i bojąc się odwetu niemieckiego na mieszkańcach, major odwołał atak i zarządził odpoczynek po całonocnym marszu.
Tymczasem na odpoczywających żołnierzy od północy, ruszyły oddziały niemieckie, skutkiem czego oddział "Woyny" musiał przyjąć walkę. Jednocześnie na położone w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska zgrupowania AL, posypał się grad ognia z dziesięciu baterii zainstalowanych w Józefowie, Tereszpolu, Aleksandrowie i Biłgoraju.
Po przygotowaniu artyleryjskim do ataku przeszła piechota niemiecka, z początku od zachodu, a następnie od północy i południa. Zajęta przez oddziały AL pozycja znalazła się na przedpolu przygotowanego natarcia niemieckiego, zaś wzdłuż traktu Biłgoraj - Józefów kierowało się uderzenie rozcinające sił ekspedycyjnych.

Wobec takiego obrotu sprawy i rosnących strat wśród szeregów alowców, por. Edward Gronczewski "Przepiórka", dowódca 5 kompanii 1 Brygady AL, otrzymał rozkaz przesunięcia swoich stanowisk na wschód, poza bagno, gdzie skierowano również rannych i tabory.
Niestety Niemcy zauważyli ten ruch i otworzyli gęsty ogień z karabinów maszynowych i artylerii. Straty wśród rannych oraz taborowych były bardzo poważne i tylko nieznaczną część taboru i szpitala udało się uratować. Podczas przeprawy przez bagno zginęła także spora część dowództwa. Od ognia niemieckiego zginęli wówczas: dowódca 9 kompanii, por. Aleksy Szymański "Bogdan", dowódca 2 kompanii kpr. Franciszek Zięba "Januszek" i dowódca Brygady im. Wandy Wasilewskiej kpt. Szelest.
W takcie wspomnianego manewru zgrupowanie AL uległo podzieleniu. Część oddziałów podjęła marsz na północ, cześć zaś z powrotem, na południe.

Główne siły o stanie około 400 ludzi pod dowództwem kpt. Borkowskiego "Wicka", nocą z 22 na 23 czerwca bez rezultatów, próbowały znaleźć lukę w niemieckim pierścieniu okrążenia.
Sukces przyniosło dopiero uderzenie 5 kompanii por. Gronczewskiego "Przepiórki", który w późnych godzinach wieczornych 23 czerwca, skierował swój oddział do ataku na stanowiska niemieckie, wsparty ogniem reszty oddziałów. Gronczewskiemu udało się dotrzeć do linii i rozbić znajdujące się tam stanowiska nieprzyjaciela. Wykorzystując to powodzenie większość oddziałów AL wyszło poza kordon obławy. Część jednak nie dokonała tej sztuki i po przejściu na południe, wzięła udział w końcowej fazie zmagań poza Osuchami.
Równocześnie z bojem oddziałów AL, walkę prowadziło zgrupowanie mjra "Kaliny". Zaatakowany jako pierwszy, oddział "Woyny" wycofując się pod naporem nieprzyjaciela dotarł, wspólnie z dowódcą zgrupowania do Trzepietnika, gdzie znajdowała się już większość oddziałów.
Wyjątkiem były dwa oddziały BCh "Burzy" i "Błyskawicy", które w tym czasie znajdowały się jeszcze w marszu. Wcześniej, drogą telefoniczną, całe zgrupowanie zostało postawione w stan pogotowia, a część sprzętu zakopano i zaminowano.

Po przybyciu oddziału "Woyny" z miejsca więc przystąpiono do dalszego, forsownego marszu. W straży przedniej poszedł oddział por. Steglińskiego "Corda", w celu zabezpieczenia przejścia przez drogę Józefów - Aleksandrów. Dzięki temu posunięciu oddziały BCh i AK mogły bezpiecznie przyjść przez ten trakt, który niemal natychmiast po przejściu partyzantów został zamknięty siłami nieprzyjaciela.
Mjr Markiewicz skierował podległe sobie siły, w kierunku gajówki Dębowce. Marszowi kolumny towarzyszył stale ogień nękający artylerii niemieckiej, której baterie znajdowały się w Józefowie i Aleksandrowie.
Wieczorem, 22 czerwca 1944 r., z nowego miejsca postoju w Karczmiskach nad rzeczką Sopot, został nadany ostatni meldunek radiowy Inspektoratu Zamojskiego do Komendy Okręgu Lublin.
Wówczas także, na odprawie mjr Markiewicz podjął decyzję o przebijaniu się zgrupowania, następnej nocy, na północ - w rejonie Pardysówki i Hamerni. Dodatkowym atutem tego kierunku wydawała się być obecność w tamtym rejonie oddziałów sowieckich ppłka Prokopiuka i mjra Karasiowa, którzy przez całą noc z 22 na 23 czerwca, próbowali bezskutecznie przebić się przez linie niemieckie.

