Formowanie:
Sformowana na bazie 1 Pułku Czołgów w obozie biełomuckim pod Sielcami, na mocy rozkazu nr 1 dowódcy 1 KPSZ w ZSRR z dnia 19.08.1943 roku, w/g etatu nr 010/270-010/277-010/375 ze zmianami (organizacja pułkowa).
W marcu i kwietniu 1944 utworzono też w ramach brygady samodzielny dywizjon artylerii samochodowej (pancernej) póżniej przekształcony w 13 samodzielny pułk artylerii samobieżnej.
Zgodnie z rozkazem NDWP nr 19 z dnia 7.09.1944 brygadę przeformowano w/g etatu nr 010/500-010/506 (organizacja batalionowa).

Dowódcy:
wrzesień 1943 do pażdziernika 1944 - płk (gen.) Jan Mierzycan - (z przerwą na pobyt w szpitalu w okresie sierpień - wrzesień 1944 r.)
od października 1944 - do konca wojny - ppłk (płk) Aleksander Malutin
Ponadto w okresach nieobecności dowódcy pełniącymi jego obowiązki byli między innymi: Sokulski, Czajnikow, Malutin.
W czasie formowania brygady latem 1943 roku z rozkazu gen. Berlinga organizatorem do czasu przybycia Mierzycana był ppłk. Wojnowski.

Szefowie sztabu:
wrzesień 1943 do lutego 1944 - ppłk. Józef Sokulski
luty 1944 do pażdziernika 1944 - ppłk. Aleksander Malutin
od października 1944 do konca wojny - ppłk. Polifiery Poliszczuk

1 Pułk Czołgów:
dowódcy:
maj 1943 do listopada 1943 - ppłk. Anatol Wojnowski
listopad 1943 do rozwiązania pułku - ppłk. Piotr Czajnikow

2 Pułk Czołgów
dowódcy:
wrzesień 1943 do lutego 1944 - ppłk. Włodzimierz Truchanow
luty 1944 do rozwiązania pułku - ppłk. Teodor Rogacz

1 Batalion Czołgów:
sierpień 1944 - pażdziernik 1944 - kpt. Konstanty Szewczenko
od pażdziernika 1944 do końca wojny - kpt. Arkadij Kałoszyn

2 Batalion Czołgów:
sierpień 1944 - pażdziernik 1944 - kpt. Włodzimierz Makarow
od pażdziernika 1944 do końca wojny - por. Wasyl Artiemow

3 Batalion Czołgów:
sierpień 1944 do końca wojny - kpt. Fieodofij Awchaczow

Batalion Piechoty Zmotoryzowanej:
kpt. Jan Jęczmień p/o dowódcy we wrześniu 1944
ppłk. Bazyli Kułakowski - wrzesień 1943 do sierpnia 1944
kpt. Daniel Kulik - sierpień 1944 do końca wojny

13 SPAS:
kpt. Denisow
mjr. Michał Curoczkin - od kwietnia 1944

Zaprzysiężenie:
Przysięgę złożono 11.11.1943 r. w obozie sieleckim.
Część żołnierzy służących w 1 Pułku Czołgów złożyła przysięgę 15.07.1943 r.
Przysięga uzupełnień odbyła się w Siekierzycach 26.06.1944 r.

Sztandar:
1.01.1944 r. wręczono sztandar bojowy brygady. Brygada otrzymała też min. sztandar od mieszkańców Dorohuska i Legionowa.

Nazwy i odznaczenia:
11 listopada 1943 roku brygada otrzymała imię "Bohaterów Westerplatte" natomiast 23.02.1945 r. nadano jej również nazwę 1 Warszawska Brygada Pancerna im. "Bohaterów Westerplatte".
Jednostka została odznaczona: Orderem Czerwonego Sztandaru, Krzyżem Grunwaldu II kl.


Skład Brygady w okresie 08.1943 r. - 08.1944 r.

