10.SS-Panzer-Division "Frundsberg"

10.Dywizja Pancerna SS "Frundsberg"

Żołnierze tej dywizji otrzymali 13 Krzyży Rycerskich Żelaznego Krzyża.

Rodowód jednostki:
15.02.1943 - ??.06.1943 - SS-Panzergrenadier-Division 10
06.06.1943 - 03.10.1943 - 10.SS-Division "Karl der Grosse"
03.10.1943 - 22.10.1943 - 10.SS-Panzergrenadier-Division "Frundsberg"
22.10.1943 - 08.05.1945 - 10.SS-Panzer-Division "Frundesberg"

Dowódcy:
08.01.1943 - 15.02.1943 - SS-Standartenführer Michael Lippert
15.02.1943 - 15.11.1943 - SS-Brigaderführer Lothar Debes
15.11.1943 - 27.04.1944 - SS-Brigaderführer Karl Fischer von Treuenfeld
27.04.1944 - 27.04.1945 - SS-Standartenführer Heinz Harmel
27.04.1945 - 08.05.1945 - SS-Obersturmbannführer Franz Roestel

Szef sztabu:
??.02.1943 - ??.03.1943 - SS-Obersturmbannführer Braun
??.03.1943 - ??.08.1944 - SS-Obersturmbannführer Hans Lingner
??.09.1944 - ??.10.1944 - ? Büthe
??.11.1944 - 01.03.1945 - SS-Sturmbannführer Hans-Joachim Stolley

Historia.
Powstanie kolejnej dywizji pancernej Waffen SS, miało swe źródła w ustawicznym zagrożeniu Europy Zachodniej lądowaniem aliantów w obliczu ciężkich walk jakie toczyły niemieckie siły zbrojne na Froncie Wschodnim. Już w grudniu 1942 r. Hitler wydał zarządzenie o utworzeniu tzw. "rezerwy" dla Dowództwa "West" w postaci dwóch zmotoryzowanych dywizji Waffen SS. Miały to być kolejne - 9 i 10 dywizje "Zbrojnej SS". Na potrzeby ich utworzenia zabezpieczono 27 tyś poborowych z rocznika 1925 z RAD, ponadto 5 tyś volksdeutschów. Ostatecznie zakwalifikowano również 800 rekrutów z VGAD (służby celnej), oraz wezwano poborowych którzy wcześniej nie dostali się do Waffen SS.
Nazwę nowej dywizji ustalono na "Karl de Grosse" (imię cesarza Karola Wielkiego, największego władcy średniowiecznego). Trzeba jednak tutaj zaznaczyć iż kadra oficerska pochodziła głównie z istniejących już jednostek, (w tym z załóg obozów koncentracyjnych Dachau, Auschwitz, Oranienburg).
8 stycznia 1943 r. decyzją SS-FHA zostaje utworzony sztab dywizji grenadierów pancernych, tymczasowym dowódcą sztabu formowania został SS-Standartenführer Michael Lippert, ale już w połowie lutego, jej dowódcą zostaje komendant szkoły oficerskiej SS w Bad Tölz - SS-Brigaderführer Lothar Debes. Miejscem formowania nowej dywizji zostało płd. Francja (rejon Angouleme).

Od razu jednostka musiała zmierzyć się z trudnościami zaopatrzeniowymi - jej pułk pancerny musiał tymczasowo obywać się kilkudziesięcioma StuG III w miejsce czołgów. W tym czasie zapadła też decyzja, że nowo wyposażane jednostki mają mieć tylko 75% nominalnego parku samochodowego, spełnienie nawet tego etatu jest niemożliwe. Nadspodziewanie dobrze za to szedł pobór ludzi - w kwietniu 1943 r. dywizja liczy już blisko 14 tyś ludzi. Pierwszą uformowaną jednostką dywizji został pułk pancerny "Langemarck", (nie mylić z dywizją SS o tej samej nazwie).
W lipcu 1943 r. dywizja trafia w rejon Biarritz - na atlantyckim wybrzeżu Francji. W lipcu tego roku, nastąpiło obalenie Mussolliniego we Włoszech, w następstwie tego OKW przygotowywało się do zmieniającej się sytuacji strategicznej w płd. Europie. Już w sierpniu dywizja "Karl de Grosse" została zaangażowana w operacje "Siegfried" - czyli przejęcia płd. wybrzeża Francji od włoskiej 4.A. Do 19 sierpnia dywizja zajmuje pozycje na północ od Marsylii. Tutaj jednostka kontynuuje szkolenie, wciąż występują znaczne trudności z zaopatrzeniem, np. większość dostaw samochodów ciężarowych trafia do równolegle formowanej 9 Dywizji SS. Sytuację nieco zmienia rozbrojenie oddziałów włoskich, w następstwie kapitulacji rządu Badoglia, do dywizji trafia wtedy nieco zdobycznych samochodów włoskich. Na początku października jeden z batalionów dywizji zostaje przeniesiony w ramach uzupełnień do toczącej ciężkie walki na wschodzie dywizji "Das Reich". Pod koniec października 1943 r. następuję przekształcenie dywizji grenadierów pancernych Waffen SS w dywizje pancerne, (do tej pory Waffen SS nominalnie nie miała w swoim składzie żadnej dywizji pancernej, niemniej jej dywizje grenadierów pancernych miały etaty większe od niejednej dywizji pancernej Wehrmachtu).
3 października 1943 r. następuję też zmiana oficjalnej nazwy dywizji z "Karl de Grosse" na "Frundsburg", przenumerowano też pułki grenadierów pancernych. W następstwie tej zmiany i nowych etatów, dywizja miała wręcz nadwyżkę 1500 żołnierzy, których przeniesiono do formujących się właśnie 16. i 17. Dywizji Waffen SS. Zapada też decyzja o zaopatrzeniu pułku pancernego wg. etatu - 1 batalion PzKpfw V "Panther" i jeden batalion PzKpfw IV.
Dywizja została równolegle przeniesiona do północnej Francji w rejon Le Havre. Traci ona swojego dotychczasowego dowódcę, (przeniesionego do 6. Dgór SS "Nord"), w jego miejsce przychodzi na pół roku von Treuenfeld, dowódca dość słaby, nadający się bardziej na agitatora politycznego. Dywizja powoli kończy okres zgrywania pododdziałów.
W lutym 1944 r. inspekcje w dywizji odbywa gen. Jodl oraz gen. Von Schweppenburg, w obecności dowódcy II Korpusu Pancernego SS Paula Haussera, jednostka odbyła pokazowe ćwiczenia które zostało ocenione pozytywnie. Przed swoim chrzestem bojowym osiąga blisko 18 tyś ludzi.