Rankiem 23 czerwca, ubezpieczenia batalionu BCh "Rysia" zameldowały o zbliżaniu się nieprzyjaciela od północnego - wschodu. Major "Kalina" rozkazał swoim oddziałom przejść na lewy brzeg Sopotu, wyznaczając na zabezpieczenie przeprawy oddział por. "Woyny".
Na nowym miejscu postoju, do majora "Kaliny", dotarli sowieccy dowódcy, którzy złożyli propozycję przebijania się przez pierścień obławy połączonymi siłami. We wspólnej naradzie wzięli udział: po stronie polskiej - mjr Markiewicz i rotmistrz Mieczysław Rakoczy "Miecz", natomiast po stronie sowieckiej - ppłk Prokopiuk i mjr Karasiow.
W wyniku narady ustalono, że wspólne przebicie nastąpi nad Tanwią, pod miejscowością Kozaki. Jednocześnie ppłk Prokopiuk zadeklarował wsparcie lotnictwa radzieckiego, które miało zbombardować odcinek niemieckiej obrony, na którym zaplanowano przełamanie. Dowódcy sowieccy zobowiązali się również do przysłania swoich oficerów łącznikowych, celem utrzymania łączności.

Tuż po polsko - sowieckich ustaleniach sztabowych, w godzinach popołudniowych, niemiecka piechota wsparta czołgami, zaatakowała zgrupowanie AK i BCh od północnego - wschodu. Tutaj niezwykłą zaciętością wykazał się oddział por. "Woyny", który zatrzymał piechurów wroga na przeprawie, niszcząc czołgi poprzez zastosowanie "piatów" ze zrzutów RAF.
Jednak już wkrótce, Niemcy podciągnęli artylerię, z której niezwłocznie rozpoczęli ostrzał polskich pozycji. Tak rozpoczęła się całodzienna bitwa nad rzeką Sopot, bowiem bardzo szybko oddział "Woyny" wsparł "Cord", a zaraz po nim "Ryś".
Mogła ona przynieść dla zgrupowania AK i BCh ocalenie, jednak niezrozumiała decyzja "Kaliny" pozbawiła - jak się miało wkrótce okazać - wszelkich szans na wyjście z okrążenia. Otóż po odparciu głównego uderzenia na całej linii, nastąpił polski kontratak, nieprzyjaciel nie dotrzymywał pola i zaczął się cofać. W tak korzystnym położeniu, o godzinie 19.00, mjr Markiewicz wydał rozkaz przerwania natarcia i nakazał zwinięcie oddziałów. Nad Tanwią miał zostać jedynie oddział "Topoli".
Decyzja ta spotkała się ze zdecydowanym sprzeciwem niektórych dowódców oddziałów, nalegali oni bowiem, by wykorzystując powodzenie iść dalej na północ, w wolny od nieprzyjaciela teren. Do dziś snuje się wiele domysłów na temat, tej i kilku innych problematycznych decyzji "Kaliny", trudno rozstrzygnąć jakie motywy kierowały majorem, bowiem on sam nie przeżył operacji Sturmwind II.

Tymczasem oddziały sowieckie, łamiąc poprzednie ustalenia i nie powiadamiając polskiego zgrupowania, zwinęły obóz i podjęły marsz w kierunku Borowca nad Tanwią. Późnym popołudniem, nie doczekawszy się łączników ppłka Prokopiuka i po stwierdzeniu poprzez zwiad, że oddziały sowieckie opuściły swoje miejsce postoju, mjr "Kalina" zarządził pogotowie marszowe i skierował swoje oddziały ponownie w głąb Puszczy Solskiej, jednak po przebyciu około 3 km kolumna ze względu na wyczerpanie żołnierzy zmuszona była zatrzymać się.
Sowieci natomiast, na odprawie dowódców oddziałów, podjęli decyzję o zorganizowaniu przełamania linii niemieckich na czterokilometrowym odcinku rzeki Tanwi, pomiędzy miejscowościami Kozaki a Borowcem. Najsilniejsze oddziały Karasiowa, Prokopiuka i Szangina utworzyć miały grupy szturmowe, które miały iść w pierwszym rzucie, a których celem było przełamanie linii niemieckich nad rzeką i osłona przeprawy reszty zgrupowania. Drugie rzuty, z oddziałami konnymi Sankowa i Nadielina miały obezwładnić punkty nieprzyjacielskie w głębi i torować drogę do punktu zbiórki całości, na który wyznaczono wieś Gorajec. Zadaniem trzeciego rzutu miała być osłona zgrupowania przed pościgiem. Podstawę powodzenia planu stanowiło zaskoczenie i szybkości działania, Niemcy mieli bowiem do dyspozycji silne odwody ruchome, co mogło pozwolić mu bardzo szybko załatać wyłom.

