KO Pomorze rozpoczęła swoją działalność w połowie kwietnia 1940 r. Mjr Ratajczak "Kamień", ze względu na leczenie, przybył z Warszawy do Torunia dopiero 16 kwietnia. Jego lokale konspiracyjne znajdowały się m. in. w mieszkaniu Romana Dalkowskiego przy ul. Łaziennej 30 i Anny Dydyńskiej-Paszkowskiej przy ul. Bydgoskiej.
W tym samym, mniej więcej czasie przystąpiono do tworzenia ogniw terenowych i do zapewnienia legalizacji kadry dowódczej. Działalność wywiadowczą i organizacyjną zamierzano prowadzić w oparciu o kadrę endecji, harcerstwa, dywersji pozafrontowej oraz scalonych, lokalnych grup konspiracyjnych (Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Pomorski”, Związek Jaszczurczy, Polska Armia Powstania i Komenda Obrońców Polski).

Do 21 listopada 1940 r., nie zdołano w pełni rozwinąć struktur komendy. Aresztowanie w marcu 1940 r., Alfonsa Zaborowskiego oraz w jakiś czas później kuriera okręgowego Józefa Olszewskiego, a także uderzenie Gestapo jesienią 1940 r. (aresztowano wówczas kilkaset osób, w tym komendanta okręgu) sparaliżowały tymczasowo działalność komendy.
W tym początkowym okresie skład osobowy Komendy Okręgu przedstawiał się następująco:

Komendant Okręgu:

p.o. mjr Józef Ratajczak "Englert", "Karol", "Karolczak".: 20 października 1939 - 23/24 listopada 1940 r. (aresztowany).

Szef sztabu:

p.o. kpt. Józef Chyliński "Kamień", "Rekin".: 20 października 1939 - ??

Szef pionu organizacyjnego:
- p.o. Wacław Ciesielski "Roman".: ?? - 18 listopada 1940 r. (aresztowany).

Szef wywiadu:
p.o. kpt./mjr Józef Gruss "Stanisław".: 1940 - 7 maja 1944 r.

Kwatermistrz:
p.o. por. Wawrzyniec Żbikowski "Myśliwy", "Wala".: 1940 - druga połowa 1942 r. (przeniesiony do Warszawy).

Szef pionu kolejowego:
- p.o. Franciszek Hoffman "Ruch".: ?? - ??

Szef pionu rolniczego:
- p.o. Józef Stencel "Rola".: ?? - ??

Sieć łączności i Służba Kobieca:

Kierowniczka:
- Halina Strzelecka "Zofia".: ?? - ??

Kurierki komendanta:
- Dobrosława Dalkowska "Sabina".: ?? - ??
- Anna Dydyńska-Paszkowska.

Do ponownej organizacji komendy, po jej rozbiciu jesienią 1940 r., przystąpiono w połowie roku 1941. W okresie 1941 - 1942 ukształtowała się jej struktura organizacyjna, której obsada personalna przez cały okres swojego istnienia wyglądała następująco:

Komendanci:

mjr Józef Ratajczak "Englert", "Karol", "Karolczak".: 20 października 1939 - 23/24 listopada 1940 r. (aresztowany).

p.o. kpt./ppłk Józef Chyliński "Kamień", "Wicher", "Rekin".: listopad 1940 - grudzień 1941 r. (formalnie był szefem sztabu, faktycznie natomiast, wielokrotnym komendantem okręgu wobec braku lub niedyspozycji kolejnych komendantów formalnych).

płk Rudolf Ostrihansky "Ludwik", "Rudolf", "Pawełek", "Gaweł", "Aureliusz".: listopad 1941 - 13 maja 1943 r. (aresztowany).

kpt./ppłk Józef Chyliński "Kamień", "Wicher", "Rekin".: maj - październik 1943 r.

ppłk Jan Pałubicki "Gradus", "Grom", "Janusz", "Piorun".: październik 1943 - lipiec 1944 r.

mjr./ppłk Franciszek Trojanowski "Fala", "Trojańczyk", "Toruńczyk".: lipiec 1944 - styczeń 1945 r. (pełnomocnik komendy Obszaru, sprawował swoją funkcję tylko formalnie, wobec bojkotu przez część Komendy Okręgu).

Szef sztabu:

kpt./ppłk Józef Chyliński "Kamień", "Wicher", "Rekin".: 20 października 1939 - 1945 r.

Oddział I (Organizacyjny):

Szefowie:
- Wacław Ciesielski "Roman".: ?? - 18 listopada 1940 r. (aresztowany).
- Wacław Guzowski "Smuga".: ?? - 1942 r. (aresztowany).
por. Tadeusz Dulski "Dołęga".: ?? - 1945 r.

Wojskowa Służba Kobiet.

Kierowniczki:
- Halina Strzelecka "Angora", "Zofia".: ?? - 2 sierpnia 1942 r.
- p.o. Maria Nowicka "Marlena".: początek - maj 1943 r.
- Halina Krzeszowska Pietkiewicz-Orlińska "Ludmiła", "Zofia".: ?? - ??
- A. Gadomska "Wanda".: ?? - ??