-   dowództwo
-   sztab
-   kompania dowodzenia
-   kwatermistrzostwo
-   1 Pułk Czołgów
-   2 Pułk Czołgów
-   13 SPAS
-   batalion piechoty zmotoryzowanej
-   kompania technicznego zabezpieczenia
-   kompania przeciwlotniczych wielkokalibrowych karabinów maszynowych.
Według etatu 010/414 z 05.43 pułk czołgów miał posiadać:
3 kompanie po 3 plutony T-34/76
1 komp. po 2 plutony T-70
komp. fizyl - 3 plut.
komp rusznic-3 plut
komp.: dowodz. techn. drużyna gosp. punkt pomocy medycz.
W połowie lipca 1943 pułk liczył 564 żołnierzy.
Uzbrojenie - 145 pist masz, 2 erkm, 18 rusznic, 39 armat 45 i 76 mm, 39 czołgów, 3 samochody panc., 76 samochodów i ciągników, 2 radiostacje przewożne.

Od sierpnia 1944 r. zaczęto tworzyć brygadę w składzie: 2 pułków pancernych oraz batalionu piechoty zmotoryzowanej.
Brygada miała składać się z:
   2188 ludzi
   86 czołgów
   209 samochodów
   17 motocykli
   5 samochodów pancernych BA-64
   3 ciągników.
W lipcu przychodzi sprzęt:
3.07. - 28 samochodów ZiS-5,25 samochodów GAZ AA ruchomy warsztat naprawczy typu "B"
pięć dni później 32 czołgi t-34/76, 7 t-70 , 3 BA-64 , czołgi wyprodukowane w fabryce nr 112 w Niżnym Tagile
5.10.43 przybyło 7 T-70
22.10 przybywa do 2 pułku 32 noweT-34/76

Pułk czołgów składał się z:
3 kompanii czołgów średnich (3 plutony czołgów, 9 + 1 d-cy kompanii)
kompanii czołgów lekkich T-70 (dwa plutony po 3 czołgi + d-ca kompanii)
do tego dochodzą również czołgi T- 34 zwiadu pancernego, (powstały w marcu 1944 r.) oraz czołgi d-cy i szefa sztabu pułku.
Dodatkowe dwa czołgi posiadał d-ca oraz szef sztabu brygady.
11.03.44 w miejscowości Raj formuje się dywizjon artyl. pancernej składający się z 3 baterii po 4 działa SU-85.
Rozkazem z dnia 12. 08. 44 roku wyłączono pułk artylerii pancernej ze składu brygady.

Na przełomie sierpnia i września 1944 roku brygada zmienia strukturę na batalionową.


Skład Brygady w okresie od września 1944 do końca wojny:
-   dowództwo
-   kompania dowodzenia
-   kwatermistrzostwo
-   1 batalion czołgów
-   2 batalion czołgów
-   3 batalion czołgów
-   batalion piechoty zmotoryzowanej
-   ktz
-   kompania przeciwlotnicza

Skład batalionu czołgów:
-   2 kompanie po 10 czołgów ( teoretycznie T-34/85 ) plus czołg dowódcy batalionu, razem 21 maszyn.
Dodatkowo w skład brygady wchodziły czołgi dowódcy brygady i szefa sztabu. Łącznie brygada powinna posiadać 65 czołgów.
Po przejściu na strukturę batalionową zostają odesłane i spisane ze stanu brygady czołgi T-70.

Batalion piechoty zmotoryzowanej w okresie wejścia do walki składał się z:
-   trzech kompanii fizylierów (jedną z nich nazywano desantową)
-   kompanii rusznic przeciwpancernych
-   kompanii karabinów maszynowych
-   kompanii moździerzy 82 mm (6 sztuk)
-   baterii działek 45 mm (4 sztuki)

W skład brygady wchodziła również:
- kompania technicznego zabezpieczenia (utworzona w lipcu 1944)
- kompania przeciwlotnicza (9 DSzK)
- w skład kompanii dowodzenia wchodziły plutony łączności, rozpoznania (BA-64), saperów, regulacji ruchu, ochrony sztabu.
Kadrę dowódczą, a także część załóg czołgowych stanowią Rosjanie.

Oznaczenia taktyczne:

Na przełomie stycznia i lutego 1944 r. wprowadzono oznaczenia:
d-ca 1 pułku: 100
szef sztabu: 101
d-ca kompanii: 011
d-ca plutonu: 001
031, 032 dla jego kolejnych czołgów.

W związku z zastrzeżeniami co do oznakowania wprowadzono w czerwcu 1944 roku:
1 cyfra: pułk
2 cyfra: kompania
3 cyfra: kolejny czołg kompanii w/g plutonów
np.: d-ca pułku: 100, szef sztabu 101, d-ca plutonu zwiadu 104,d-ca 1 kompanii 110.
Te same zasady obowiązywały w 2 pułku. Czołg d -cy brygady oznaczony numerem 1000.

