Obóz koncentracyjny AUSCHWITZ (2)

W dniach 17 i 18 lipca 1942 r. po raz drugi Oświęcim wizytował Himmler, który wraz ze swoją świtą (m.in. Bracht, Schmauser i Kammler), zwiedził gospodarstwa rolne, farmy hodowlane, stację doświadczalną roślin w Rajsku, laboratoria, roboty melioracyjne oraz obóz w Brzezince i uruchomione tam dwie komory gazowe i krematoria. Dokonano także inspekcji zakładów Buna-Werke, obozu macierzystego, warsztatów rzemieślniczych, rzeźni, piekarni, placu składów materiałów budowlanych, magazynów rzeczy zagrabionych (Kanada) oraz magazyny SS.

Himmler podczas wizytacji obozów oświęcimskich w lipcu 1942 r. (Monowice).

W wyniku tych inspekcji Himmler polecił Hössowi przyspieszyć budowę obozu w Brzezince, zlikwidować niezdolnych do pracy Żydów i rozbudować przedsiębiorstwo zbrojeniowe.

Do sierpnia 1942 roku zakończono budowę w Brzezince, w miejscu przewidzianym pod obóz kwarantanny, dwa odrębne obozy ( BIa i B Ib), które zostały mianowane na filie obozu KL Auschwitz. Obóz BIb przeznaczono dla mężczyzn, natomiast do BIa przeniesiono cały oddział kobiecy z obozu macierzystego.

Plan budowy z 14 października uległ tym samym pewnym zmianom, które wynikały z rozkazów Himmlera z lata 1941 r. W rozkazach tych Reichsführer SS wyznaczył Oświęcim na miejsce masowej zagłady Żydów, natomiast komendant obozu Höss uznał, że do tego celu najlepiej nadaje się właśnie Brzezinka.
Himmler podczas wspomnianej wizyty obserwował cały proces, jaki odbywał się każdorazowo, po przybyciu transportu. Doświadczenia i wnioski jakie wyniósł z tej obserwacji były przedmiotem końcowego omówienia wizytacji. Poszukiwano bowiem technicznego rozwiązania umożliwiającego nie tylko masowy mord, ale także szybkie niszczenie zwłok.
Nowe zadania, wyznaczone obozowi w Brzezince, nadały mu rolę specjalną i musiały wpłynąć w sposób zasadniczy na zmianę charakteru i pierwotnych założeń związanych z jego rozbudową. Toteż następny plan, datowany 15 sierpnia 1942 r., także zatwierdzony przez Bischoffa, przewidywał zbudowanie w Brzezince kompleksu obozów dla 200 000 jeńców. Z poprzedniego planu został tylko odcinek budowlany I z obozem B Ia oraz B Ib.

Plan obozu Birkenau - (powiększ).

      A - Główna wartownia z wieżą.
     BI - Pierwszy odcinek obozu.
    BII - Drugi odcinek obozu.
   BIII - Trzeci odcinek obozu (Meksyk).
    BIa - Obóz kobiecy.
    BIb - Początkowo obóz męski, od 1943 r. obóz kobiecy.
   BIIa - Kwarantanna.
   BIIb - Obóz familijny dla Żydów z Teresina.
   BIIc - Obóz dla Żydów z Węgier.
   BIId - Obóz męski.
   BIIe - Obóz dla Cyganów.
    BIIf - szpital dla więźniów.
   C - Komendantura oraz baraki dla SS.
   D - Magazyn rzeczy zagrabionych pomordowanym "Kanada".
   E - Rampa kolejowa.
   F - Łaźnie.
   G - Doły, stosy spaleniskowe.
   H - Masowe mogiły radzieckich jeńców wojennych.
   I - Pierwsza prowizoryczna komora gazowa.
   J - Druga prowizoryczna komora gazowa.
   K-I do K-V - Komory gazowe i krematoria.
   L - Ustępy i umywalnie.

Po prawej stronie drogi głównej i bocznicy kolejowej zaprojektowano odcinek budowlany B II., obok niego B III, zwany później przez więźniów Meksykiem. Odcinek budowlany B IV miał mieścić się na lewo od odcinka I.
Odcinek BI był przewidziany dla 20 000 więźniarek (obóz kobiecy), odcinek B II dla 60 000 więźniów, B III dla 60 000 i odcinek B IV także dla 60 000 więźniów.
Każdy z nich (pomijając gotowy już odcinek B I), miał dzielić się na sześć odrębnych części (obozów), oddzielonych od siebie ogrodzeniem, z odrębnymi bramami wejściowymi. Przy każdej bramie miała się znajdować wartownia SS (Blockführerstube).
Cały obóz mieszkalny miał mieścić się w prostokącie regularnym o długości boków 720 i 2340 metrów. W dwóch prostokątach wystających po stronie zachodniej obozu, wzdłuż przedłużonej drogi głównej z torami bocznicy kolejowej, zaprojektowano budowę dwóch krematoriów (ostatecznie zdołano wybudować cztery krematoria wraz z komorami gazowymi, piąte zostało tylko w planach).