Pomorska WSK tworzona była w czterech etapach (J. Chyliński "Rekin" twierdził, że w trzech):

1) Okres od zawiązków organizacyjnych, czyli od początku 1940 r., do aresztowania płk. Ratajczaka (listopad 1940). Okres ten charakteryzował się dużą aktywnością w zakresie montowania łączności, samopomocy społecznej oraz kwatermistrzostwa.

2) Okres od listopada 1940 do listopada 1942 r. (aresztowanie inspektora bydgoskiego por. Bronisława Jasińskiego). Charakteryzował go dalszy rozwój pionu kobiecego, w szczególności wywiadu.

3) Okres od jesieni 1942 do początku 1944 r. Cementowanie sieci WSK podczas rekonstrukcji struktur okręgu. Kobiety angażowano wówczas do służby czysto wojskowej, a także w pionie kwatermistrzowskim, w wywiadzie, łączności i w służbie sanitarnej.

4) Okres od wiosny 1944 r. Pion kobiecy został wyodrębniony na wszystkich szczeblach organizacyjnych. W 80 % obsadzono stanowiska referentek obwodowych, garnizonowych i sekcyjnych w podokręgach i w inspektoratach:

Podokręg Południowo-Wschodni.: Halina Krzeszowska-Pietkiewicz "Ludmiła", "Zofia".
Podokręg Północno-Wschodni.: Helena Szajkowska-Derucka "Tekla".
Inspektorat Bydgoski.: Urszula Klunder "Ewa", Halina Szajkowska-Derucka "Tekla", Maria Biała "Magda", Irena Wagner.
Inspektorat Grudziądz.: Stanisława Krassowska "Wiesia".
Inspektorat Tczew/Chojnice.: Helena Lange "Jabłonka", Stefania Lesikowska-Szalewska "Jaskółka".
Inspektorat Toruń.: Bolesława Kalińska "Lula", Helena Krzeszowska-Pietkiewicz.
Inspektorat Inowrocław.: Genowefa Jaworska.
Inspektorat Włocławek.: Zofia Rasz "Myszka", Maria Sobocińska "Ryśka".
Inspektorat Gdański.: N.N.

Łącznie, przez cały okres okupacji przez WSK przewinęło się około 1 500 kobiet. Straty szacowane są na kilkaset osób zamordowanych i więzionych przez niemiecki aparat policyjny, a po wojnie przez UB i NKWD.

Oddział II (Wywiad, Kontrwywiad):

Szefowie:
kpt./mjr Józef Gruss "Stanisław".: 1940 - 7 maja 1944 r. (aresztowany).
por. Marian Górski "Józef", "Wencel".: maj 1944 r.
- Franciszek Bendig "Ksawery".: ?? - lipiec/sierpień 1944 r.
- Stanisław Domek.: ?? - początek 1945 r.

Na Pomorzu wywiad akowski prowadzony był bardzo aktywnie na czterech płaszczyznach. Centralnie walkę wywiadowczą prowadziła sieć wywiadu ofensywnego Komendy Głównej AK "Stragan". Po częściowym rozbiciu struktur "Straganu" na Pomorzu i w Rzeszy, działalność szczebla centralnego na tych terenach przejął Referat Zachód "Lombard".
Kolejną strukturą wywiadu ofensywnego, która działała na terenie Pomorza była sieć wywiadu morskiego Wydziału Marynarki Wojennej Komendy Głównej Armii Krajowej "Alfa", "Ostryga". Sieć ta swoją działalnością objęła pas Wybrzeża Bałtyckiego od Królewca i Kłajpedy do Szczecina i Rostocku. Z rozpoznania uzyskano m. in. szczegółowe plany zespołów portowych i stoczniowych Gdańska, Elbląga, Kłajpedy, Rygi i Królewca.
Czwartą strukturą była sieć okręgowa, kierowana przez szefa Oddziału II Komendy Okręgu. Struktura ta działała w kooperacji z ogniwami wywiadowczymi innych organizacji podziemnych, takich jak TOW "Gryf Pomorski", "Miecz i Pług", "Związek Jaszczurczy", Narodowe Siły Zbrojne i Szare Szeregi.

Najważniejszym zadaniem wszystkich wymienionych wyżej struktur wywiadowczych było rozpoznanie ośrodków przemysłu wojennego i portów, a zwłaszcza ośrodków doświadczalnych broni V-1, V-2.
Jeden z największych sukcesów w tym zakresie przypadł komórce wywiadowczej "Bałtyk 303", kierowanej przez Augustyna Trägera "Tragarza", "T-1". Zespół "Tragarza" wykrył i rozpracował ośrodek broni A-4 w Peenemünde, co zaowocowało zbombardowaniem ośrodka przez lotnictwo alianckie w sierpniu 1943 r.

Innymi przykładami skuteczności wywiadu polskiego była działalność członków zgrupowania "Bory-Cisy 100", którzy w roku 1944 prowadzili rozpoznanie wywiadowcze ośrodka broni A-4 w rejonie Wierzchucin-Sarnówek-Lisiny-Suchom, a także grupy "Wybrzeże" por. Jana Bielaua - rozpracowującej ośrodek w Łebie (w którym znajdowały się dwie wyrzutnie).
Do sukcesów wywiadowczych Podokręgu Północnego należy m. in. zdobycie planów zaminowania Zatoki Gdańskiej, a ponadto rozpoznanie fabryki benzyny w Policach i portów wojennych.