Oznaczenia w 13 SPAS:
dca pułku - 300
1 bateria - 310-314
2 bat - 320-324
3 bat - 330-334
3 bat - 340-344

Wielkość cyfr: wysokość - 40 cm, szerokość - 20 cm, grubość linii 3 cm.
Numery malowano białą farbą po obu stronach wieży. W tym samym czasie zaczęto również malować orły o wysokości 20 cm.
Prace zakończono 12.06.43 r. Podobne zasady numeracji zastosowano po przejściu na strukturę batalionową.
W malowaniu oznaczeń jak i orła panowała pewna dowolność np. malowanie numeru na tyle wieży.


Dyslokacje i walki.

23.09.1943 r. 1 pułk czołgów wyrusza transportem kolejowym ze stacji Diwowo do Swiszczewa gdzie dociera 26/27.09.1943 r.
Następnie rusza w rejon m. Kuftino. 4.10.43 r. pułk znajduje się w rejonie m. Woronino, gdzie 7.10.43 r. przychodzi rozkaz o podporządkowaniu 33 Armii, w kierunku frontu wyruszono 9.10.43 r.
1 pułk razem z 1 DP miał przełamać obronę niemiecką na odcinku Sysojewo - Lenino.
Pułk liczył w dniu 1.10.1943 roku:
597 żołnierzy
32 czołgi średnie
7 czołgów T - 70
3 samochody pancerne BA-64.
Czołgi kompaniami przydzielono do poszczególnych pułków piechoty. Polskie oddziały walczyły w dniach 12-13 pażdziernika.
W czasie bitwy stracono około 7 czołgów zniszczonych i 5 uszkodzonych.
W ocenie działań bojowych zwrócono uwagę na brak doświadczenia, brak rozpoznania środków p-panc przeciwnika, złe współdziałanie z piechotą, a za najważniejsze brak podejść do mostów i przepraw przez rzekę Miereja (większość czołgów zatrzymał bagienny teren). Berling w swoich wspomnieniach napisał, że pułkiem w rzeczywistości dowodził Czajnikow, a Wojnowski po prostu był pijany co zresztą doprowadziło do zdjęcia go ze stanowiska.
Między 14. a 16.10.43 r.pułk przebywa w rejonie m. Zachwidowo, 5.11.43 r. w rejonie Piatnickoje.
13.11.43 r pułk wychodzi z operacyjnego podporządkowania 33 Armii i wchodzi wraz z 1 DP w odwód d-cy Frontu Zachodniego.
23.11.43 r. pułk przegrupowuje się w rejon m. Szczeczonki i Raj.
1.01.1944 roku, d-ca korpusu gen. Berling wydaje rozkaz o dyslokacji w rejon przyfrontowy. Do stacji Poczynok brygada transportuje się koleją, a następnie w ciężkich zimowych warunkach transportem kołowym do 17.01.44 r. ześrodkowuje się w rejonie koncentracji. 15.01.44 r., 1 pułk czołgów wraca w podporządkowanie d-cy brygady.
W dniach 20-25 stycznia w brygadzie przebywa komisja ze sztabu frontu. Wyniki sprawdzianu nie są zbyt pochlebne, prawdopodobnie dlatego ze stanowiska p/o dowódcy (pod nieobecność Mierzycana) zostaje zdjęty ppłk. Sokulski, a zastępuje go ppłk. Czajnikow. Być może doprowadziło to również do zmian na stanowiskach szefa sztabu brygady oraz dowódcy 2 Pułku, w którym niedociągnięć zanotowano najwięcej.
W marcu przybywa z 1460 zapasowego pułku artylerii w Swierdłowsku 12 dział pancernych SU-85 (następne 9 dział z 1811 pułku zapasowego przyjeżdża 15.04.44). W dniach 23.03 - 10.04.44 r. trwa przegrupowanie brygady do stacji Kodnia, Berdyczów na Ukrainie.
29 kwietnia Armia Polska zostaje podporządkowana dowódcy 1 Frontu Białoruskiego i w związku z tym, Brygada w dniach 7 - 12.05.44 r. przegrupowuje się w rejon Łucka. W tym czasie zostaje powołanych na nowo wyzwolonych terenach około 200 żołnierzy, z których sformowano 3 kompanię fizylierów. W maju brygada otrzymuje również 43 samochody Dodge, 6 Studebackerów, 7 GAZ AA, 9 ZiS-5, cysternę, ładownię akumulatorów, 12 ciężarówek Ford.