Skład dywizji:

FRONT WSCHODNI.
W marcu 1944 r. nastąpił poważny kryzys na froncie Wschodnim, na południu, w rejonie Tarnopola i Kamieńca Podolskiego 1 APanc, w wyniku sowieckiej ofensywy została odcięta od GA "Süd", istniało silne niebezpieczeństwo jej całkowitego zniszczenia. Manstein wymógł na Hitlerze, decyzję o przebijaniu się Armii na zachód, udało mu się również zdobyć wsparcie w postaci II Korp SS (9 i 10 Dywizje SS), który to korpus miał stanowić gross odsieczy szykowanej przez 4 APanc. Już 26 marca rozpoczyna się przerzucanie koleją "Frundsberg" z obszaru Lisieux, przez Paryż, Nantes, Metz, Trier, Koblencję, Halle, Cottbus, Breslau, Kraków do Lwowa. Co ciekawe jej najsilniejszy pododdział, 1 batalion 10. pułku pancernego wyposażony w PzKpfw V "Panther", pozostał we Francji. Następnie do 3 kwietnia dywizja osiąga Złoczów. Gdy ze wschodu przebija się 1 APAnc, w kierunku Buczacza rozpoczyna natarcie "Frundsberg" wraz z 9.Dpanc SS. Luka pomiędzy odsieczą a odciętymi wojskami wynosiła wtedy ok. 50km. Do 6 kwietnia "Frundsberg" zdobywa przyczółki na rzece Styrpa, 21 pgrenpanc atakuje w kierunku na Monasterzyska, a drozp atakuje na Kurdwanowke. 8 kwietnia do walki wchodzi także 22 pgrenpanc (na północ od Buczacza), mimo ciężkich walk, dywizji nie udaje się jednak osiągnąć wyznaczonych celów. Mimo to w następnych dniach kontynuuje natarcie na Kosów, do 16 kwietnia do pozycji osiągniętych przez 9 i 10 Dywizje SS przebija się w końcu 1 APanc. Udaję się jednak utworzyć tylko wąskie połączenie na linii Strypa-Pilawa. 18 kwietnia dywizja przechodzi do odwodu Korpusu.
W ciągu tych 2 tygodni gwałtownych walk, straty wynosiły 577 zabitych, kilkudziesięciu zaginionych oraz blisko 1500 rannych, (łącznie ponad 2 tyś. żołnierzy) - straty wynosiły więc ponad 10 %.

Dywizja po przeniesieniu do obwodu armii, przemieszczona zostaje w rejon Halicza. 27 kwietnia następuje też zmiana dowódcy dywizji. SS-Brigaderführer von Treuenfeld zostaje awansowany na dowódcę VI (łotewskiego) Korp SS, na jego miejsce przychodzi z "Das Reich" SS-Standartenführer Heinz Harmel.
Na początku maja 1944 roku, dywizja dostaje rozkaz przeniesienia się w rejon Pomorzan, gdzie trafia do obwodu GA "NordUkraine", (od połowy kwietnia stacjonowała tu już dywizja "Hohenstaufen"). II Korp Panc SS dostał rozkaz zwalczania bardzo licznych w tym rejonie partyzantów. Od 1 czerwca cały korpus trafia pod rozkazy 1 APanc.
8 czerwca obie dywizje SS mają przemaszerować w rejon na północ od Lwowa skąd maja zostać przetransportowane do Normandii, gdzie od 6 czerwca trwała aliancka inwazja. Był równoległy plan przerzucenia dywizji w rejon Kowla, jednak z uwagi na trudną sytuację na zachodzie zarzucono go.
1 lipca FHA-SS podało nowy etat dywizji pancernej SS, który oznaczał zmniejszenie ilości etatowych czołgów o 40 wozów, (teraz etat wynosił 136 wozów).

