GRUSS, Józef
Major rezerwy piechoty.

Pseudonimy: „Andrzej”, „Józef”, „Smuga”, „Stanisław”, „Wojtek” vel Józef Ruszkowski, vel Józef Starzyński, vel Latoszewski.
Urodzony: 9 marca 1897 r., w Starzynach koło Kiekrza, powiat poznański.
Zmarł: 24 stycznia 1969 r. w Bydgoszczy.
Promocje:
Major.: 3 maja 1941 r.
Kapitan.: 19 marca 1939 r.
Porucznik.: 1922 r., (ze starszeństwem od )
Podporucznik.: 1 grudnia 1921 r., (ze starszeństwem od 1 września 1921 r.)
Podchorąży.: 21 czerwca 1921 r.
Funkcje:
Służba w niemieckim 4 Pułku Gwardii (Berlin).: 1916 - ??
Uczestnik Powstania Wielkopolskiego.: grudzień 1918 - styczeń 1919 r.
Służba w 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich.: ?? - ??
Służba w 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich.: sierpień - 10 grudnia 1919 r.
Służba w 56 Pułku Piechoty.: 10 grudnia 1919 - ??
Słuchacz w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie.: 16 stycznia - 20 czerwca 1921 r.
Służba w 59 Pułku Piechoty (Inowrocław).: ?? - ??
Instruktor w Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie.: ?? - ??
Służba w 59 Pułku Piechoty (Inowrocław).: ?? - 1 marca 1926 r.
Dowódca kompanii w 13 Batalionie KOP Kopyczyńce.: 1 marca 1926 - marzec 1930 r.
Dowódca kompanii w 1 Batalionie Strzelców (Chojnice).: marzec 1930 - lato 1931 (?) r.
Komendant PW i WF przy 1 Batalionie Strzelców (Tuchola).: lato 1931 - ??
Przeniesiony do rezerwy.: 1935 r.
Komendant Powiatowy Policji Państwowej w Krotoszynie.: 1935 - 1939 r.
Oficer Wydziału II Komendy Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ.: 1940 - marzec 1940 r.
Szef Wydziału II Komendy Okręgu Pomorze ZWZ.: marzec 1940 - 7 maja 1944 r. (aresztowany)
Komendant Inspektoratu Brodnica ZWZ.: sierpień (?) - listopad 1940 r.
Zastępca szefa sztabu Komendy Okręgu Pomorze AK.: październik 1942 - ??
Szef sztabu Komendy Okręgu Pomorze Delegatury Sił Zbrojnych.: czerwiec - wrzesień 1945 r.
Szef Wydziału II Komendy Okręgu Pomorze DSZ.: czerwiec - wrzesień 1945 r.
Prezes Okręgu Pomorskiego WiN.: 5 września - 5 grudnia 1945 r. (aresztowany).
Opinie:
Notatki:
Syn Stanisława i Agnieszki z domu Nowak. Po ukończeniu w 1911 r., szkoły powszechnej uczył się w zawodzie elektromechanika w warsztacie inż. Jareckiego w Poznaniu, gdzie jednocześnie uczęszczał do szkoły handlowej, potem do gimnazjum.
W 1916 r., wcielony do armii niemieckiej z przydziałem do 4 pułku gwardii w Berlinie. W szeregach tego pułku brał udział w walkach na froncie zachodnim I wojny światowej. Podczas walk ranny przebywał na leczeniu szpitalnym w Berlinie i Monachium . W sierpniu 1918 r., został skierowany do bazy łodzi podwodnych w Hamburgu, skąd w listopadzie 1918 r., powrócił do Poznania.
Po powrocie wstąpił do Straży Obywatelskiej i w okresie od końca grudnia 1918 do stycznia 1919 r., brał udział w Powstaniu Wielkopolskim. W styczniu 1919 r., z 1 Pułkiem Strzelców Wlkp. wyruszył na odsiecz Lwowa, potem od sierpnia 1919 służył w szeregach 2 Pułku Strzelców Wlkp.
Walczył na froncie wojny polsko-bolszewickiej 1919 - 1920 r. W dniu 10 grudnia 1919 r., 2 Pułk Strzelców przemianowano na 56 pp. Po zakończeniu wojny z pułkiem powraca do Krotoszyna. Za męstwo okazane na polu walki zostaje odznaczony Krzyżem Walecznych i mianowany do stopnia sierżanta. w 1920 r., zdał egzamin z zakresu 6 klas gimnazjum przed Komisją Kuratorium w Poznaniu.