Brygada opuszcza dotychczasowy rejon w nocy z 15/16.07.44 r. i przechodzi do lasów koło m. Mazarnia, skąd 21.07.44 r. wyrusza w okolice Maszowa. Nocą z 22/23 lipca batalion piechoty zmotoryzowanej wzmocniony kompanią czołgów przekracza Bug i rano dociera do Chełma.
25.07.44 r. Brygada wyrusza do Lublina gdzie pełni służbę garnizonową. 31.07.44 r jednostka koncentruje się w rejonie Łysej Góry, a 7.08.44 r ześrodkowuje się w okolicach Aleksandrów, Krupa, Dąbrowa.
9.08.44 r. gen. Mierzycan wydaje rozkaz o przygotowaniach do forsowania Wisły i wejściu w bezpośrednie podporządkowanie d-cy 8 Armii Gwardii, (bez pułku artylerii pancernej). Zadaniem brygady jest wzmocnienie 4 Korpusu w walce o przyczółek magnuszewski. Tego dnia rozpoczyna się przeprawa 1 pułku, który ma wzmocnić obronę 47 dywizji. 2 pułk współdziała z 35 dywizją.
W związku z ciężką sytuacją wojsk radzieckich czołgi wchodzą do walki rozproszone, kompaniami. Do 16 sierpnia brygada bierze udział w walkach zwanych bitwą pod Studziankami, głównym przeciwnikiem jest spadochronowo-pancerna dywizja "Hermann Goring", 19 Dywizja Pancerna.
W/g danych polskich, (trzeba do nich podchodzić ostrożnie), zniszczono min. około 40 czołgów i dział pancernych przeciwnika, 9 transporterów, 17 dział,9 możdzierzy.
Stracono 11 oficerów i 57 podoficerów i szeregowców zabitych, 17 oficerów, 186 podoficerów i szeregowców rannych, 2 oficerów i szeregowców zaginionych. 10 czołgów zostało uszkodzonych, a 18 utraconych bezpowrotnie.
Brygada walczyła w trudnym terenie bagnisto - lesistym, częściowo metodą zasadzek i ruchomych punktów ogniowych. Czołgi działały w rozproszeniu wchodząc do walki wprost z przeprawy zdarzało się, że bez rozpoznania, (m. in. było to przyczyną ciężkich strat, 6 spalonych czołgów w 3 kompanii 1 pułku). Ogólnie jednak brygada uzyskała wysoką ocenę za walki na przyczółku.

W okresie 17 - 27.08.1944 r. jednostka wycofana na odpoczynek stanowi odwód pancerny.
31 sierpnia brygada zmienia strukturę na batalionową i przechodzi na etat nr 01/500-506.
12.09.44 r. przegrupowanie w rejon Aleksandrów - Garwolin, a od 13 września, wraz z 1 DP oraz 13 SPAS rozpoczyna walki o Pragę. 14.09.44 r. 2 batalion czołgów oraz dwie baterie SU-85 walczą w okolicy Dworca Wileńskiego, ogrodu zoologicznego, mostu Kierbedzia. Następnego dnia prowadzi walki w rejonie torów i dworca Warszawa-Praga, wiaduktu kolejowego. W nocy z 15/16.09.44 r batalion powraca do Starej Miłosnej miejsca postoju Brygady. Następnie organizowana jest obrona przeciwpancerna.
1 pażdziernika 1944 r. do Mińska Mazowieckiego przybyło uzupełnienie w liczbie 20 czołgów T-34/85. W pażdzierniku przekazano do 1 Korpusu Pancernego 9 T-34 oraz 14 T-70 pozostających poza etatem brygady.
26/28.10.44 r. Brygada wspiera 1 DP w wyzwoleniu Jabłonny. Do 14.01.45 r. stanowi odwód pancerny 1 AWP.

