CHRUŚCIEL Antoni.
Generał brygady.
Pseudonimy: "Adam", "Ryż", "Dozorca", "Monter", "Sokół", "Konar", "Madej", "Nurt", "Cięciwa", "X".
Urodzony: 16 czerwca 1895 r. w Gniewczynie Łańcuckiej koło Przeworska.
Zmarł: 30 listopada 1960 r. w Waszyngtonie.
Promocje:
Generał bryg.: 14 września 1944 r.
Pułkownik.: 10 sierpnia 1942 r.
Podpułkownik.: 1932 r.
Major.: lipiec 1925 r.
Kapitan.: czerwiec 1919 r.
Funkcje:
Wstąpił do Legionu Wschodniego - 1914 r.
Wcielony do armii austriackiej, wobec odmowy złożenia przysięgi - wrzesień 1914 r.
Absolwent szkoły podoficerskiej oraz szkoły oficerów rezerwy - 1914 - 1915 r.
Dowódca plutonu, instruktor w szkole podoficerskiej, dowódca kompanii w 90 pp., w którym przeważającą część stanowili Polacy - 1915 - 1918 r.
Porucznik Chruściel przyczynił się wydatnie do tego, że prawie cały pułk z bronią w ręku powrócił do Jarosławia - listopad 1918 r.
Rozpoczął służbę w Wojsku Polskim - grudzień 1918 r.
Dowódca 5 kompanii, 14 pp - (utworzonego z dawnego 90 pp) (Włocławek).: grudzień 1918 - grudzień 1921 r.
Dowódca I Batalionu 14 pp - grudzień 1921 - październik 1922 r.
Dowódca 3 kompanii, 42 pp. (Białystok) - październik 1922 - wrzesień 1923 r.
Dowódca 6 kompanii, 42 pp. (Białystok) - wrzesień - październik 1923 r.
Dowódca kolejno: 1, 2 i 4 kompanii w Korpusie Kadetów nr 1 we Lwowie - październik 1923 - maj 1927 r.
Dowódca II Batalionu 6 pułku strzelców podhalańskich - maj 1927 - 1929 r.
Studia na Wyższej Szkoły Wojennej - 1929 - 1931 r.
Wykładowca w Wyższej Szkole Wojennej - 1931 - kwiecień 1932 r.
Kierownik kursu w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie - kwiecień 1932 - październik 1934 r.
Kierownik przedmiotu taktyki piechoty w Wyższej Szkole Wojennej - październik 1934 - styczeń 1937 r.
Członek komitetu redakcyjnego "Przeglądu Piechoty" - 1935 - 1937 r.
Zastępca dowódcy 40 pp. (Lwów) - styczeń 1937 - marzec 1938 r.
Dowódca 82 pp. Strzelców Syberyjskich im. Tadeusza Kościuszki, 30 DP (Brześć nad Bugiem) - marzec 1938 - 28 września 1939 r.
W niewoli niemieckiej - 28 września - koniec października 1939 r. (zwolniony).
Wstępuje do ZWZ - czerwiec 1940 r.
Szef Wydziału III Taktyczno-Wyszkoleniowego Komendy Głównej ZWZ - czerwiec - październik 1940 r.
Szef sztabu komendantury i zastępca komendanta Okręgu Warszawa - Miasto ZWZ (płk Zdzisław Zajączkowski) - październik 1940 - maj 1941 r.
Dowódca Okręgu Warszawa - Miasto ZWZ / Okręgu Warszawskiego AK - maj 1941 - 2 października 1944 r.
Dowódca całości sił walczących w Powstaniu Warszawskim - ?? - ??
Dowódca Korpusu Warszawskiego AK - 20 września - 2 października 1944 r.
Opinie:
Notatki:
Antoni Chruściel pochodził z rodziny chłopskiej. Syn Andrzeja, wójta gminy Gniewczyna i Katarzyny z domu Słysz.
Czynny w skautingu "zarzewiackim". W 1909 r., mając 14 lat wstąpił do tajnej, polskiej drużyny skautowej w Jarosławiu. W 1914 roku ukończył miejscowe
gimnazjum i razem ze wszystkimi skautami z drużyny im. Dionizego Czachowskiego wstąpił do Legionu Wschodniego.
Od 1920 r. studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W październiku 1923 r. uzyskał absolutorium.