NORMANDIA.
Od 16 czerwca 1944 r., 10. Dywizja SS zostaje przerzucana na Front Zachodni, posiada wtedy na stanie 34 PzKpfw IV oraz 32 StuGIII, (I batalion znakomitych PzKpfw V "Panter wciąż nie dołącza do dywizji). Od razu trafia też w środek ciężkich walk.
Niemcy próbowali w tym czasie zmontować silne uderzenie pancerne mające zrolować front aliancki w rejonie Bayeux i zepchnąć ich dywizje do morza (w rejonie Bayeux). 10. Dywizja SS zostaje rozmieszczona pomiędzy Caen a Villers-Bocage. Sytuacja szybko zmieniała się jednak na niekorzyść Niemców.
Brytyjczycy rozpoczęli operację "Epson", której celem było oskrzydlenie Caen a następnie jego zajęcie, po kilku dniach zostali wprawdzie powstrzymani, ale uderzenie niemieckie nie mogło dojść do skutku, siły 9. i 10. DPanc SS zostały bowiem zaangażowane w zażarte walki obronne.
29 czerwca "Hohenstaufen" i "Frundsberg" uderzają na wysunięte siły Brytyjskie, w kierunku na Caen, (a wiec na wschód, by ratować Caen, zamiast na płn-zach na Bayeux by zepchnąć Brytyjczyków do morza).
22 pgrenpanc SS rusza z rejonu Neuilly, 21 pgrenpanc SS spod St. Honorine. 22 pgrenpanc SS przy wsparciu 10 ppanc SS zdobywa Gavrus, 21 pułk zaś zajmuje rejon Avenay Vieux. Następnego dnia wraz z 12 DPanc SS "HJ" - "Frundsberg" zajmuje jeszcze wzgórze 112, po czym dalsze postępy zostają zahamowane. Trwają zażarte walki o każdą miejscowość, Brytyjczycy próbują rozciąć pozycje 10. i 12. Dywizji SS, w następstwie czego wybuchają ciężkie walki o Maltot.
1 lipca, dywizja melduje iż ma sprawne 20 PzKpfw IV oraz 25 dział samobieżnych. Trwają też zażarte walki obronne o świeżo zdobyte wzgórze 112, bronione przy wsparciu 102 schwere SS-Panzer-Abteilung 102 (batataliin czołgów ciężkich SS). 10 lipca kolejny atak na wzgórze zostaje odparty.
W ciągu 3 tygodni walk o to wzgórze, broniący go batalion 22 pułku SS, stracił blisko 90 % stanu. Sytuacja była tym trudniejsza dla "Frundsberg", iż sąsiednia (lewoskrzydłowa), dywizja Hohenstaufen została wycofana do obwodu, a w jej miejsce została przydzielona 277 DP. 16 lipca dywizja ponownie odparła ciężki atak na Gavrus, 18 lipca Brytyjczycy uzyskali przełamanie na odcinku wspomnianej 277 DP, sytuację udało ustabilizować się tylko z najwyższym trudem.
18 lipca Brytyjczycy rozpoczęli ofensywę na wschód od Orne, udało im się wedrzeć w pozycję znajdującej się na prawym skrzydle 272 DP, (zastąpiła ona wycofaną na wypoczynek rozbitą po ciężkich walkach 12 Dyw SS "HJ"). Sytuację znów musiały ratować dywizjon rozpoznawczy Dywizji "Frundsberg". Dopiero pod koniec lipca udało się Niemcom ustabilizować sytuację pod Caen. W tym czasie do "Frundsberg" docierają niewielkie uzupełnienia, które jednak w żadnym wypadku nie są wystarczające. Dywizja ma wtedy 14 PzKpfw IV oraz 11 StuGów.
Z uwagi na ustabilizowanie sytuacji w rejonie Caen, II KPanc SS zostaje przeniesiony pod Aunay-sur-Orne, w tym czasie Brytyjczycy uzyskują zdecydowane przełamanie bardziej na zachód (w rejonie St. Lo), zdobywają Vire. 10 DPanc SS otrzymuje rozkaz 1 sierpnia by odeprzeć atak wroga na Coulvain i wraz z "Hohenstaufen" oraz 21 DPanc zamknąć lukę.
Już w nocy z 2 na 3 sierpnia do walki pod Vire wchodzi dywizjon rozpoznawczy, a rankiem rozpoczyna się uderzenie na brytyjskie skrzydło. Wybuchają zaciekłe walki o wzgórza 321, 301 oraz 248, Brytyjczycy przełamują się na płd-zach i docierają do rejonu Burcy-Chnedolle. "Frundsbergowi" udaje się zamknąć lukę i nawet otoczyć 3 alianckie dywizje, przewaga w sprzęcie jest jednak tak przygniatająca, że dowództwo nie może wykorzystać przewagi. Ostatecznie Niemcy opuszczają linię Vire-Burey-Estry, 5 sierpnia "Frundsberg" zaś zostaje wycofana z frontu i przegrupowuje się w Jurques (20 km od frontu).
11 sierpnia ponownie wchodzi do walki, Brytyjczycy ostatecznie zajmują jednak Vire i Chenedolle. 10 Dywizja ma zostać dyslokowana w rejonie St.Clement-Ger. Wtedy jednak 3 A amerykańska uzyskuje zdecydowane przełamanie na zachodzie, pod Avranches, co jest strategicznym przełomem w całej kampanii Normandzkiej. Amerykańskie dywizje uderzają na płd. oraz na płd.-wsch. Niemcy mają jeszcze nadzieję na "zrolowanie" frontu alianckiego za pomocą zdecydowane uderzenia prosto na zachód w kierunku na Avranches, odcięcie wszystkich sił które przedarły się na południe, oraz ponownego zamknięcia aliantów na przylądku Normandzkim.
Do operacji "Luttich" Niemcy wyznaczyli dwa KPanc - jedną z atakujących dywizji miała być "Frundsberg". Początkowo (7 sierpnia) uderzenie odnosi pewne sukcesy, front przesuwa się o 20 km, pada Mortain, 8 sierpnia pogoda znacznie się poprawia co natychmiast wykorzystuje alianckie lotnictwo. "Frundsberg" traci tego dnia kilkanaście wozów pancernych, dalszy atak właściwie staje w miejscu. 3 A amerykańska w tym czasie dalej atakuje na południe od niemieckiego zgrupowania, "Frundsberg" dostaje rozkaz zwrócenia się na południe, zdobycia Barenton, oraz utrzymania drogi Mortain- Domfront.
Zadanie zdobycia Barenton jest już jednak ponad siły wykrwawionej dywizji. 11 sierpnia Amerykanie zdobywają też Mortain, "Frundsberg" wycofuje się na linię Placite - le Buissonniere - Lonlay. Coraz wyraźniejszy jest amerykański zamiar oskrzydlenia całego zgrupowania niemieckiego od południa.

