Władysławowo.
Kliknij, aby powiększyć.
Polscy rybacy mieszkający na północnym wybrzeżu odczuwali brak portu
rybackiego, z którego mogliby wypływać na połowy. Burzliwe wody Morza
Bałtyckiego uniemożliwiały im cumowanie kutrów na głębokiej wodzie i
zmuszały do codziennego wyciągania ich na plażę. W 1933 roku Rada Ministrów
wyasygnowała środki finansowe na prace studialne nad lokalizacją przyszłego
portu, umożliwiającego poprawę tej sytuacji.
Po podjęciu decyzji o budowie portu najważniejszą sprawą był wybór
odpowiedniej lokalizacji. Jako najbardziej odpowiednie miejsce uznano brzeg
morza u nasady Półwyspu Helskiego. Za wyborem tym przemówiły następujące
względy:
- położenie Wielkiej Wsi w centrum całego wybrzeża polskiego, dzięki czemu
port będzie połączony dogodniej ze wszystkimi
osiedlami rybackimi,
- jednostajniejszy i zarazem mniejszy ruch przenoszonego piasku i tym samym
mniejsze możliwości zapiaszczania portu i wjazdu
do niego oraz
jednostajniejsze pokłady geologiczne, lepiej nadające się do fundamentowania budowli,
- dogodniejsze położenie względem linii komunikacyjnych tak kołowych jak i kolejowych,
- przeważające wiatry zachodnie / z kierunku W, NW i N /.
Pierwszy projekt portu opracowali w 1929 roku Stanisław Łabuć i Piotr
Szawernawski, jako pracę dyplomową na Politechnice Warszawskiej, pod
kierunkiem prof. Rybczyńskiego. Ostateczny projekt wykonawczy opracowano w
1935 roku pod kierunkiem inż. Zygmunta Adamskiego.
Ministerstwo Przemysłu i Handlu wykonanie robót związanych z budową portu
powierzyło w grudniu 1935 roku "Konsorcjum francusko-polskiemu dla budowy
portu w Gdyni", które w marcu 1936 roku przystąpiło do budowy. Roboty
hydrotechniczne prowadziła firma "Hojgaard og Schultz". Roboty ziemne,
bocznicę kolejową, drogi oraz niektóre roboty czerpalne wykonywała firma
"Ackermanns i Van Haaren".
Położenie geograficzne portu określono współrzędnymi 54° 48' szerokości
północnej i ok. 18° 26' długości wschodniej. Basen portowy o kształcie
"wyoblonego trapezu" zostaje utworzony przez dwa falochrony, tj. przez
falochron zachodni o długości około 760 metrów i wschodni o długości około
320 metrów; wprowadzając po raz pierwszy na świecie w budownictwie portów
tzw. zakryte wejście, usytuowane w kierunku najmniejszego falowania. Wejście
to o szerokości 70 m zakryte było zachodzącym na nie na długości około 100 m
falochronem zachodnim. Wewnątrz basenu portowego o głębokości do 5 m
zaplanowano budowę pirsu o długości około 190 m, który miał dzielić port na
dwie części: awanport i basen eksploatacyjny. W części lądowej portu
przewidziano budowę ulicy biegnącej równolegle do dawnego brzegu morskiego,
od której miały odchodzić dwa pomosty konstrukcji drewnianej, długości 100 i
120 m. Na przedłużeniu głównego pomostu portowego zwanego Pomostem Żeglugi
wytyczono ulicę dojazdową, prowadzącą do portu. Na zapleczu portu planowano
wybudowanie bocznicy kolejowej, wykorzystywanej już w czasie budowy portu.
Pod względem obszaru port miał być drugim po Gdyni portem handlowym na
polskim wybrzeżu, o powierzchni wodnej wynoszącej około 14,5 ha i
powierzchni łącznej około 17 ha.
Pierwszą budowlą jaką wzniesiono w porcie był gmach kierownictwa robót,
później wykorzystywany jako Kapitanat Portu. Gdy go wznoszono tuż za szosą
dojazdową do portu biegła linia brzegowa.
Dzień 18 marca 1936 roku, w którym zamontowano kafar i wbito w dno pierwsze
pale pod falochron zachodni, uważany jest za datę rozpoczęcia prac
budowlanych. W maju 1936 roku oddano do użytku bocznicę kolejową,
przystąpiono do budowy kuźni, baraków robotniczych, a także do montażu
maszyn. Prace budowlane postępowały bardzo szybko, z uwagi na równoczesną
budowę obu falochronów. Po wybudowaniu obu falochronów, pomostu żeglugi oraz
dwóch pomostów drewnianych, w IV kwartale 1937 roku budowa w stanie surowym
została zakończona. Przez pół roku trwały jeszcze w porcie prace
wykończeniowe.
Pierwsze statki jakie wpłynęły do portu 5 listopada 1937 roku to kutry
rybackie HEL 18 i HEL 90 Augustyna i Franciszka Netzla, które powróciły z
taklowych połowów łososi.
Z okazji zakończenia prac budowlanych wiosną 1938 roku do portu przywieziono
duży głaz narzutowy, na którym umieszczono pamiątkową tablicę, uzasadniającą
nadanie nazwy "Władysławowo" - ku czci Króla Władysława IV , jedynego króla
polskiego, który miał konkretny program morski, a także na pamiątkę portu
wybudowanego przez Jana Pleitnera w latach 1634-1636 między Chałupami a
Kużnicą.
Uroczyste poświęcenie i oddanie portu do eksploatacji nastąpiło 4 maja 1938
roku. Uroczystość tą zaszczycili swą obecnością m.in. wicepremier Eugeniusz
Kwiatkowski, biskup pomorski Stanisław Wojciech Okoniewski, dr Michał
Siedlecki, dr Kazimierz Demel i inne osobistości. W dniu uroczystości w
porcie stacjonowało już 21 kutrów rybackich oraz szereg mniejszych łodzi
rybackich. Wraz z portem wybudowana została również kolonia rybacka
składająca się początkowo z pięciu bliźniaczych domów dla 10 rodzin, która
to kolonia dała początek miejscowości Władysławowo (prawa miejskie nadane w
1963 roku). Obok kolonii powstało letnisko Hallerowo, a dalej na zachód
znajdował się folwark Cetniewo.
Granice administracyjne portu zostały określone w dniu 27 kwietnia 1938 roku
przez Ministra Przemysłu i Handlu, który w porozumieniu z Ministrem Spraw
Wewnętrznych wydał rozporządzenie w sprawie ustalenia granicy terytorialnej
morskiego portu rybackiego w Wielkiej Wsi (opublikowane w Dzienniku Ustaw z
1938 roku, numer 31, pozycja 273, z dnia 6 maja 1938 roku). Ustalone tym
aktem prawnym granice portu obowiązują bez żadnych zmian do dziś.
Źródła:
Kazimierz Małkowski, "Port rybacki we Władysławowie" w Biuletyn specjalny, 50 lat portu, 25 lat miasta Władysławowa,
maj-czerwiec 1988, Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich "Szkuner",
Józef Wiesław Dyskant "Polska Marynarka Wojenna w 1939 roku", wyd. Bellona, Warszawa 1994