W czasie Wojny Obronnej we wrześniu 1939 r., dowodzony przez niego 82 Pułk Piechoty, działał początkowo w ramach 30 DP (gen. bryg. Leopold Jan
Cehak) i wszedł do Grupy Operacyjnej "Piotrków" Armii "Łódź". 5 września w czasie walk na terenie powiatu Łask (woj. łódzkie), w rejonie
Magdalenowa - Teofilowa - Żar pułk udanym kontratakiem odrzucił Niemców z zajętych wcześniej miejscowości i pozycji. Następnie trwał w walkach
aż do 28 września, biorąc udział w obronie Modlina. Po kapitulacji Modlina dostał się do niemieckiej niewoli i przebywał w obozie jenieckim w Działdowie.
Wkrótce jednak udało mu się wydostać na wolność - udał się do Warszawy.
Według wspomnień gen. Komorowskiego, to właśnie płk Chruściel na polecenie "Grota" Roweckiego pod koniec 1942 r. nawiązał stałe kontakty z
bojownikami żydowskimi warszawskiego getta i prowadził z nimi rozmowy na temat udzielenia im pomocy ze strony AK. W efekcie tych rozmów zdołano
przekazać gettu pewną ilość materiałów wybuchowych, amunicji i broni ręcznej.
Już w takcie powstania w getcie warszawskim, płk "Monter" wydał rozkaz zorganizowania szeregu ataków na oddziały niemieckie, aby odwrócić ich
uwagę i dać bojownikom getta możliwość ucieczki lub zajęcia dogodnych pozycji.
Z inicjatywy "Montera" stołeczne oddziały AK przygotowywały się także do udziału w akcji "Burza". To zgodnie z jego propozycją, wysuniętą na
podstawie fałszywych meldunków mówiących o sowieckich czołgach na Pradze, godzina "W" została wyznaczona na 17.00-stą w dniu 1 sierpnia.
Po kapitulacji powstańczej stolicy gen. Chruściel wraz z podległymi mu oddziałami poszedł do niewoli niemieckiej. Przebywał najpierw w Oflagu
XIII - 73 Langawasser koło Norymbergii, a potem w Oflagu IV C w Colditz niedaleko Lipska, skąd w maju 1945 roku uwolniły do oddziały amerykańskie.
Już wkrótce gen. Chruściel znalazł się w Londynie, gdzie w okresie od lipca do września 1945 r. zajmował stanowisko II zastępcy Szefa Sztabu
Głównego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. We wrześniu został zastępcą Szefa Sztabu do Spraw Ogólnych, a następnie szefem Głównej Komisji
Likwidacyjnej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Po demobilizacji PSZ gen. Chruściel osiedlił się w Londynie działając społecznie w środowisku kombatanckim. W latach 1955 - 1956 zamierzał
powrócić do kraju, jednak na przeszkodzie tym zamiarom stanęła decyzja Rady Ministrów z 26 września 1945 r., pozbawiająca jego i kilku innych
generałów obywatelstwa polskiego, którą Rada Państwa uchyliła dopiero 23 listopada 1971 r., już po śmierci Chruściela. W tej sytuacji,
w roku 1956, generał przeniósł się z Anglii do Ameryki i osiedlił w Washingtonie. Tutaj pracował najpierw w biurze adwokackim, a następnie jako
tłumacz. Zmarł w 1960 r. Pochowano go na cmentarzu polskim w Doelestown w Pensylwanii.
W okresie swojej kariery wojskowej Antoni Chruściel zajmował się żywo publicystyką. Przez szereg lat przed drugą wojną światową współpracował
m. in. z czasopismem "Przegląd Piechoty", po wojnie natomiast, jeszcze podczas pobytu w Londynie opracował i opublikował prace monograficzną
na temat Powstania Warszawskiego.
Odznaczenia m.in.:
Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy - 1921 r.
Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari IV klasy - 28 września 1939 r.
Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari III klasy - 18 sierpnia 1944 r.
Krzyż Walecznych (czterokrotnie) m. in.: w 1921 r. i 28 września 1944 r.
Krzyż Armii Krajowej.
Krzyż Niepodległości.
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.
Medal 10-ciolecia Odzyskania Niepodległości.
Medal Pamiątkowy zaWojną 1918-1922.
|