12 sierpnia dywizja meldowała że ma zaledwie 6500 żołnierzy, 11 czołgów PzKpfw IV, oraz 5 StuG'ów. Co oznacza, że w przeciągu 6 tyg. walk straciła ok. 50% ludzi.
14 sierpnia 3 A USArmy dalej napiera, w wyniku czego pada Domfront. Dywizja, przy pomocy pozostałych czołgów rozpoczyna kontratak co ma osłonić jej w miarę spokojne wycofanie się w rejon Argentan. Okazuję się jednak ze w tym mieście są już Amerykanie, "Frundsberg" zostaje więc wycofana do Putanges. Następnego dnia miała spokojnie wycofywać się na wschód, jednak 17 sierpnia Kanadyjczycy zdobywają Falaise, a 19 sierpnia 1. Polska DPanc gen. Maczka osiąga Chambois.
Wojska niemieckie znajdują się w olbrzymim kotle. Pomimo chaosu i dezorganizacji podejmują próby przebicia się na wschód. Z 10 drozp oraz części 21 pgrenpanc. SS, utworzono Kampfgruppe "Brinkmann" (dowodzona przez dowódcę dywizjonu rozpznawczego).
Razem z tą Grupą Bojową przebijał się również ciężko ranny dowódca 7 A, SS-Oberstgruppenführer Hausser.
Część 10 DPanc SS która wycofała się do Divers, została podporządkowana dowódcy 2 DPanc. Na wschód przebijają się także Kampfgruppe 21 pgrenpanc, oraz Kampfgruppe 22 pgrenpanc. 21 sierpnia nastąpiła kapitulacja tych którym nie udało się przebić do linii niemieckich, 10. DPanc SS straciła wszystkie czołgi, (zostały tylko niszczyciele czołgów), oraz artylerię.
Stany osobowe w pododdziałach były bardzo niskie. "Frundsberg" wycofuję się powoli na wschód, gdzie ma utworzyć nową linię obrony. Od 24 sierpnia resztki dywizji gromadziły się za Sekwaną w rejonie Beauvais, nie zdołała tu uzyskać połączenia z LXXXI KA, któremu została podporządkowana.
30 sierpnia trafia ponownie do I KPanc SS. Dywizja dostaje rozkaz zajęcia pozycji obronnych nad Sekwaną w rejonie Corbie-Peronne. Już 31 sierpnia zostaje jednak odrzucona na Albert, w którym dywizja toczyła trudne walki uliczne, dopiero 1 i 2 września dywizja wycofała się bardziej na wschód. 4 września niedobitki jednostki przechodzą przez Mons, do Wavre. Następnie dywizja utworzyła przyczółek pod Maastrich, a 6 września dostaje rozkaz przemieszczenia w rejon Arnhen.
"Frundsber" była jednostką która w Normandii poniosła bodajże najdotkliwsze straty ze wszystkich zmechanizowanych jednostek niemieckich.

HOLANDIA 1944
Jeszcze 10 sierpnia OKW zadecydowało iż "Frundsberg" (jako silniejsza m.in. dzięki ocalonemu dywizjonowi niszczycieli czołgów), miała odbyć reorganizację w pobliżu frontu. 9 DPanc. SS, która miała zostać wycofana w tym czasie do Rzeszy, przekazała przedtem jeszcze Frundsberg część żołnierzy, (jeden z batalionów 19 pgrenpanc oraz część part).
16 września SS-Brigaderführer H. Harmel (mianowany na ten stopień 10 września), pojechał do Bad Saarow po Berlinem by omówić tam odtworzenie dywizji, tymczasowe dowództwo objął SS-Obersturmbannführer Paetsch. Dywizja miała olbrzymie kłopoty z uzupełnieniem swoich stanów osobowych jak i sprzętowych. Do dywizji trafiali wtedy m. in. żołnierze z Luftwaffe. 12 września utworzona zostaje jeszcze Kampfgruppe "Frundsberg" która miała osłaniać przegrupowanie sił pod Aachen, zanim to jednak miało to nastąpić nastąpiły ważne wydarzenia w samej Holandii.
Główne siły jakie miały wziąć udział w nadchodzącej batalii to ok. 6000-7000 ludzi wyposażonych w kilka (8?) PzKpfw V "Panther" które właśnie napływały (łącznie ich ilość do końca października osiągnie osiągnie ilość 15 sztuk) i ok. 16 PzKpfw IV, oraz blisko 20 Jagdpanzer IV. Ponadto ponad 70 transporterów opancerzonych. Jej oba pułki grenadierów pancernych mają teraz łączną siłę mniej więcej 2-2,5 batalionu