W rejonie walk oddziałów sowieckich znalazły się także dwie grupy BCh "Pomsty" i "Grota", z których ten ostatni do końca patrolował rzekę, natomiast część plutonu "Pomsty" wraz z nim samym został porwany wirem walk przełamujących.
Niestety sztuka ta nie udała się zgrupowaniu AK - BCh, bowiem oddziały "Kaliny" nie wzięły udziału w operacji przełamania niemieckiej obrony i przeprawie przez rzekę.
Do dziś jesteśmy skazani na domysły i zadajemy sobie pytanie, dlaczego oficerowie łącznikowi Prokopiuka nie pojawili się u mjra Markiewicza i dlaczego Sowieci nie zaczekali na dołączenie polskiego zgrupowania.
Najbardziej prawdopodobne jest wyjaśnienie, że moment zaskoczenia Niemców był zbyt krótki, by była możność przeprawienia się, bezpośrednio po sowieckich oddziałach. Nie zmienia to jednak faktu, że rodzi się wiele wątpliwości, a istnieją poważne podejrzenia, że Sowietom nie zależało zbytnio na ratowaniu polskich partyzantów.

Tymczasem mjr "Kalina", pozbywając się wszelkich złudzeń co do ocalenia zgrupowania wspólnie z oddziałami sowieckimi, wezwał swoich oficerów na odprawę.
Wówczas to przedstawił kolejną koncepcję wyjścia z opresji. Według jego pomysłu oddziały miały zaszyć się w głąb puszczy, okopać, a następnie zaskoczyć nieprzyjaciela i kontratakiem przebić sobie drogę wyjścia poza niemieckie linie.
Decyzja ta wywołała kolejny sprzeciw jego oficerów, jednak dowódca pozostał przy swoim. W ciągu nocy zlikwidowano tabory, radiostację i zbędny sprzęt. Rozdano żołnierzom resztę żywności, a ciężką broń maszynową ukryto oraz zniszczono archiwum inspektoratu.
Rankiem zgrupowanie podjęło marsz w głąb lasów. Położenie partyzantów stało się tragiczne, bowiem zmęczenie i brak snu, stawiały żołnierzy na skraju wyczerpania. Sytuację pogarszał ulewny deszcz, nadmiar wody bagiennej i niemiecki ogień artyleryjski.
Beznadziejność położenia i skrajne wyczerpanie fizyczne i psychiczne, oraz złe decyzje mjra Markiewicza, spowodowały odłączenie się poszczególnych oddziałów od zgrupowania. Postąpił tak oddział "Topoli", do którego dołączył pluton "Skrzypika". Na kolejnym postoju, poza teren obozowiska wyszedł dowódca zgrupowania mjr "Kalina" i już nigdy do niego nie wrócił. Według protokołów sporządzonych z ekshumacji zwłok majora, uległ on załamaniu psychicznemu, a ciało znaleziono przy tzw. "Bykowej Drodze" sto metrów od spalonego samochodu.

Po tym tajemniczym zniknięciu "Kaliny", dowództwo nad zgrupowaniem sześciu pozostałych oddziałów objął kpt. Rakoczy "Miecz", który podjął decyzję o przebijaniu się przez rzekę Sopot, w rejonie Karczmiska. Niestety natknięto się tu na silną obronę niemiecką, wobec czego por. Konrad Bartoszewski "Wir" zaproponował, podciągnięcie zgrupowania w okolice Osuch i podjęcie przez nie nocnego ataku na niemieckie pozycje w tamtym rejonie. Głównym celem natarcia miało być osiągnięcie "przeczesanego" już przez Niemców północnego kompleksu leśnego.
Inną koncepcję wysunął kpt. Rakoczy "Miecz", który zaproponował podzielenie zgrupowania na dwie części i przedzieranie się ich przez Sopot w dwóch, różnych miejscach.
Ostatecznie wybrano do realizacji pomysł "Wira", co spowodowało rezygnację kpt. Rakoczego z dowodzenia zgrupowaniem i przekazanie go por. Bartoszewskiemu. "Wir" natychmiast podjął próbę przebijania się pomiędzy Osuchami i Buliczówką.
Około godziny 22.00 kolumna forsownym marszem zwróciła się w stronę Osuch. Powodzenie operacji zależało od czasu jaki pozostał partyzantom do świtu, czasu który był potrzebny do rozpoznania i przygotowania natarcia.