14.01.45 r. w związku z ofensywą przegrupowanie do rejonu Natolin - Stara Huta. 15.01 przeprawa na zachodni brzeg Wisły, 16.01 do Zalesia na lewy brzeg Pilicy. W nocy z 16/17.01 Brygada zaczyna ruch w kierunku Piaseczna, następnego dnia cała Brygada znajduje się we Włochach, później dostaje rozkaz wraz z 1 i 2 DP oczyszczenia Warszawy i okolic.
19.01.1945 r., z rozkazu d-cy 1 Frontu Białoruskiego brygada zostaje oddana do 47 Armii. 18-20.01 pokonuje trasę Włochy - Chodaków - Barcin po drodze przeprawiając się przez Bzurę. 21.01 w m. Kowal. 23.01 marszruta Jaranowo - Pieczenia i zostaje podporządkowana 125 Korpusowi.
Tego dnia 3 bat. zostaje odesłany do 60 DP i bierze udział w walkach o dzielnice Torunia, Podgórze. 24.01 batalion wyprowadzony z walki odchodzi do rejonu Bydgoszczy by połączyć się z resztą brygady.
Od 24 do 27.01.45 r. czołgi wraz z radziecką i polską piechotą toczy walki o Bydgoszcz.
27.01.45 r. Brygada wychodzi spod rozkazów 47 Armii.
Ilość czołgów:
1 Batalion - 18 sprawnych, 3 uszkodzone
2 Batalion - 16 sprawnych, 5 uszkodzonych
3 Batalion - 10 sprawnych, 10 uszkodzonych.

29.01-1.02.45 r. przemarsz w kierunku Lutowa, następnie otrzymuje rozkaz obsadzenia rejonu Radawnicy celem osłony prawego skrzydła 1 Armii. Walki w tym rejonie trwają do 8.02.45 r., a o ich zaciętości mogą świadczyć np. straty 2 komp. 3 bat., który jednego dnia współdziałając z 66 pp z 9 czołgów stacił 8 maszyn.
w nocy z 9/10.02.45 r. Brygada rozpoczyna marsz do m. Rudki, skąd razem z 2 DP oraz 13 pułkim dział panc. ma opanować Mirosławiec. Na przedpolach Mirosławca ciężkie straty ponosi 2 komp. 2 bat., trafiono 7 czołgów. Do wieczora 10.02 miejscowość zdobyto.
11/12.02.45 r. dalej działając razem z 2 DP zdobyto lotnisko w okolicy Borujska. Ataki na samo Borujsko nie udały się. Nie zdawano sobie sprawy, że rubież Mirosławiec, Borujsko, Żabin, Wierzchowo, Będlino, Sośnica, Otrzep to dobrze rozbudowana i silnie obsadzona pozycja Wału Pomorskiego. 13.02. razem z 4 pp zobywa Sośnicę i Otrzep.
W jednostce zdolne do walki: 1 bat. - 18 czołgów, 2 bat. - 5 czołgów.
3 bat. - 6 - 14.02.45 r. walczy o odzyskanie utraconej Sośnicy oraz bierze udział w natarciu 3 i 5 pp na Borujsko. Od 15.02 przejście do obrony. 19.02 razem z działami pancernymi 13 pułku oraz 1 i 2 DP naciera na kierunku Wierzchowo i Złocieniec ponosząc ciężkie straty.
Do 4 marca trwają walki o te miejscowości. Tego dnia ze szwadronów brygady kawalerii, dział 13 pułku dział pancernych oraz czołgów Brygady stworzono grupę pościgową, która od 5.03 rusza w kierunku Świdwina po drodze łamiąc opór Niemców min. w Bierzwnicy. 6.03 opanowano m. Dębica. Jak trudne były walki o przełamanie Wału Pomorskiego może świadczyć fakt, że zdolnych do walki w całej brygadzie było tylko 10 czołgów.