W okresie od 16 stycznia do 20 czerwca 1921 słuchacz w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie (klasa 37). Rozkazem L 1853 NW z dniem 21 czerwca 1921 r., mianowany podchorążym piechoty. Po ukończeniu szkoły przydzielony do 59 pp. w Inowrocławiu. Dekretem Naczelnego Wodza WP L. 3403 z dnia 1 grudnia 1921 r., pkt. 1901 zostaje mianowany podporucznikiem sł. st. piech. ze starszeństwem od 1 września 1921 r.
Przeniesiony z 59 pp do Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy (przekształconej z dniem 20 VII 1922 w Oficerską Szkołę dla Podoficerów) na stanowisko instruktora. Zweryfikowany w 1922 w stopniu por. sł. st. piech. z starszeństwem od 1 września 1920 r.
W roku 1925 powrócił do macierzystego 59 pp., natomiast z dniem 1 marca 1926 r., został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza z przydziałem do 13 Baonu KOP Kopyczyńce na stanowisko dowódcy kompanii.
W marcu 1930 r., został przeniesiony z Korpusu Ochrony Pogranicza do 1 Batalionu Strzelców w Chojnicach, gdzie pełnił różne funkcje m. in. dowódcy kompanii. Latem 1931 mianowany komendantem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Tucholi przy 1 Batalionie Strzelców. W 1936 przeniesiony do rezerwy. W roku tym podjął pracę w Policji Państwowej. Po przeszkoleniu mianowano go kmdtem powiatowym policji w Krotoszynie.
19 marca 1939 r., awanoswany do stopnia kpt. rez. piech. Jako oficer policji brał udział w działaniach kontrwywiadowczych na terenie Wielkopolski. Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 r., wraz z rodziną ewakuował się z komendą policji do Lwowa. Po kapitulacji Lwowa wyjechał w kierunku Warszawy. Aresztowany w drodze przez Niemców i osadzony w obozie w Krakowie, skąd jako oficer policji został zwolniony.
Zamieszkał z rodziną w Warszawie, gdzie początkowo pracował na utrzymanie zajmując się drobnym handlem. W marcu 1940 r., czynny w konspiracji ZWZ. Początkowo jako oficer wywiadu podporządkowany szefowi Wydziału II Komendy Okręgu ZWZ Warszawa - Miasto. Tutaj prowadził działalność kontrwywiadowczą, utrzymując łączność z posterunkami policji granatowej (Polnische Polizei) w Warszawie.
W marcu 1940 r., otrzymał przeniesienie do sztabu mjr Józefa Ratajczaka - p.o. komendanta Okręgu Pomorze ZWZ, który właśnie w Warszawie przygotowywał swój sztab. Wyznaczony na stanowisko szefa Oddziału II w sztabie Komendy Okręgu.
W sierpniu tego roku wyjechał do Torunia, gdzie doszło do poważnej "wsypy". Zgodnie z otrzymanymi rozkazami miał ustalić przyczyny dekonspiracji w tym mieście oraz ustalić stan bezpieczeństwa. Oprócz tego miał rozpocząć organizację struktur Inspektoratu Rejonowego ZWZ Brodnica. Zagrożony aresztowaniem w październiku 1940 r., powrócił do Warszawy, skąd wyjechał do Zakopanego, gdzie mieszkał jego brat.
Po powrocie na teren Pomorza, w kwietniu 1941 r., pełnił funkcję szefa Oddziału II Komendy Okręgu ZWZ Pomorze i jednocześnie prowadził prace organizacyjne nad strukturami Inspektoratu ZWZ Grudziądz. Prowadził tu także śledztwo nad przyczynami aresztowania dotychczasowego Inspektora Grudziąskiego - por. Zygmunta Koźlikowskiego "Ogrodnika". W latach 1941-1944 r., był też pełniącym obowiązki Komendanta Podokręgu Południowego "Mosty" (Kujawy).
3 maja 1941 r., awansowany przez KG ZWZ do stopnia majora. Od października 1942 r., przejściowo pełnił funkcję zastępcy szefa sztabu Komendy Okręgu AK Pomorze.