W związku z występującymi od początku okupacji trudnościami kadrowymi i organizacyjnymi zasadniczo nie wyodrębniono komórek kontrwywiadu. W związku z tym zadania kontrwywiadowcze przez dłuższy czas wykonywały najczęściej osoby z wywiadu okręgowego, a czasami nawet z wywiadu ofensywnego KG AK ("Stragan").
Sytuacja ta - przynajmniej od strony formalnej - została zmieniona dopiero w połowie 1944 r., poprzez wydanie przez mjr. Chylińskiego "Rekina" tzw. "Instrukcji pracy w obwodzie", która dotyczyła również organizacji kontrwywiadu.

Oddział III (Operacyjno-szkoleniowy):

Szefowie:
kpt. Stanisław Fijałkowski "Kazimierz", "Stanisław".: ?? - sierpień 1942 r.
płk J. Hauser "Otto".: ?? - marzec 1944 r.
kpt. Stanisław Fijałkowski "Kazimierz", "Stanisław".: marzec 1944 - ??

Plany powstania powszechnego, "Burzy" i Odtwarzania Sił Zbrojnych (OSZ).

Początkowo w planach Komendy Głównej AK, Okręg Pomorski traktowany był jako teren rozszerzenia powstania powszechnego z Generalnej Guberni (tzw. bazy) w kierunku wybrzeża. Plan ten zamierzano przeprowadzić z pomocą desantu morskiego, dokonanego przez Aliantów i Polskie Siły Zbrojne.
Wobec braku sił i niedoboru potencjału wojskowego, planowano wsparcie w postaci wystąpienia na terenie Pomorza Korpusu Zachodniego płk. Zygmunta Łęgowskiego "Trzona" oraz grupy operacyjnej "Prusy Wschodnie" gen. bryg. Kazimierza Sawickiego "Orła", "Pruta".
W związku z tymi planami Okręg podjął ścisłe współdziałanie z konspiracyjną Marynarką Wojenną "Alfa", "Ostryga" w zakresie wywiadu, szkolenia, gromadzenia broni i organizacji zrzutowisk w celu przygotowania rejonu Pucka, Redy i Władysławowa.

W trakcie dalszych prac operacyjnych i kolejnych korekt Komendzie Okręgu postawiono zadanie odtworzenia struktur DOK VIII i częściowo Marynarki Wojennej.
Prace nad opracowaniem OSZ dla Pomorza rozpoczęto w Komendzie Okręgu w drugiej połowie 1943 r. Początkowo kierował nimi szef sztabu mjr Józef Chyliński natomiast od lata 1944 r., specjalny wysłannik Komendy Głównej AK - mjr Franciszek Trojanowski "Fala".
W pierwszej kolejności planowano zorganizować samodzielne zawiązki 4 DP - wystawianej przez komendę Podokręgu Południowo-Wschodniego (Kujawskiego) - w składzie: 14 pp. (Inspektorat Rejonowy Włocławek), 63 pp. (Inspektorat Rejonowy Toruń), 67 pp. (Inspektoraty Rejonowe Brodnica i Toruń), 4 pal (Obwód Inowrocław), a ponad to kawalerię dywizyjną, jednostki saperów i pododdziały samodzielne.

W kolejnym, drugim etapie planowano odtworzyć 15 i 16 DP - wystawianą początkowo przez Podokręg Północny następnie Północno-Zachodni w składzie:
15 DP: 61 i 62 pp. oraz 15 pal (Inspektorat Rejonowy Bydgoszcz), 59 pp. (Inspektorat Rejonowy Włocławek oraz zawiązek Obwodu Inowrocław) i pododdziały dywizyjne.
16 DP: 64 i 65 pp. oraz 16 pal (Inspektorat Rejonowy Grudziądz), 66 pp. (Inspektorat Rejonowy Grudziądz, zawiązek Obwodu Chełmno).
Ponadto przewidywano utworzenie Pomorskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej w składzie: 2 pułk szwol. (Inspektorat Tczew później Chojnice/Tczew, zawiązek Obwodu Starogard), 16 i 18 pułk szwol. (Inspektorat Rejonowy Grudziądz), 8 psk zmot. (Inspektorat Rejonowy Grudziądz, zawiązek Obwodu Chełmno), 11 dak (Komenda Okręgu Poznań). Brygada miała odtwarzać zawiązki kawalerii dywizyjnych DOK VII.
Odtwarzanie naziemnych jednostek Marynarki Wojennej postanowiono odtworzyć na bazie zawiązków 1 i 2 batalionu morskiego (Inspektorat Rejonowy Gdynia), Szarych Szeregów i marynarzy rekrutujących się z Okręgów Poznań i Łódź.