W momencie gdy kolumna zbliżyła się w rejon Osuch, "Wir" nakazał postój i zarządził odprawę dowódców oddziałów. Wówczas okazało się, że kompania "Woyny", oddział "Błyskawicy" i część oddziałów "Rysia" były opóźnione w marszu tak bardzo, że straciły kontakt z czołem kolumny. Niezwłocznie wysłano patrole poszukiwawcze, które jednak wróciły z niczym. Nieubłaganie zbliżał się świt 25 czerwca 1944 r., więc nie można było dłużej zwlekać z decyzją.
Tak więc, oddziały "Corda", "Wira" i część oddziału "Rysia", pozostawiając na miejscu łączników dla opóźnionych grup, osiągnęły skraj lasu pod Osuchami na wysokości młyna. Nagle od strony Buliczówki dało się słyszeć odgłosy toczonej walki, którą prowadziła opóźniona część zgrupowania (kompania "Woyny" i część oddziału "Rysia"). Dalej na wschód próbę przebicia się podjęły również oddziały "Topoli" i "Skrzypika". Wszystkie one poniosły znaczne straty i tylko niewielkie grupy zdołały przedrzeć się na północ.

W tym samym czasie por. Bartoszewski wysłał na rozpoznanie ppor. Makucha "Kruka" z patrolem, który zaobserwował, że po południowej stronie Sopotu nie było Niemców. "Wir" wydał rozkaz o natychmiastowym natarciu prostopadle do rzeki. Oddziały "Cord" i "Wira" oraz dwa plutony oddziału "Rysia" rozwinęły się do natarcia.
Od razu po przejściu Sopotu rozległy się strzały. Od stanowisk nieprzyjaciela partyzantów dzieliło zaledwie 100 - 150 metrów. Mimo bardzo silnego ostrzału z broni maszynowej i granatników, pod osłoną zboża oddział "Wira" zdołał dotrzeć do stanowisk nieprzyjaciela i po zlikwidowaniu napotkanych tam gniazd oporu dokonał wyłomu w jego liniach.
Znacznie trudniejsze zadanie czekało oddział "Corda", który mimo wszystko, po dotarciu do niemieckich linii obronnych i po zaciętej walce wręcz, zdołał się wydostać poza obławę w rejonie Krzywej Górki. Straty w ludziach były jednak bardzo poważne.
Po udanym ataku oddział skierował się na szosę Osuchy - Hamernia i przekroczyły ją bez trudu. Wówczas to, ranny już dość poważnie "Cord", podjął decyzję o powrocie po swoich rannych, pozostawionych w ukryciu.

Na zachód od oddziałów "Wira" i "Corda", nacierała część oddziału BCh "Rysia". Grupa ta, wpadła niestety w odległości około 100 metrów od pozycji wroga na pole minowe. Od wybuchów min zginęło kilku bechowców, a co gorsza zdradziły one zamiary Polaków. Wobec takiego obrotu sprawy, partyzantom pozostał jedynie szybki atak. Niestety obrona niemiecka w tym miejscu była bardzo silna, bowiem wzmocniona została moździerzami i artylerią. Ogień zaporowy był tak silny, że zmusił partyzantów do wycofania się na pozycje wyjściowe, przy bardzo dużych stratach.
Równie dramatycznie zakończyła się walka oddziałów BCh "Burzy" i "Błyskawicy". Żołnierze tych oddziałów, zdołali dotrzeć co prawda do rzeki i przełamać pierwszą linię obrony, to jednak nie starczyło im sił na to, aby wyrzucić Niemców z drugiej linii. Tylko część żołnierzy na czele z ppor. Wolańskim "Igorem" zdołała wyjść z okrążenia.
Reszta, której ta sztuka się nie udała, wycofała się na uroczyska Maziarze.