Realizacja planu budowy z 15 sierpnia 1942 r. rozpoczęła się nieco wcześniej. Już w lipcu tego roku Zarząd Budowlany, przemianowany na Centralny Zarząd Budowlany Formacji Wojskowych SS i Policji w Oświęcimiu, który zajmował się budową obozów w Oświęcimiu i Brzezince, rozpoczął pertraktacje z różnymi firmami w sprawie wybudowania nie dwóch, lecz czterech wielkich krematoriów wraz z komorami gazowymi. Budowy pieców krematoryjnych oraz instalacji i montażu urządzeń zlecono firmie J. A Topf und Söhne z Erfurtu.

Budowa krematorium nr III w Birkenau.

Tempo budowy było bardzo szybkie. Między marcem a czerwcem 1943 r. ukończono budowę czterech olbrzymich krematoriów wraz z komorami gazowymi i po rozruchu, niezwłocznie przekazano je do użytku komendanturze KL Auschwitz. Także w ciągu 1943 r. ukończono zabudowę odcinka II B, gdzie wzniesiono sześć obozów mieszkalnych, oznaczając je jako obozy: B IIa, B IIb, B IIc, B IId, B IIe, B IIf a także B IIg - magazyn rzeczy (Effektelager) zagrabionych Żydom skazanym na zagładę.

Budowa krematorium nr IV w Birkenau.

Obozy B IIb, B IIc, B IId oraz B IIe posiadały po 32 baraki mieszkalne, natomiast w obozie B IIa było 16 baraków typu "Pferdestallbaracken" (stajnie końskie). Baraki tego typu były przeznaczone do trzymania w nich 52 koni, w Birkenau planowano stłoczyć w nich 800-1000 ludzi.

Najwcześniej uruchomiono obóz B IIe, tworząc tam, w lutym 1943r. familijny obóz dla Cyganów (Familienzigeunerlager). W okresie między 26 lutego 1943 a 21 lipca 1944 r., osadzono w nim łącznie 20 967 mężczyzn, kobiet i dzieci. 2 sierpnia 1944 r. władze obozowe zdecydowały się na likwidację tego obozu, zabijając w komorach gazowych, pozostałych jeszcze przy życiu 2 897 osadzonych.
W lipcu 1943 r. uruchomiono obozy B IId oraz B IIf.
Obóz B II d przeznaczono dla więźniów zdrowych, zatrudnionych w poszczególnych drużynach roboczych,. Przeniesiono tam z dotychczasowego obozu męskiego (B Ib) więźniów uznanych za zdrowych i zdolnych do pracy. Przeciętny stan liczbowy obozu męskiego B IId (Männerlager) wynosił w latach 1943-44 około 13 000 osób.
W obozie B IIf utworzono męski szpital więźniarski (Haftlingskrankenbau), przenosząc do niego 23 lipca 1943 r. chorych z obozu B Ib. Źle wyposażony i zawsze przepełniony był dla więźniów tzw. "przedsionkiem krematorium". Początkowo składał się z około 2 000, później 2 500 miejsc na łóżkach i zbiorowych pryczach.
W sierpniu 1943 r, utworzono w obozie B IIa kwarantannę (Quarantänelager) dla nowo przybyłych więźniów. Kilkutygodniowa kwarantanna stanowiła dla więźniów próbę wytrzymałości fizycznej. Przeciętny stan liczbowy w tym obozie wynosił 4 000 - 6 000 osadzonych.

Więźniowie przy pracy w Birkenau.

W obozie B IIb utworzono obóz familijny dla Żydów z obozu-getta w Teresinie, w Czechosłowacji (Familienlager Theresienstadt). 9 września 1943 roku osadzono w nim 5 006, a 16 i 20 grudnia 4 964 osób. Do marca 1944 r. z wrześniowego transportu zginęło około 1 100 więźniów, natomiast 9 marca 1944 3 791 mężczyzn, kobiet i dzieci.
Między 16 a 19 maja 1944 r. osadzono w obozie B IIb kolejnych 7 449 osób z getta w Teresinie. Po przybyciu te partii więźniów, w trzech transportach, stan obozu wyniósł około 11 000 więźniów. W pierwszych dniach lipca 1944, po selekcji dokonanej przez dr Mengelego przeniesiono do innych obozów 3 080 młodych i zdrowych mężczyzn i kobiet. Resztę w liczbie około 7 000 zagazowano w komorach a następnie spalono w krematoriach. Tym samym zlikwidowano Familienlager B IIb.