Dywizja wydzieliła w tym czasie Kampfgruppe "Heinke" na potrzeby zabezpieczenia frontu pod Neerpelt, gdzie Brytyjczycy utworzyli przyczółek. Początkowo Niemcy mieli nadzieję na likwidację przyczółka. Grupa Bojowa Heinkego składała się z batalionu "Segler" (część 19 pgrenpanc przeniesiony z Dywizji "Hohestaufen"), batalionu "Richter" (część 10 dywizjonu rozpoznawczego oraz kompania saperów). Wszystko wsparte działami samobieżnymi z part oraz dywizjon niszczycieli czołgów. Grupa Heinkego wchodziła w skład Kampfgruppe Walther (w jej skład wchodziły ponadto 2 pułki spadochronowe oraz batalion karny Luftwaffe).
Atak na Brytyjski rozpoczął się 15 września i bardzo szybko został zatrzymany. Z uwagi na olbrzymią przewagę aliantów w tym rejonie i prawie zupełny brak broni ciężkiej, wszelkie niemieckie próby likwidacji przyczółka były skazane na niepowodzenie. Pułkownik Walther dostrzegał ponadto olbrzymią koncentrację wojsk Brytyjskich w tym rejonie i przeczuwał ofensywę.
17 września operacja "Market-Garden" w rejonie Neerpelt rozpoczęła się nawałą artyleryjska a następnie na Kampfgruppe spadło potężne uderzenie pancerne. Jeszcze tego dnia Brytyjczycy zajęli Valkenswaard i rozbili grupę "Heinkego". Batalion "Richter" został otoczony w Budel, batalion "Segler" próbował jeszcze tworzyć ciągły front ale siłą uderzenia Brytyjczyków w rejonie była zbyt silna. Resztki Grupy Bojowej "Heinke" próbowała trzymać front na wschód od przyczółka, ale było to skazane na niepowodzenie.
18 września Brytyjczycy dotarli do Eindhoven, Resztki Grupy pułkownika "Walthera" próbowała jeszcze kontrataku pod Vegehl jednakże bezskutecznie. 26 września to co pozostało z sił niemieckich cofa się za Mozę i dalej za Waal, gdzie ostatecznie resztki Grupy "Heinkego" łączą się z macierzystą dywizją.

W tym czasie rozpoczęła się też powietrznodesantowa część operacji alianckiej. "Frundsberg" była absolutnie nie przygotowana do prowadzenia operacji obronnych, musiała jednak stawić czoła nowemu zagrożeniu. W tym czasie gross sił dywizji stacjonował pomiędzy Arhnem i Nijmegen. Jej dywizjon rozpoznawczy dostaje rozkaz by natychmiast przebić się do 9 dywizjonu rozpoznawczego z bliźniaczej dywizji "Hohenstaufen", stacjonującego w Nijmegen. W Arhnem wylądowali jednak już Brytyjczycy z 1 DPD i stawili zacięty opór, atak 17 września całkowicie się nie powiódł. Grupa Bojowa "Brinkmann" zostaje wzmocniona Kampfgruppe "Knaust" (16 oraz 57 bataliony zapasowe SS - łącznie ok. 700 żołnierzy). Do Grupy "Brinkmanna" 18 września przybywa dowódca dywizji "Frundsberg" - SS-Brigaderführer Harmel i osobiście dowodził dalszymi walkami.
19 września atak na Arnhen od południa podejmuje podporządkowany teraz "Frundsbergowi" - 9 dywizjon rozpoznawczy załamał on się jednak w celnym ogniu Brytyjczyków. 20 września ponowny atak, (tym razem od wschodu) podejmuje Kampfgruppe "Brinkmann", zostaje on dywizjon rozpoznawczy odparty. 21 września pod Driel ląduje polska 1. Brygada Spadochronowa by wesprzeć walczących z coraz większym trudem Brytyjczyków. Wybuchają ponownie zaciekłe walki gdy żołnierze z Dywizji "Frundsberg" usiłują nie dopuścić do połączenia sił alianckich. Do Polaków od południa przebijają się już oddziały 43 DP, mają utrudnione zadanie, gdyż "Frundsberg" twardo trzyma Elst, (będące w połowie drogi pomiędzy Nijmegen a Arnhen).
25 września Grupa Bojowa "Brinkmanna" (wsparta tym razem alarmową jednostką ze szkoły podoficerskiej), rozbija część polskiej brygady jak i nacierających z odsieczą od południa Brytyjczyków. Ostatecznie 26 września resztki polskiej brygady jak i sił brytyjskich wycofują się na południe.
Bardziej na południe, w samym Nijmegen z amerykańską 82 DPD walczyła Kampfgruppe "Henke" i "Reinhold", (utworzone głównie z batalionu saperów oraz części pułku pancernego dywizji). Zostały one utworzone 18 września celem wsparcia sił niemieckich w mieście które nie radziły sobie z amerykańskim desantem. Grupa bojowa weszła do akcji w ostatniej chwili i zdążyła obsadzić mosty na rzece Waal, już następnego dnia w rejon podeszły brytyjskie czołgi (z DPanc Gwardii). Ich atak z marszu załamał się w celnym ogniu żołnierzy "Frundsberg", amerykańscy spadochroniarze podjęli próbę przeprawy na łodziach i atak od północy, został on również odparty.
20 września Brytyjczycy podjęli kolejny atak, tym razem lepiej przygotowany, zakończył się sukcesem, Niemcy wycofali się na północ, batalion "Eugling" został w toku walk otoczony, przebiło się zaledwie ok. 60 żołnierzy.
Niemcy przygotowali dalszą obronę w rejonie Elst (w połowie drogi pomiędzy Nijmegen a Arhnem), na ich tyły alianci zrzucili jeszcze polską brygadę spad (o czym wyżej). Elst znajdowało się zaledwie ok. 6 km od Arnhem w którym resztkami sił walczyli Brytyjczycy. "Frundsberg" by wesprzeć obronę Elst, przygotował jeszcze Grupę "Harzer". "Frundsberg" z uwagi na wysokie straty figurowała wtedy już nie jako dywizja a Kampfgruppe. Zajęła ona pozycję na linii Elst-Bemmel-Waal. Brytyjczycy próbujący za wszelką cenę przebić się do Arnhem, obeszli Elst od zachodu, "Frundsberg" podjął kontratak na posuwającą się tamtędy 43 DP, zakończył się on jednak klęską tak dużą, iż Kampfgruppe musiała opuścić nawet Elst. Niemniej sytuacja aliantów w samym Arhnem była już przesądzona. W związku z wycofywaniem się resztek sił brytyjskich i polskich z tamtego rejonu, brytyjski XXX Korp podjął jeszcze jedno silne uderzenie na północ, które resztki "Frundsberg" odparły.
W październiku Niemcy przygotowali jeszcze lokalny kontratak, mający na celu zlikwidowanie przyczółka w rejonie Nijmegen, i wyrzucenie aliantów za rzekę Waal, Grupa Bojowa "Frundsberg" brała udział w walkach o Bemmel, podczas których poniosła znów poważne straty. Do 7 października wobec braku sukcesów, natarcie niemieckie zostało przerwane.
14 października "Frundsberg" wycofał się za Ren, na pozycje dogodniejsze do obrony, (tylko niewielkie siły dywizji utrzymywały małe przyczółki po drugiej stronie Renu).