W tym samym czasie kompania sztabowa por. "Woyny" uderzyła na pozycje wroga z impetem przełamując pierwszą linię obrony. Oddział tyralierią wbił się w pozycje obronne nieprzyjaciela, dotarł do drugiej, a następnie do trzeciej linii, zainstalowanej przez Niemców w lesie Bieńkowskie, który był celem partyzantów. Tutaj jednak napotkano na bardzo zacięty opór, a gdy niemieckim jednostkom przyszły w sukurs ich oddziały odwodowe, przeciwnicy zwarli się w walce wręcz. Wobec bezwzględnej przewagi liczebnej wroga, walka ta zakończyła się niemal doszczętnym wybiciem oddziału partyzanckiego.
Porucznik Haniewicz został osaczony przez Niemców pośrodku pola żyta. Ostrzeliwał się do końca, najpierw z karabinu maszynowego a następnie z pistoletu ręcznego i granatami. Niemcy rozwścieczeni tak długim oporem z jego strony obrzucili porucznika granatami. Wokół jego ciała znaleziono później kilkadziesiąt lejów po wybuchach.
Przez ten sam wyłom, którym wydostały się resztki oddziałów "Wira" i "Corda", poza pierścień obławy zdołały przejść również pododdziały 1 Brygady AL., a także oddział "Janowskiego" i przybyłe nieco później plutony BCh "Bruchalskiego" i "Visa".
W dniach 26 - 29 czerwca oddziały niemieckie wspólnie z własowcami płka Dolla zajmowały się już tylko likwidacją pojedynczych punktów oporu.

Bilans operacji "Sturmwind II" jest tragiczny.

Na terenie uroczyska Maziarze zostały zniszczone najbardziej doświadczone i zahartowane w boju oddziały AK i BCh Inspektoratu Zamość. Większość źródeł straty polskich oddziałów "Kaliny", szacuje na około 400 zabitych. Spotkać się jednak można ze znacznie większą liczbą poległych, opiewanych na około 500 zabitych, w tym 300 żołnierzy AK.

Ujętych partyzantów, Niemcy osadzili w specjalnie utworzonych na potrzeby operacji obozach w Biłgoraju i Tarnogrodzie.
4 lipca przeprowadzono egzekucję 65 schwytanych partyzantów w lesie Rapy niedaleko Biłgoraja.
Najcięższe straty poniosły oddziały "Topoli", "Woyny", "Rysia", "Błyskawicy" i "Burzy".

Znacznie przetrzebiona została kadra oficerska i dowódcza, bowiem w walce polegli:
Inspektor AK Zamość mjr Markiewicz "Kalina".
Dowódcy oddziałów: por. Kryk "Topola", por. Haniewicz "Woyna", por. Stegliński "Cord", A. Wróbel "Burza", W. Małysz "Szczerba" (zastępca "Rysia"), por. "Dzierżyński" oraz J. Mazur "Skrzypik".
Zginęli również:
Kwatermistrz Inspektoratu Zamość - Wiktor Przyczynek "Bór".
Zastępca komendanta Odwodu AK Biłgoraj - por. Józef Wójcik "Mały".
Ciężkie rany odnieśli: por. Gołębiowski "Irka" i ppor. dr Ludwig Kopeć "Radwan".

Poza tym ogromne były także straty, wśród pobliskiej ludności cywilnej, bowiem Niemcy zabili łącznie 509 osób cywilnych, niszcząc przy tym 8 wsi oraz osadzili w obozach około 12 000 ludzi.
Straty niemieckie oblicza się na około 700 zabitych.

Klęska zgrupowania AK - BCh w Puszczy Solskiej doczekała się wielu sprzecznych ze sobą ocen. Największe kontrowersje budzą oczywiście rozkazy wydawane przez mjra "Kalinę" i jego taktyka. Jak pokazał los zgrupowania sowieckiego i alowskiego, przy zastosowaniu odpowiedniej taktyki, wyjście z okrążenia było możliwe, przy znacznym zmniejszeniu strat. Pięciodniowe cofanie się w głąb puszczy, jak miało się wkrótce okazać, skazało oddziały AK i BCh praktycznie na zniszczenie.
Wiele kontrowersji budzi również zachowanie ppłka Prokopiuka, który wbrew wcześniejszych porozumieniom z mjrem Markiewiczem, nie wysłał do niego swoich oficerów łącznikowych z wieścią, iż jest możliwość wyjścia z okrążenia.

Pytanie brzmi: Czy ta ofiara tej krwi poszła zupełnie na darmo? Chyba nie.
Pewną pociechą jest fakt, iż w operację "Sturmwind I i II" zaangażowano siły aż trzech dywizji Wehrmachtu, których obecność na chwiejącym się froncie wschodnim była natychmiast potrzebna. Poza tym zadano nieprzyjacielowi bardzo poważne straty w ludziach.


Zdjęcia pochodzą z internetu.

Koniec.

---