Plany OSZ DOK VII wykraczały poza możliwości Okręgu Pomorskiego AK. W wyniku weryfikacji tych planów doszło nawet do konfliktu pomiędzy przedstawicielem Komendy Głównej i Komendy Obszaru - mjr. Franciszkiem Trojanowskim "Falą" a większą częścią Komendy Okręgu.
Pierwotny plan OSZ został w związku z tym mocno ograniczony. W tej okrojonej wersji planowano przygotowanie samodzielnych zawiązków 61 pp. AK (OP "Świerki-101", dowódcy: por. Stefan Guss "Dan", ppor. Alojzy Bruski "Grab"), 62 pp. AK (OP "Jedliny-102", dowódcy: por. Stefan Guss "Dan", por. Jan Sznajder "Jaś", "Dąb"), 63 pp. AK (OP "Szyszki 103", dowódca: ppor. Jan Szalewski "Soból", "Szpak"), 67 pp. AK (OP "Sprężyna-104", dowódca: Jan Lipiński "Sprężyna").
Finalnie z planów OSZ zrezygnowano definitywnie w drugiej połowie 1944 r.

W 1944 r., wszystkie inspektoraty rejonowe zaczęły przygotowywać się do uruchomienia "Burzy", którą zamierzano rozpocząć w 34 głównych ogniskach walki. W tym czasie walkę powstańczą w Okręgu wiązano nadal z wariantem desantu morskiego mimo sceptycyzmu ośrodków centralnych.
31 maja 1944 r., p.o. komendanta mjr Franciszek Trojanowski "Fala", w rozkazie do wystąpienia zbrojnego nakazywał szczególną aktywność w Inspektoratach Gdynia i Chojnice/Tczew, by m. in. opanować mosty tczewskie na Wiśle, ważniejsze węzły kolejowe, a przede wszystkim rejon Gdyni dla zabezpieczenia desantu morskiego.
Planów "Burzy" nie zdołano zrealizować wskutek koncentracji zbyt dużych sił niemieckich, znacznych strat własnych i braków kadrowych oraz szybkich zmian sytuacji na froncie.
Zgodnie z rozkazem Komendy Okręgu z 1 października 1944 r. podjęto kompleksowe rozpoznanie o przeciwdziałanie wobec niemieckich przygotowań do zniszczeń pozaewakuacyjnych.

Dalsza działalność okręgu została ukierunkowana przez uchwałę rządu RP w Londynie z 14 listopada 1944 r. oraz rozkaz szefa sztabu Naczelnego Wodza gen. Kopańskiego z 27 listopada.
Według tych aktów priorytetem miała być od tego czasu ochrona społeczeństwa przed terrorem okupanta niemieckiego, a wobec perspektywy rychłego wkroczenia Armii Czerwonej, przejście do drugiej konspiracji przez utrzymywanie skadrowanych, podziemnych struktur cywilno-wojskowych, działających bez "intencji konfrontacyjnych".

Oddział IV (Kwatermistrzostwo):

Szefowie:
por. Wawrzyniec Żbikowski "Myśliwy", "Wala".: 1940 - druga połowa 1942 r. (przeniesiony do Warszawy).
kpt. Jan Rogoziński "Kazimierz".: ?? - ??
por. Stanisław Dzięgielewski "Mikołajski".: ?? - ??

Oddział V (Łączność):

Szefowie:
por. Henryk Gruetzmacher "Michał".: jesień 1941 - marzec 1942 r.
ppor. Gustaw Olszewski "Gracjan", "Willi".: 1942 (?) - styczeń 1944 r. (aresztowany).
por./kpt. Henryk Gruetzmacher "Michał".: styczeń - lato 1944 r.
por. Antoni Dobrowolski "Leszek", "Radius".: lato (?) - połowa września (?) 1944 r.
ppor. Leszek Biały "Jakub".: połowa września 1944 - 27 luty 1945 r. (aresztowany przez UB).

Kurierki komendy okręgu:
- Hanna Dulska-Nowicka "Iskra", Barbara Dulska "Danka", Janina Dulska "Malinowska", Kazimiera Bartel-Rogozińska "Jadwiga", Helena Derucka-Szajkowska "Bogna", "Tekla", Irena Jagielska-Nowakowa "Ewa", Maria Biała "Magda", Zofia Rasz "Myszka", Halina Stabrowska "Wita" - łączniczka Komendy Okręgu z Komendą Główną, Maria Sypniewska "Teresa", Helena Leszczyńska "Janka", Halina Strzelecka "Zofia".

Na wewnętrznej sieci łączności i powiadamiania opierał się cały system dowodzenia okręgiem. Sieć ta obejmowała wszystkie szczeble organizacyjne, oddziały partyzanckie, ogniwa konspiracyjne w niektórych obozach (Stutthof, Potulice, Szczecin) oraz więzieniach (Bydgoszcz, Grudziądz, Gdynia, Toruń), a także na stałych szlakach (osiach) kurierskich do centrali i z powrotem: Bydgoszcz - Kutno - Warszawa, Toruń - Łódź - Warszawa, Włocławek - Łowicz - Warszawa, Działdowo - Nasielsk - Warszawa.

Oddział VI (Biuro Informacji i Propagandy):

Szef:
por. dr Marian Górski "Norbert", "Rumianek".: 1942 - 1945 r.