W listopadzie 1944 r., dywizja zostaje przebazowana bardziej na południe, w rejon Arnhen-Millingen. W tym czasie, wobec brytyjskiej ofensywy w rejonie Turnhout-Hertogenbosch, "Frundsberg" wydzieliła Kampfgruppe "Traupe" (2 bataliony), która zajęła pozycje na Mozie w rejonie Heusden. 30 października Grupa bojowa brała udział w walkach osłonowych w rejonie Waalwijk, do 9 listopada, gdy odwrót zakończył się sukcesem Grupa "Traupe" wysadziła mosty i utworzyła stabilną linię frontu na Mozie.
W listopadzie "Frundsberg" znalazła się wreszcie w obwodzie, nie na długo jednak, już 16 listopada zaczęło się amerykańskie uderzenie na Aachen, które padło 21 tego miesiąca. "Frundsberg", przyporządkowana teraz 5 APanc wchodzi do walki w rejonie Erkelenz i od razu zaczyna atakować pozycje aliantów, 22 listopada atakuje Linnich, Ederen oraz otaczające te miejscowości wzgórza. 29 listopada amerykanie podciągają dwie DP, które silnie kontratakują, niemiecka artyleria nie ma prawie amunicji by wspierać walczących SS-manów.
Chwieje się walcząca opodal 340 DgrenLud, "Frundsberg" musi ją wesprzeć specjalną Kampfgruppe. Napór Amerykanów jest jednak zbyt silny. 3 grudnia pada Linnich, a "Frundsberg" która w walkach ulicznych poniosła duże straty, wycofuje się za rzekę Ruhr.

REORGANIZACJA I "NORDWIND".
Dywizja po ciężkich walkach zostaje w końcu wycofana celem reorganizacji i częściowej choćby odbudowy. Jednostka ma stanowić obwód 6 APAnc podczas ofensywy w Ardenach, już 6 grudnia zostaje wycofana z frontu i przeniesiona pod Blatzeim. Tam dokonuje reorganizacji. Dywizja w tym czasie melduje iż posiada zaledwie 4 PzKpfw V "Panther", 10 PzKpfw IV, 11 dział szturmowych oraz 15 ciężkich dział ppanc. W końcu przybywają poważne wzmocnienia, m.in. kompletny (I) batalion Panther (25 czołgów), ponadto dociera do niej 34 PzKpfw IV oraz kilka dział szturmowych. Na czas ofensywy w Ardenach dywizja wydziela jedynie część pułku artylerii oraz dywizjon artylerii Plot. (które wzmacniają siostrzaną "Hohenstaufen"). Wezmą one udział w zdobywaniu Saint Vith.