W grudniu 1943 r. na przedłużeniu odcinka budowlanego B II, między komorą gazową i krematorium III, a komorą gazowa i krematorium IV, uruchomiono odwszalnię i łaźnię (Sauna) oraz obóz-magazyn rzeczy (Effektenlager lub Kanada). Magazyn rzeczy, mieszczący się w obozie B IIg składał się z 30-stu baraków. Magazynowano w nich, czasowo cały dobytek przywożonych ze sobą przez skazanych na zagładę. Dobytek ten sortowano, przeglądano, pakowano i wysyłano do różnych placówek hitlerowskich. Złoto, przedmioty wartościowe, szlachetne kamienie i dewizy wysyłano do WVHA, a stamtąd do Banku Rzeszy. W obozie tym zatrudniano 2 000 więźniów.

Brama Auschwitz II Birkenau.

W połowie maja 1944r. ukończono budowę bocznicy kolejowej, która mieściła się między strefą B I i B II, a która składała się z trzech torów.
W czerwcu tego roku utworzono w obozie B IIc, oraz na terenie nieukończonego jeszcze trzeciego odcinka B III (Meksyk), obóz przejściowy (Durchgangslager), zwany również obozem depozytowym dla Żydówek, głównie węgierskich. Młode, zdrowe i zdolne do pracy osadzano w obozie B IIc, natomiast na Meksyku, umieszczano Żydówki, wśród których nie zdążono przeprowadzić selekcji. Więźniarki obu tych obozów nie przechodziły przez rejestrację obozową, nie oznaczano ich numerami obozowymi. Przebywały w obozie w formie "depozytu" i tygodniami, w nieludzkich warunkach bytowania, oczekiwały na ostateczną decyzję SS, co do swojego losu. W miarę zapotrzebowania na siłę roboczą niektóre, zdrowe Żydówki wywożono do obozów pracy w fabrykach zbrojeniowych, położonych na terenie Rzeszy. Chore, słabe i wycieńczone oczekiwały na opróżnienie komór gazowych.
Stan liczbowy w obozie B IIc był stale uzupełniany z nowo przywożonych transportów i utrzymywał się na poziomie około 30 000 kobiet. W obozie B III stan ten był znacznie wyższy.
Obóz "depozytowy" zaczęto likwidować w końcu września 1944 r., kiedy to w ciągu dziesięciu dni zgładzono w komorach gazowych przeszło 40 000 więźniarek. 3 października żyły jeszcze 17 202 Żydówki, natomiast 6 października zlikwidowano ostatecznie obóz B III i przeniesiono do obozu B IIc 12 799 kobiet.

Zajmowany dotychczas przez mężczyzn obóz B Ib, po przeniesieniu ich, w końcu lipca 1943 r., do obozów B IId i B IIf - przeznaczono na poszerzenie kobiecego obozu koncentracyjnego. Umieszczono w nim głównie więźniarki zatrudnione poza terenem obozu.
Obozy B Ia i B Ib obliczone na 20 000 osób mieściły w styczniu 1944 r. ponad 27 000 więźniarek. Mimo wysokiej śmiertelności stan liczbowy, jeszcze wzrastał i w dniu 12 lipca wyniósł 31 406, 22 sierpnia 39 234 a 3 października, po włączeniu do stanu liczbowego 17 202 Żydówek z obozu depozytowego (Meksyk) osiągnął rekordową liczbę 43 462 kobiety.

Do listopada 1943 r. rozbudowa obozu w Oświęcimiu doszła do takich rozmiarów, że miał on wielkość olbrzymiego kombinatu. W jego skład wchodził obóz macierzysty, wszystkie obozy w Brzezince, obozy filialne przy gospodarstwach rolnych w Babicach, Budach, Harmężach i w Rajsku, obozy filialne przy zakładach przemysłowych w Monowicach, Jaworznie, Jawiszowicach, Świętochłowicach, Łagiszy, Goleszowie, Libiążu, Sosnowcu i Brnie.
Władzę nad całością kombinatu sprawował Rudolf Höss przez podległych mu kierowników poszczególnych obozów. Höss uważany był wewnątrz SS za dobrego organizatora oraz doskonałego komendanta, który miał za sobą dziewięcioletnią służbę w obozach koncentracyjnych. Odwołanie go ze stanowiska Lagerführera obozu oświęcimskiego zmusiło Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny SS do decentralizacji władzy w KL Auschwitz. Jesienią 1943 r. na wniosek kierownika WVHA Oswalda Pohla nastąpił podział obozu oświęcimskiego na trzy obozy oraz zmiany na stanowiskach kierowniczych.

Zdjęcie lotnicze Auschwitz I i Auschwitz II (Birkenau) 13 wrzesień 1944 r. - (powiększ).

nastepna strona

Powrót do spisu treści.