Podziemną pracę informacyjno-propagandową prowadzono w okręgu pomorskim, ściśle według zaleceń i wytycznych BIP Komendy Głównej ZWZ-AK, ograniczając ją do kanałów konspiracyjnych. Ograniczenie takie spowodowane było chęcią uniknięcia demonstracyjności akcji, co miało chronić społeczność polską od represji.

Główną formą oddziaływania była oczywiście prasa konspiracyjna. Na terenie okręgu ukazywały się m.in.:

1) "Strażnica Bałtyku" - w maszynopisie w 1944 i na początku 1945 r. Dwutygodnik redagowany przez Mieczysława Bagińskiego "Grzmota-Grzmocińskiego".

2) "Głos Prawdy" - wydawany przez komendanta garnizonu Toruń kpt. Sylwiana Stankiewicza "Butlera", w nakładzie osiągającym w styczniu 1945 r., 40 egzemplarzy.

3) "Świt" - powielany dwutygodnik, w 1944 r. kolportowany na całym Pomorzu.

4) "Biuletyn Informacyjny" - wydawany w Gdyni.

5) "Pomorzanin" - wydawany przez Aleksandra Kwaśniewskiego w Brodnicy.

6) "Polska Podziemna" - kolportowana w Toruniu.

7) "Nasza Warta" - wydawana w Lubiczu koło Torunia.

8) "Iskra Wolności" - wydawana przez członków POZ w Lipnie. Po scaleniu POZ z Armią Krajową pismo stało się od 1942 r. organem prasowym Obwodu Lipno AK.

9) "Głos Serca Polskiego" - Pismo redagowane przez Ludwika Główczewskiego przy pomocy Jana Dominika, Franciszka Narlocha, Gracjana Narlocha, Józefa Grzanki, Bernarda Babińskiego i Franciszka Bielawskiego.
"Głos Serca Polskiego" ukazywał się na terenie Inspektoratu Chojnickiego w rejonie Czerska (przeciętnie raz na miesiąc). Nie był on jednak organem inspektoratu, mimo iż członkowie redakcji - należący początkowo do TOW "Gryf Pomorski" - byli członkami AK. Pierwszy numer pisma ukazał się w grudniu 1941 lub w styczniu 1942 r.

Inną formą działalności BIP-u okręgowego był kolportaż pism przerzucanych z Generalnej Guberni. Trzeba dodać, że przy kolportowaniu tej prasy, szczególne zasługi mieli kolejarze.
Bardzo prawdopodobne, że "Biuletyn Informacyjny" docierał na teren Pomorza już w 1940, a pewnym jest, że w 1942 r. Ostatnia wzmianka o kolportażu "Biuletynu", pochodzi natomiast z kwietnia 1944 r.
Prasa z zewnątrz kolportowana była w dużej mierze przez pomorską Wojskową Służbę Kobiet. Docierała ona przede wszystkim do dowództw, zaś w "dół" przekazywano informacje poprzez propagandę ustną.

Akcja "N".

Kierownik:
por. dr Marian Górski "Norbert", "Rumianek".: 1942 - 1945 r.

Ofensywę propagandową, skierowaną bezpośrednio przeciwko Niemcom prowadzono nieprzerwanie w okresie od 1941 do 1944 r.
Organizacją "N" na Pomorzu kierował z ramienia BIP-u Komendy Głównej ZWZ-AK Zdzisław Jeziorański (przybrane nazwisko Jan Nowak). Jego zastępcą został Stanisław Poray-Tucholski (przybrane nazwisko Stanisław Witkowski).
Początkowo nawiązali oni kontakt z komendantem garnizonu Toruń a następnie inspektoratu i podokręgu - Bronisławem Pietkiewiczem "Krzysztofem", "Witoldem". To dzięki wydatnej pomocy "Witolda" zorganizowano w Toruniu punkt odbioru materiałów "N" z Warszawy i Poznania oraz ich rozdziału w mieszaniu rodziny Leszczyńskich.
Główną linię przerzutów materiałów "N" nadzorował, do aresztowania w maju 1943 r., z ramienia okręgu Kazimierz Orientel "Grot", "Mikołaj z Torunia". Kurierkami Mariana Górskiego szefa BIP-u okręgu i jednocześnie kierownika "N" na Pomorzu były m. in.: Kazimiera Hoffman "Irena", "Ciotka Irka", Stanisława Płotka "Janka", Zofia Rasz "Myszka".

Dzięki determinacji BIP-ów Komendy Głównej i Komendy Okręgu siecią Akcji "N" objęto cały teren Pomorza oraz Prus Wschodnich. Główne punkty kolportażu materiałów "N" utworzono w: Toruniu "Wisła" (szef: Kazimierz Orientel), Królewcu "Delta" (szef: Stanisław Poray-Tucholski), Malborku "Kaplica" (szef: prawdopodobnie Aleksander Wiśniewski), Iławie "Rzeźnia" (szef: Ignacy Tucholski), Lipnie "Pralnia", Szczecinie "Odra", Gdańsku "Maszt" i Gdyni "Latarnia".
Materiały odbierane i dzielone były przez Jana Zgodę "Kaszuba", który współpracował z Franciszkiem Szwarcem, Janem Śledziem, Franciszkiem Trepczyńskim i Marią Pyttlówną.