Na przełomie grudnia i stycznia Niemcy podjęli również drugą, mniejszą ofensywę w rejonie Alzacji. Wobec pierwszych niezbyt dużych sukcesów, dowództwo zadecydowało o skierowaniu do ataku kolejnych sił, w tym dywizji "Frundsberg". 14 stycznia wyrusza ona z rejonu Bonn na południe, do Bühl, 17 stycznia znajduje się już w rejonie przyczółku na lewym brzegu Renu, pod Gambsheim. Podejmuje natarcie które do 19 stycznia zostaje zatrzymane na skutek ostrzału artylerii i ciągłych ataków z powietrza.
17 stycznia 1945 r., dywizja odnotowuje swój bodajże najsławniejszy czyn, za który zresztą SS-Obersturmführer Erwin Bachmann otrzymuj Krzyż Rycerski. Broniąc Herrlisheimu przed Amerykanami (dysponując przy tym zaledwie dwoma czołgami PzKpfw V "Panther oraz jednym motocyklem i kilkoma panzerfaustami) niszczy 8 Shermanów, biorąc pozostałe 12 do niewoli wraz z 60 żołnierzami USArmy. Oswabadza przy tym 20 niemieckich jeńców. Shermany te zasila potem pułk pancerny dywizji. Wobec tego "Frundsberg" zostaje przeniesiona bardziej na północ, w rejon Weissenburga, 24 stycznia podjęli natarcie, które wprawdzie odnotowało większe sukcesy (mi.n. zajęcie Hagenau), jednak również załamało się wobec silnego ognia artylerii.
Już 3 lutego wobec generalnego wstrzymania ofensywy, dywizja zostaje wycofana z frontu i przerzucona na front wschodni, na którym wobec sowieckiej ofensywy styczniowej sytuacja stała się dramatyczna.

FRONT WSCHODNI 1945 r.
5 lutego dywizja w sile ok. 10 tyś żołnierzy dociera do Stettin, gdzie ma wejść w skład świeżo tworzonej GA "Weischel" W tym czasie 11 A gen. Steinera szykowała się do ataku znad rzeki Iny na południe celem zrolowania sił sowieckich które dotarły już do Odry (operacja Sonnenwende). "Frundsberg" zajął pozycję pomiędzy jez. Miedwie i rzeka Iną.
Już 16 lutego nieomal z marszu i do tego tylko częścią sił (22 pgrenpanc oraz część ppanc nie zdążyły na czas zająć pozycji), podjął atak który błyskawicznie został powstrzymany przez sowietów. Większe sukcesy odniosła 4 Dywizja Policyjna SS w rejonie pod Blumenberg. Już 17 lutego "Frundsberg" zostaje przeniesiona w ten rejon gdzie już całością sił podejmuje natarcie, które odnosi nawet umiarkowane sukcesy, osiągając linię Lindenberge-Muscherin-Dolitz. 3 dni później sowieci podciągają jednak obwody, co powoduje zatrzymanie dalszych ataków celem "oszczędzania sił". "Frundsberg" wycofuję się za Inę, 19 lutego sowieci podejmują kontratak świeżo podciągniętymi siłami. Wybuchają ciężkie walki o Muscherin, maja one na celu przygotowanie podstaw operacyjnych do zajęcia Pomorza. 1 marca sowieci podejmują kolejne uderzenie, w kilka godzin przełamują niemiecką obronę, 10 DPanc SS, która miała właśnie być przerzucona na Odrę, zostaje wstrzymana i przesunięta w rejon Koszalina - celem odzyskania połączenia lądowego z Pomorzem Gdańskim. Uderzenie to nie miało sensu z uwagi na ciężką syt strategiczną pod j. Miedwie. Położenie niemieckie zmieniało się z godziny na godzinę, 3 marca dywizja cofa się pod Naugard (obecnie Nowogard) o który wybuchają zażarte walki. Do Dywizji trafia w tym czasie kilkudziesięciu żołnierzy z Estońskiej Dywizji Waffen SS. "Frundsberg" powoli cofa się w kierunku płd-zach, przez Greifenberg-Wiestock-Stepenitz-Gollnow, tocząc walki odwrotowe.
8 marca dociera do Kicker-Neuendorf o który dywizja stoczyła ponownie ciężkie walki obronne z napierającymi sowietami. Następnego dnia rano dywizja dociera do Altdamm, był to już ostatni przyczółek w rejonie Stettin który utrzymywali jeszcze Niemcy. 15 marca 22 pgrenpanc bierze jeszcze udział w walkach o Buchheider Forst, 17 marca sytuacja gwałtownie się pogarsza, sowieci spychają Niemców (w tym "Frundsberg"") z przyczółka, wybuchają zacięte walki o Altdamm, w końcu Hitler wydaje zgodę na ewakuację przyczółka.
20 marca "Frundsberg" wycofuję się za Odrę i wchodzi do Stettina.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż w mniej więcej lutym do 10. DPanc SS miał trafić SS-Schütze Günther Grass, być może brał udział w walkach jako ładowniczy w pułku pancernym.