W 1943 r., zorganizował na terenie Niemiec siatkę wywiadowczą. Przebywał stale na Pomorzu na kwaterach konspiracyjnych w Grudziądzu, Brodnicy, Radoszkach , Bydgoszczy.
Aresztowany przez Gestapo 7 maja 1944 r., na kwaterze przy ul. Artyleryjskiej w Bydgoszczy po wsypie w Grudziądzu. Przewieziony do siedziby gestapo w Łodzi, gdzie podczas przesłuchań był torturowany i maltretowany. W śledztwie zachowywał się godnie i nie sypał. Z powodu jego licznych powiązań z różnymi organizacjami i prowadzenia działań wywiadowczych na terenie Niemiec śledztwo trwało do połowy stycznia 1945 r.
Wywieziony z Łodzi transportem ewakuacyjnym więźniów zdołał zbiec w Szadku, podczas zamieszania wywołanego nalotem. Do "wolnej" Bydgoszczy powrócił w końcu lutego 1945 r., i pozostawał tam pod opieką rodziny dochodząc do sił. W marcu 1945 r., nawiązał kontakty z ppłk Pałubickim i mjr Chylińskim organizatorami Pomorskiego Okręgu DSZ. Nie ujawnił swej działalności i podjął dalszą działalność w strukturach konspiracji antykomunistycznej.
Po objęciu bydgoskiej Komendy DSZ przez majora Chylińskiego 10 czerwca 1945 r., objął funkcję szefa sztabu, oraz szefa wywiadu. Po aresztowaniu kierownictwa okręgu DSZ pozostaje nadal w konspiracji. Po rozwiązaniu w sierpniu Delegatury Sił Zbrojnych, od września 1945 r., działa w WiN. Zorganizował komórkę okręgową oraz strukturę terytorialna w Bydgoszczy i na Wybrzeżu. Stworzył także pion zbrojny WiN, dysponujący na ternie kilku powiatów 6 oddziałami bojowymi.
Zorganizował także siatkę wywiadu i kontrwywiadu. Od 5 września 1945 r., pełnił funkcję prezesa Okręgu Pomorskiego WiN. Zatrzymany 5 grudnia 1945 r., na kwaterze konspiracyjnej przy ul. Św. Trójcy w Bydgoszczy. Przewieziony następnie do Warszawy i uwięziony w więzieniu MBP.
Postanowienie o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania wydała z datą 11 grudnia 1945 r., Naczelna Prokuratura Wojskowa w Warszawie. Przeszedł ciężkie śledztwo, które trwało 12 miesięcy. W czasie przesłuchań maltretowany fizycznie i psychicznie. Wyrokiem WSR Warszawa z dnia 21 grudnia 1946 r., sygn. akt R 98/46 został skazany na karę 10 lat więzienia oraz pozbawienie praw na okres lat 5.
Na podstawie amnestii NSW Warszawa postanowieniem z 1 marca 1947 r., złagodził mu karę do lat 5. Więziony w więzieniu na Mokotowie, skąd został przetransportowany do CWK we Wronkach i tu osadzony 29 czerwca 1947 r.
W listopadzie 1948 r., ówczesny Naczelny Prokurator Wojskowy bezprawnie uchylił mu postanowienie o amnestii. Był nadal więziony w CWK Wronki, gdzie ciężko chorował na gruźlicę. 1 grudnia 1954 r., na wniosek więziennej komisji lekarskiej został ze względu na stan zdrowia zwolniony z więzienia. Dopiero 10 czerwca 1957 r., NSW w Warszawie uchylił decyzję Naczelnego Prokuratora Wojskowego. Został zrehabilitowany. Otrzymał odszkodowanie, oraz skromną rentę inwalidzką. Mieszkał w Bydgoszczy, gdzie zmarł 24 stycznia 1969 r. Pochowany na cmentarzu Św. Trójcy na Jarach w Bydgoszczy.
Od 1934 r., był żonaty z Ireną Wawrzyniak. Miał z tego związku dwóch synów: Stanisława (1934 r.) oraz Jerzego (1940 r.).
Odznaczenia m.in.:
Virtuti Militari V klasy (1920 r.).
Krzyż Walecznych - czterokrotnie (w latach 1919 - 1921).
Srebrny Krzyż Zasługi (1937 r.).
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1944 r.).
Krzyż Niepodległości.
|