Oblicza się, że w okręgu, w ramach "N" kolportowano prawie 100 tytułów czasopism, nie licząc jednorazowych odezw, listów i fałszywych zarządzeń. Najczęściej stosowanymi sposobami kolportażu były wysyłki materiałów na dany adres, podrzucanie ich w miejscach publicznych, środkami komunikacji, w koszarach itp.
Znaczną część przesyłek dostarczono do portów w Gdańsku, Gdyni i Kłajpedy, gdzie trafiały do żołnierzy niemieckich i załóg okrętów w skrzyniach z amunicją. Ciekawy sposób na kolportowanie materiałów "N" miał Ignacy Tucholski, kierownik akcji w Iławie. Jako rzeźnik umieszczał "bibułę" w skrzyniach z mięsem, wysyłanym do okolicznych garnizonów niemieckich.

Do inicjatyw oddolnych należało utworzenie komórki "N" w Gdyni-Orłowie, działającą w okresie listopad 1941 - czerwiec 1942 r. Komórka ta kierowana przez Mieczysława Semraua powielała 500 - 600 ulotek miesięcznie oraz dostarczała drugie tyle odbitek fotograficznych.
W Bydgoszczy grupa "Na Straży" pod kierownictwem Joachima Nowaka wydawała pismo "Deutsche Soldaten", dostarczane głównie do miejscowych koszar przez inspektorów budowlanych i przerzucane przez parkany jednostek wojskowych.
W Akcję "N" zaangażowano również członków chorągwi pomorskiej Szarych Szeregów (Ule: "Lina" i "Bronka"). I tak w kolportażu druków m. in. w Gdyni uczestniczył komendant chorągwi Bernard Myśliwek "Konrad".

Dzięki przedsiębiorczości Edwarda Zürna - wizytatora Szarych Szeregów Polski Zachodniej - zwiększono znacznie przerzut i kolportaż pism z Generalnej Guberni. Tylko w pierwszym kwartale 1944 r., harcerze rozprowadzili ok. 300 egzemplarzy pism.
W miarę zbliżania się Armii Czerwonej Akcję "N" zmieniono na Akcję "R" - skierowaną do funkcjonariuszy i żołnierzy sowieckich, a także demaskującą akty terroru i grabieży Pomorza.

Związek Odwetu/Kedyw:

Szefowie:
por. Jerzy Edmund Paszkowski "Kopernik".: ?? - 1942 r. (aresztowany).
por. J. Plukowski vel Plutowski "Myśliwy".: (1942 r.)
por. Marian Górski "Rumianek".: 1943 - 1945 r.

Referat Kolejowy:

Szefowie:
- Franciszek Hoffman "Ruch".: 1940 - 1942 r.
- Ignacy Zygmunt Cetnarowski "Pokap".: ?? - 1945 r.

Wojskowy Sąd Specjalny:

Przewodniczący i szef Wydziału Sprawiedliwości:
- Józef Brajczewski "Dąb".: ?? - 1944 r.

Referat Sanitarny:

Kierownicy:
- Marian Żurawski "Morro".: ?? - wiosna 1940 r.
- Paweł Chojnecki "Gryf".: ?? - 1942 r. (?)

Pod kierownictwem dr Paszkowskiej "Stefy" w okręgu utworzono trzy szpitale polowe: w Bydgoszczy, Grudziądzu i Toruniu. Ponadto udało się zorganizować terenowe punkty sanitarne z opatrunkami i medykamentami na potrzeby partyzantki i w perspektywie "Burzy", a we wszystkich garnizonach - pogotowie sanitarne.
Poza tym w Bydgoszczy prowadzono szkolenie sanitarne w zakresie obsługi szpitala polowego i lotnych drużyn sanitarnych oraz gospodarczym, czyli m. in.: przygotowywania noclegów, kwater konspiracyjnych, legalizacji i zaopatrzenia.

Referat Duszpasterstwa:

Kierownicy:
ks. ppłk Bronisław Jagła "Kazimierz".: ?? - ??
p.o. ks. mjr Walerian Pączek "German".: ?? - ??

(*Według powojennych relacji mjr Chylińskiego kapelanem okręgowym był ks. Klemens Średziński "Stypułkowski".)

Referat Rolniczy.

Kierownicy:
- Józef Stencel "Rola", "Kocięba".: 1940 - 1942 r. (aresztowany).
- Zdzisław Kicman vel Kitzmann "Drwęcki".: ?? - 1945 r.

Oficer broni:

- Tomasz Kędzierski "Tadeusz".: ?? - ??

Oficer do zleceń specjalnych:

- Leon Tojza "Kiliński".: ?? - ??
- Stanisław Henne "Sęp".:

Kancelaria i archiwum:

Pracownice:
- Franciszka Gendaszek "Teresa", Władysława Tojza "Teresa", Jadwiga Derucka-Glińska "Jadzia", "Maria", Irena Jagielska-Nowakowa "Ewa", Janina Dulska, Hanna Dulska-Nowicka.