Dywizja zostaje przeniesiona do obwodu i rezerwy strategicznej. Dostaje też niewielkie uzupełnienia, tym samym pod koniec marca liczy ponad 15 tyś żołnierzy wyposażonych w w 35 PzKpfw V "Panther" oraz 47 PzKpfw IV. Dodatkowym wzmocnieniem jest 10 zdobycznych Shermanów, oraz 18 niszczycieli czołgów, co oznaczało iż w tym czasie była jedną z silniejszych jednostek sił niemieckich.
"Frundsberg" początkowo byłą reorganizowana w rejonie Stettina, później jednak zostaje przebazowana na południe, celem utworzenia mobilnego obwodu w rejonie Seelow-Lauban (Lubań). Pod koniec marca trafia do GA "Mitte" w rejon Gorlitz.
16 kwietnia 1945 r. rozpoczyna się ostatnia sowiecka ofensywa na Berlin - już następnego dnia "Frundsberg" (wraz z dwoma innymi DPanc) dostaje rozkaz przeniesienia się na północ celem wsparcia korpusu Grossdeutschland w rejon Bautzen. Wykonanie tego rozkazu uniemożliwiał w tym czasie dotkliwy brak paliwa, tym samym pod Spremberg dociera tylko część dywizji. "Frundsberg". Dywizja z sukcesem walczy o utrzymanie Sprembergu, część dywizjonu rozpoznawczego walczy zaś bardziej na północ w rejonie Cottbus, gdzie zostaje wkrótce rozbity. Sowieci wychodzą w tym czasie za Szprewę na północ i południe od Spremberg, oskrzydlając walczące w tym rejonie siły "Frundsberg", a następnie 20 kwietnia tworząc w rejonie miasta kocioł, (znajdują się w nim 3 dywizje niemieckie).
Kwatera Główna Hitlera wydaje jeszcze rozkaz okrążonym dywizjom uderzania na północ w kierunku na Cottbus celem rozerwania okrążenia, dywizje podejmują jednak decyzję o przebijaniu się prosto na zachód. Do 22 kwietnia resztki 3 dywizji w ciężkich walkach przebijają się przez Kausche-Neu Petershain w kierunku na Senftenberg. Tam ponownie dostają się do okrążenia z którego ponownie się wyrywają. W ariergardzie odwrotu idzie pułk pancerny "Frundsberg". 24 kwietnia niedobitki osiągają Wormlage (autostrada Berlin-Drezno).
Rejonem zbornym dla "Frundsberg"" był rejon Radebeul, tu docierają też oddziały Dywizji pozostawione pod Bautzen (które nie brały udziału w walce z powodu braku paliwa). 27 kwietnia za niewykonanie rozkazu obrony Spremberga marszałek Schörner zdjął z dowodzenia SS-Brigaderführera H. Harmela, nowym dowódcą został SS-Obersturmbannführer Franz Röstel. Resztki dywizji uchodzą na południe i zachód.

Ostatnie starcie dywizji miało miejsce 3 maja pod Moritzburgiem (na północ od Drezna), 5 maja resztki dywizji cofają się wraz z innymi jednostkami na Teplitz-Schönau, do którego docierają ostatecznie 8/9 maja.
Tam też 10 Dywizja Pancerna SS "Frundsberg" składa broń.
Większość jej żołnierzy uniknęła sowieckich łagrów, ponieważ w zasadzie w ostatnich dniach kwietnia dywizja rozpadła się na niewielkie oddziały. Większa część, w tym Günther Grass, trafiła do amerykańskiej niewoli z której zostali zwolnieni w 1948 r.

OPASKI, insygnia
Opaska z napisem Frundsberg (biały napis na czarnej opasce) noszona nad lewym mankietem kurtki mundurowej i płaszcza.

Georg von Frundsberg (24.09.1473 - 20.08.1528) - dowódca oddziałów cesarskich cesarza Maksymiliana a później Karola V, walczył m.in. z oddziałami francuskimi, niderlandzkimi, weneckimi i szwajcarskimi. Za bitwę pod Regensburgiem w 1504 r. nobilitowany na polu bitwy. Dowodził wojskami cesarskimi pod Bicocca (1522) oraz słynną bitwą pod Pawią (1525). Nazywany jest ojcem Landsknechtów

Podległośc operacyjna 10.SS-Panzer-Division "Frundsberg".

1943 rok

Korpus

Armia

Grupa Armii

Obszar

styczeń - kwiecień

formowanie

-

"D"

Południowa Francja

maj - sierpień

formowanie

1 Armia

"D"

Południowa Francja

wrzesień - październik

formowanie

-

"D"

Marsylia

listopad

rezerwa

15 Armia

"D"

Północna Francja

grudzień

rezerwa

-

"D"

Północna Francja

1944 rok

Korpus

Armia

Grupa Armii

Obszar

styczeń - marzec

rezerwa

-

"D"

Północna Francja

kwiecień

II KPanc SS

1 APanc

"Nordukraine"

Tarnopol

maj-czerwiec

rezerwa

-

"Nordukraine"

Lwów

lipiec - poł. sierpnia

II KPanc SS

Panzergruppe "West"

"B"

Normandia

sierpień - wrzesień

odbudowa

-

"B"

Holandia

październik

II KPanc SS

1 ASpad

"B"

Arnhem

listopad

LXXXVIII KA

15 Armia

"B"

Düren

grudzień

rezerwa

5 APanc

"B"

Eifel

1945 rok

Korpus

Armia

Grupa Armii

Obszar

styczeń

rezerwa

15 Armia

"B"

Eifel/Alzacja

luty

XXXIX KA

11 Armia

"Weichsel"

Pomorze

marzec

rezerwa

9 Armia

"Weichsel"

Odra/Szczecin

kwiecień

rezerwa

-

"Mitte"

Saksonia

maj

rezerwa

4 APanc

"Mitte"

Saksonia




powrót do spisu treści

© Copyright 2006 - 2008 - Patryk ""patrynius"" Janiak
Design by Scypion