7.03.45 r. podporządkowanie 8 Korpusowi Zmechanizowanemu i do 10.03 przechodząc min. przez Koszalin i Słupsk, Brygada koncentruje się w m. Zelewo. Wszystkie sprawne wozy 1 bat. przechodzą pod rozkazy d-cy 3 bat. W tym okresie przbywa 15 czołgów z 2 zapasowego pułku Armii Czerwonej, wchodzą na stan 2 bat.
11.03 przemarsz do Bolszewa, gdzie do 3 batalionowi przydzielono 10 czołgów z radzieckiej 64 Brygady Pancernej. Obydwa bataliony posiadają po 15 wozów. 12.03 wspierając 101 DP walczą o Wejherowo. Następnie czołgi ruszają w stronę Redy. W rejonie Śmiechowa dopadają niemiecką kolumnę kilkuset samochodów całkowicie ją niszcząc. Walka o Redę trwała krótko, po czym czołgi ruszyły w stronę Doliny Janowskiej.
Do 17.03.45 r Brygada toczy bardzo ciężkie walki o Białą Rzekę po czym dostaje rozkaz przegrupowania do Łężyc i przygotowania do walk o Gdynię. 18.03 zostaje podporządkowana 11 Korpusowi Panc. i jako jego odwód przebywa w tym rejonie do 21.03.45 r.
Następnego dnia współdziałając z 44 Brygadą Panc. walczy o Mały Kack. 25/26.03 razem z oddziałami 138 i 313 DP atakuje na kierunku Witomino. 27.03 wchodzi pod rozkazy 134 Korpusu, 28.03 czołgi dochodzą do nabrzeży portowych. 27.03 batalion zmotoryzowanej piechoty i pluton czołgów z 1 komp. 2 bat. wyrusza przez Kack, Orłowo, Sopot do Wrzeszcza by wziąć udział w wyzwoleniu Gdańska. Był to raczej udział symboliczny, następnego dnia wciągnięto na gmachu Dworu Artusa polską flagę.
29.03.45 r. znów zmieniono podporządkowanie i Brygada przeszła pod rozkazy 132 Korpusu. 3 bat. miał 6 sprawnych czołgów, 2 bat. 8.
Zacięte walki o Kępę Oksywską trwały do 4.04.Na Oksywie docierają już tylko 4 sprawne czołgi.
Na walkach o Trójmiasto i okolice kończy się właściwie szlak bojowy Brygady.

Straty:
Poległo 350, a rannych zostało około 600 żołnierzy. Zniszczonych zostało 64, a uszkodzonych 54 czołgi.

P.s.
Z rozkazu DWPanc 1 Armii uszkodzone czołgi po naprawie zgrupowano w bazie remontowej w Świdwinie. Maszyny te obsadzone częściowo powracającymi ze szpitali żołnierzami zostały przydzielone do 4 Pułku Czołgów Ciężkich i razem z nim brały udział w walkach po zachodniej stronie Odry, w okresie od 19.04. do 5.05.1945 r.

Po zakończeniu działań wojennych brygada brała udział w walkach ze zbrojnym podziemiem min. z oddziałami " Szumnego ", " Ostoi ", " Tura ".


Subiektywna ocena działań:

Myślę, że ocenę tej jednostki trzeba zacząć od kadry. Broń pancerna to dość specyficzny rodzaj formacji, dlatego też w okresie tworzenia Brygady odczuwano zupełny brak polskiej kadry o tej specjalności. Z dowódców wyższego szczebla wszyscy byli Rosjanami, a niewielu miało pochodzenie polskie. Tu trzeba zadać pytanie o poziom oficerów radzieckich, którzy przychodzili do jednostki. Czy części z nich, nie pozbywano się po prostu ze swoich macierzystych jednostek. Przykładem może tu być chyba płk. Wojnowski, o którym Berling pisze (choć to też jego subiektywna ocena), że zupełnie nie nadawał się na dowódcę pułku, a po bitwie pod Lenino chciał go nawet oddać pod sąd.

Pierwszą bitwą w jakiej wzięła udział brygada była bitwa pod Lenino.
1 Pułk dopiero od lipca, a więc od trzech miesięcy posiadał czołgi. To zbyt krótko, by dobrze wyszkolić jednostkę pancerną. Przeważyła jednak polityka. Nie wdając się w ocenę tak nieuchwytnych spraw jak odwaga należy wytknąć przede wszystkim błędy w przygotowaniu przepraw przez Miereję. Zbudowano pięć przepraw, z których tylko jedna (choć i ta nie do końca), nadawała się do przerzutu czołgów. Złe współdziałanie z piechotą, brak rozpoznania terenu i sił przeciwnika obciąża dowódców. Ponadto z pewnością brak doświadczenia, (mimo tego, że w szeregach było sporo doświadczonych żołnierzy radzieckich ). Niestety na wojnie za doświadczenie płaci się krwią.