Struktura terenowa i obsada personalna.

Mapa zaczerpnięta z zasobów "Wikimedia Commons". Autor: Lonio 17.

Podobnie jak w przypadku komendy okręgowej, tak i struktura terenowa okręgu ukształtowała się w latach 1941/1942. Wówczas to podzielono okręg na trzy podokręgi:


Podokręg Północny "Bursztyn" (Morski).:

Komendanci:

kpt. cz. w. Józef Olszewski "Andrzej".: luty 1941 - 5 października 1942 r.
p.o. por./kpt. Henryk Gruetzmacher "Michał", "Marta".: październik 1942 - styczeń 1944 r.

(*Według Józefa Chylińskiego pierwszym komendantem był kpt. Tadeusz Wojciechowski "Lis", "Mewa").


Inspektorat Rejonowy Gdańsk "Żagiel", "Eter".:

Obwody:

Obwód Gdańsk-Port.

Obwód Gdańsk-Miasto (garnizon).

Obwód Malbork.


Inspektorat Gdynia "Rak", "Bawełna".:

Inspektorzy:

por. cz. w. Józef Olszewski "Piorun".: ?? - ??
kpt. Jan Jarzębowski (Jarzembowski) "Okoń".: kwiecień 1941 - 19 października 1942 r.
por. W. Borkowski "Jan".: ?? - 1943 r.

Obwody:

Obwód Gdynia-Port.

Obwód Gdynia-Miasto.

Obwód Wejherowo.

Obwód Kartuzy.

Obwód Puck.


Inspektorat Tczew "Kładka", "Cement", "Magazyn".

Inspektorzy:
ppor. Alojzy Bruski "Drwal", "Grab".: 1941 - 1943 r.
ppor. Alfons Jarocki "Antoni", "Juhas", "Piotr".: marzec - czerwiec 1944 r.

(*Według Józefa Chylińskiego pierwszy Inspektorem Rejonowym był ppor. J. Jaworski "Celnik").

Wydział Organizacyjny:
Szef:
ppor. Brunon Mionskowski vel Miąskowski "Edwin", "Sokół".: grudzień 1943 - czerwiec 1944 r.

Obwody:

Obwód Tczew.

Komendant:
ppor. Alojzy Bruski "Drwal", "Grab".: 1940 - 1941 r.

Obwód Starogard.

Komendant:
pchor./ppor. Brunon Mionskowski vel Miąskowski "Edwin", "Sokół".: grudzień 1943 - ??

Obwód Kościerzyna.

Komendanci:
kpt. Stanisław Lesikowski "Las".: jesień 1943 - 25 kwietnia 1944 r.
ppor./por./kpt. Jan Szalewski "Soból", "Szpak", "Szpakowski".: maj - listopad 1944 r.

Samodzielny Obwód Żuławy "Krzyżak".

Samodzielny Obwód Elbląg "K-104".

***

Podokręg Środkowy "Globus" (Bydgoski).:

Komendant:
p.o. mjr Józef Chyliński "Kamień", "Wicher", "Rekin".: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Chojnice "Borówki-214", "Srebro".

(W czerwcu 1944 r., połączony z Inspektoratem Tczew).

Inspektorzy:

p.o. por. cz. w. Stefan Guss "Dan".: 1942 r.
ppor. Alfons Jarocki "Antoni", "Juhas", "Piotr".: ?? - czerwiec 1944 r.

Obwody:

Obwód Chojnice.

Obwód Tuchola.

Obwód Sępólno.

Komendant:
kpt./mjr Zygmunt Specyalski (Specjalski) vel Marzeński vel Szulc "Sęp".: 1942 - styczeń 1945 r.


Inspektorat Rejonowy Grudziądz "Borówki-298", "Wodór", "Warsztat".

Inspektorzy:

kpt. Zygmunt Koźlikowski "Ogrodnik", "Gniazdowski", "Lewandowski".: 1940 - 5/6 luty 1941 r.
kpt. Józef Szarkowski "Jelita", "Szary".: kwiecień 1941 - luty 1943 r.
por. Józef Sierosławski "Grad", "Zew".: luty 1943 - marzec 1944 r. (aresztowany).

Obwody:

Obwód Grudziądz.

Obwód Chełmno.

Obwód Wąbrzeźno.


Inspektorat Rejonowy Brodnica "Borówki-224", "Fosfor", "Browar", "Rafineria".

Inspektorzy:

por. Józef Gruss "Stanisław".: sierpień (?) - listopad 1940 r.
ppor. Alfons Jarocki "Antoni".: 1940 - wiosna 1941 r.
kpt. Tadeusz Fiutowski "Ben", "Bohusz", "Karol", "Stefan".: wrzesień 1941 - 16 sierpień 1944 r.

Obwody:

Obwód Brodnica.

Komendanci:
ppor. Leon Ciszewski.: ?? - jesień 1941 r.
- Stanisław Dzięgielewski (?).: ?? - ??

Obwód Nowe Miasto Lubawskie.

Komendanci:
- Bolesław Jentkiewicz.: ?? - ??

Obwód Rypin.

