Pierwszy port wybudowano na samym końcu Półwyspu Helskiego w latach 1892-1898. Pierwsze kotwicowisko dla rybaków na Helu zostało zbudowane w 1883 roku przez Prusaków na przybrzeżnej mieliźnie o szerokości ok. 350 m, opadającej na głębokość 25-35 m niedaleko główki falochronu zachodniego.
W latach 1892-1898 rozbudowano je w port o powierzchni 3 ha i głębokości basenu 2,5 m. Łukowaty falochron zachodni o długości ok. 320 m, pokryty drewnianym pomostem, został zbudowany na bazie podwójnej drewnianej palisady, wypełnionej w środku kamieniami, na podkładce z faszyny. Dobudowane nieco później w oparciu o taką samą konstrukcję prostopadłe do lądu molo wschodnie miało długość ok. 120 m.
Zniszczenia wywołane silnym sztormem 9/10 stycznia 1914 r. zostały prowizorycznie naprawione i już po tygodniu port został ponownie otwarty. Drewniane konstrukcje zostały częściowo wymienione na betonowe dopiero w 1921 roku.

W latach międzywojennych Hel był największą polską bazą rybołówstwa. Wg danych z 1921 roku było tu zarejestrowanych 180 rybaków, a także 42 kutry motorowe i 175 rybackich łodzi żaglowo-motorowych. W 1922 roku Hel został połączony linią kolejową z Puckiem, również pełniącym rolę pomocniczej przystani morskiej. W 1923 roku drewniane elementy konstrukcji zastąpione zostały solidną betonową nadbudową. Przy tej okazji przedłużono falochron zachodni. W 1934 roku do falochronu zachodniego dobudowany został drugi, w formie litery "Y", przez co port uzyskał kształt podobny do obecnego.

W 1928 roku rozpoczęto prace przygotowawcze do budowy portu dla Marynarki Wojennej, dysponującego od początku betonowymi nabrzeżami oraz głębszym basenem portowym. W październiku 1931 roku podpisano umowę na budowę portu wojennego z Konsorcjum Francusko-Polskim. Autorem projektu, wg którego port zajmować miał teren 330 x 400 m, był inż. W. Szawernowski. W 1933 roku zakończono prace pogłębiarskie i rozpoczęto budowę nabrzeży. W 1934 r. zerwano pertraktacje cenowe z Konsorcjum i ogłoszono przetarg na dalszą budowę portu w Helu oraz stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. Połączenie obu obiektów w jednym przetargu wyniknęło z założenia, że piaskiem wydobytym przy pracach w Helu będzie się podnosić podmokłe tereny w rejonie Gdyni. Konsorcjum przegrało przetarg, ale w toku dalszych negocjacji obniżyło cenę poniżej najtańszej oferty i ponownie otrzymało zlecenie na dalsze wykonawstwo. Żelbetowe skrzynie falochronów wykonywano w Gdyni, po czym holowano je na Hel i tam zatapiano.

Równolegle prowadzono na Helu budowę obiektów zaplecza portu - składu min i torped oraz schronów amunicyjnych, zlokalizowanych w najszerszym miejscu półwyspu. Początkowo uzbrojenie to przechowywano w forcie Twierdzy Modlin, a od 1928 roku na trzech krypach minowych zakotwiczonych na Zatoce. Skład min obejmował 3 murowane hale posadowione nieco poniżej terenu i wyposażone wewnątrz w suwnice oraz 3 budynki pomocnicze. Ich budowę zakończono w 1934 roku.
Niedaleko wybudowano składy torped. Były to cztery budynki żelbetowe przykryte półmetrową warstwą gruntu. Schrony amunicyjne (razem 8 obiektów), przeznaczone głównie na amunicję dla kontrtorpedowców, wpuszczone były na głębokość 3 metrów w ziemię i dodatkowo obsypane 6 metrową warstwą gruntu.
W 1935 roku rozpoczęto budowę elektrowni bojowej o konstrukcji z ramy żelbetowej, krytej żelbetowym dachem, osłoniętej warstwą gruntu i wyposażonej w dwa generatory napędzane silnikami spalinowymi o mocy po 400 KM oraz zespół o mocy 100 KM do zasilania dziennego. Budowę elektrowni ukończono dopiero wiosną 1939 roku - zasiliła ona oprócz obiektów wojskowych także odbiorców cywilnych w Helu i Jastarni. Wszystkie wspomniane obiekty miały doprowadzone tory kolejki wąskotorowej.
Niedaleko portu rozpoczęto budowę dwu zbiorników, po 400 t każdy, przeznaczonych na ropę lekką dla okrętów podwodnych, a w połowie drogi między Helem a Juratą rozpoczęto budowę dwu zbiorników, po 1000 t każdy, na ropę ciężką dla niszczycieli. Dla uchronienia przed zamarzaniem prowadzących do portu rurociągów o średnicach 20-25 cm, zbudowano pompy wyposażone w urządzenia ogrzewcze. Prac tych do wybuchu wojny nie zdołano jednak ukończyć.

Kliknij, aby powiększyć. (Port rybacki na Helu).

W 1921 roku oddano do użytku linię kolejową łączącą Hel z Wielką Wsią. W 1935 roku rozpoczęto budowę szosy biegnącej przez cały półwysep. Miała ona być ulepszoną drogą gruntową, a tylko w osiedlach asfaltową. Z braku siły roboczej szosa ta nie została w pełni ukończona aż do wybuchu wojny. W 1934 roku przystąpiono do budowy sieci kolejki wąskotorowej, jednotorowej o szerokości 100 cm, dla celów wojskowych. Specjalne wagoniki do przewozu min, torped i innego uzbrojenia wykonały Warsztaty Portowe Marynarki Wojennej w Gdyni. Dwie lokomotywki dieslowskie wykonały "Zakłady Ostrowieckie" w Ostrowcu Świętokrzyskim i dostarczyły je na Hel z początkiem 1938 roku. Długość torów całej sieci kolejki helskiej wynosiła 26 km.

Wojskową centralę łączności telefonicznej umieszczono w budynku poczty w Helu, a pod koniec 1936 roku ułożono kabel podmorski łączący Hel z Pierwoszynem na Kępie Oksywskiej, skąd prowadził on dalej do siedziby Dowództwa Floty na Oksywiu.

W 1939 roku przeholowano na Hel z Gdyni dok pływający o wyporności 5000 ton, co pozwalało na zapewnienie minimum bieżącej obsługi eksploatacyjnej okrętów floty. Z pokładów okrętów podwodnych zdjęto cały zapas części zapasowych i złożono w magazynach (rzeczy osobiste załogi nawet zakopano!).

Kliknij, aby powiększyć.

Źródła:
Józef Wiesław Dyskant "Polska Marynarka Wojenna w 1939 roku", wyd. Bellona, Warszawa 1994