Następne działania bojowe w jakich wzięła udział brygada to bitwa pod Studziankami.
Tu jednostka weszła do walki w zasadzie w całości. Swój chrzest bojowy przeszedł tu 2 Pułk oraz batalion piechoty zmotoryzowanej. Niestety Brygada została podzielona i walczyła w rozdrobnieniu poszczególnymi kompaniami. I tu często zawodziła komunikacja z dowódcami piechoty, co wiązało się np. z brakiem informacji o nieprzyjacielu, (jak kończy się wejście do walki bez rozpoznania, pokazuje przykład 3 kompanii). W związku z rozproszeniem czołgów, utrudnione było dowodzenie przez sztaby pułków i brygady. Żle funkcjonowała łączność radiowa.
Tu można zacytować ocenę dowódcy brygady gen. Mierzycana: " W czasie walki ujawniły się braki. Lekceważenie dowodzenia przy użyciu łączności radiowej. Bpzmot. nie potrafił szybko organizować łączności przewodowej z kompaniami. Nie potrzebne bohaterstwo, nie wiążące się z potrzebami, co powodowało niepotrzebne straty".
Pochwałę natomiast otrzymali saperzy za przeprawę przez Wisłę. Brygada za walki na przyczółku, otrzymała wysokie oceny od dowódców radzieckich np. od gen. Czujkowa, a dowodzący brygadą gen. Mierzycan w niedługim czasie został awansowany na dowódcę wojsk pancernych 2 Armii.

Działania Brygady trzeba też ocenić w kontekście jej udziału w walkach 1 AWP.
Była właściwie jedyną większą jednostką pancerną 1 Armii. Z tego też powodu często działała na najtrudniejszych odcinkach pełniąc rolę "straży pożarnej". Tak było pod Radawnicą czy w czasie walk o przełamanie Wału Pomorskiego.
Struktura brygadowa (w odróżnieniu np. od dywizji pancernej, która niejako sama może wykonywać zadania) powodowała, że jednostka zasadniczo była wykorzystywana do wspierania piechoty, (być może oprócz rajdu na kierunku Warszawy w styczniu 1945 r., oraz pościgu na Pomorzu).
Dowódcy piechoty, co jest rzeczą naturalną chcą kosztem czołgów chronić swoich żołnierzy. To często doprowadzało do dużych strat. Przykładem tu mogą być walki o przełamanie pozycji ryglowej Wału Pomorskiego, kiedy to gen. Karakoz mając pretensje do czołgistów, że nie potrafią pociągnąć piechoty, rozkazał nie czekać na piechotę lecz dokonać włamania co zakończyło się stratami. Do kłótni między przedstawicielami piechoty, a czołgistami doszło np. w czasie walk o Oksywie gdzie scysja dowódcy Brygady z dowództwem Korpusu, musiała oprzeć się o szefa wojsk pancernych 19 Armii.

Brygada brała udział właściwie we wszelkich formach walki. Biła się w mieście, o przełamanie silnie umocnionych pozycji, w obronie, w pościgu. Mimo błędów, jakie popełniano można powiedzieć, że wszędzie zdała egzamin bojowy, często dostając pochwały od jednostek, z którymi współdziałała.
Wyszkoliła sporą ilość kadry, która potem zasiliła 1 Korpus Pancerny.

Według meldunków bojowych, (z natury trzeba do nich podchodzić ostrożnie), brygada zniszczyła około:
-   73 czołgów i dział pancernych
-   15 transporterów
-   18 samolotów (część pewnie na lotnisku)
-   168 dział
-   700 samochodów
-   16 ciągników
-   240 koni i wozów z mieniem wojennym
Zdobyto około:
-   45 czołgów
-   150 transporterów
-   3 samoloty
-   116 dział
-   700 samochodów
-   112 motocykli
-   60 parowozów i 448 wagonów

Zabito ok. 3650 Niemców (nie licząc pozostających po stronie wroga), wzięto do niewoli 700, wyzwolono 1200 jeńców wojennych.


Literatura:
Kazimierz Przytocki - "Warszawska Pancerna"
Zbigniew Flisowski - "Pomorze reportaż z pola walki"
Czesław Lipka - "Trzynasty Pancerny"
Zbigniew Berling - "Wspomnienia" t. 3
Józef Margules - "Przyczółki warszawskie"
Edward Kospath-Pawłowski - "Wojsko polskie na Wchodzie 1943-1945"
"Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945" t. 1