Komendanci:
- Antoni Zieliński "Kruk".: ?? - ??
ppor. Tadeusz Kowalski "Tomasz" (?).: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Bydgoszcz "Borówki-300", "F-030", "Miedź", "Tratwa".

Inspektorzy:
por. Bronisław Brunon Jasiński "Kuno", "Henryk II".: marzec 1940 - 3 lipca (28 czerwca ?) 1942 r.
por. Zygmunt Szatkowski "Grzmot", "Ramzes", "Wiesław".: czerwiec/lipiec 1942 - marzec 1944 r.

Obwody:

Obwód Bydgoszcz-Miasto (garnizon).

Obwód Bydgoszcz-Powiat.

***

Podokręg Południowy "Mosty" (Kujawy).:

Siedziba komendy w Toruniu.

Komendanci:

Podokręg nie miał formalnego komendanta.

p.o. mjr. Józef Gruss "Stanisław".: czasowo w latach 1941 - 1944 r. (pod nadzorem Komendanta Okręgu).


Inspektorat Rejonowy Toruń "Borówki-208", "Gospodarstwo".

Inspektorzy:

kpt. Zbigniew Łęgowski "Mikołaj".: kwiecień 1940 - 10 lipiec 1942 r. (aresztowany).
ppor./por. sap. Bronisław Pietkiewicz vel Orliński "Krzysztof", "Witold", "Paluszkiewicz", "Żbik".: sierpień 1942 - luty 1945 r.

Obwody:

Obwód Toruń-Miasto (garnizon).

Komendanci:
por. Bronisław Pietkiewicz ps. „Krzysztof”, „Wiktor”.: wiosna - sierpień 1942 r.
ppor. Antoni Kudliński ps. „Zbyszek”.: ?? - do marca 1944 r.
por. Sylwian Stankiewicz ps. „Butler”, „Mogiła”.: ?? - 1945 r.

Toruń-Powiat.

Komendanci:

(*Sprawa osoby komendanta jest do dziś nie wyjaśniona. Według Józefa Chylińskiego komendantami obwodów byli kolejno: por. Ciszewski „Jan”, por. Stawiński „Bolesław” i K. Kaźmierski „Mikołaj”. Pewne poszlaki wskazują na osobę Edmunda Malaka - członka sztabu Inspektoratu Toruń oraz na ppor. rez. Mariana Orzechowskiego )


Inspektorat Rejonowy Włocławek "Borówki-201", "Acetylen", "Ogrody".

Inspektorzy:

kpt. cz. w. Józef Olszewski "Andrzej", "Kamień".: lipiec 1940 - styczeń 1941 r.
p.o. ppor. Wiktor Jeżewski ps. „Bartek” (?).: ?? - listopad 1942 r. (?)
mjr Zygmunt Krysiak "Jan", "Janusz".: 1942 - grudzień 1943 r. (aresztowany).

(*Według Józefa Chylińskiego Inspektorami Rejonowymi byli: J. Dunikowski "Sokół" i por. A. Marchlewski "Piotr").

Obwody:

Obwód Włocławek.

Komendanci:
- Józef Zieliński "Grab".: ?? - ??

Obwód Lipno.

(*W lipcu 1944 r., podporządkowany Inspektoratowi Toruń.)

Komendanci:
ppor. Gustaw Olszewski "Wojtek".: ?? - ??
st. sierż. Józef Wiśniewski "Szczerba".: ?? - 7 lipca 1942 r. (aresztowany).

- Edward Dołkowski.: (1942).
- Józef Sadowski "Zagończyk".: listopad 1942 - 5 maja 1943 r. (aresztowany).
- Zbigniew Klubiński "Wichura".: ?? - 14 września 1944 r. (aresztowany).

Obwód Nieszawa.

(*Od lata 1944 r., obwód faktycznie podlegał Inspektoratowi Toruń, choć formalnie należał do IR Włocławek).

Komendanci:
- Henryk Gajewski "Stanisław".: ?? - ??
- Franciszek Krzemiński.: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Inowrocław "Borówki-291", "Wody".

Inspektor:

por. Henryk Kopczyński "Surma".: wrzesień 1942 - marzec 1943 r.
por. Krzyżanowski "Kazimierz" (?).: ?? - ??

***

W okresie od sierpnia do listopada 1943 r. przeprowadzono reorganizację okręgu, dzieląc jego teren wzdłuż Wisły na dwa podokręgi:

Podokręg Północno-Zachodni "Mosiądz", "Jary" (Północny).:

Komendanci:
p.o. por./kpt. Henryk Gruetzenmacher "Michał", "Marta".: październik 1942 - początek 1944 r.
ppor. Alfons Jarocki "Roman", "Juhas".: (1944 r.).
por. Aleksander Schulz "Michał", "Maciej".: sierpień 1944 - 19 stycznia 1945 r. (nadzorowany przez Komendanta Okręgu).

(*Według Józefa Chylińskiego ostatnim komendantem podokręgu był por. M. Ciechanowski "Witold")


Inspektorat Rejonowy Chojnice-Tczew "Srebro", "Hurtownia".

(Utworzony w czerwcu 1944 r., z połączenia IR Chojnice i IR Tczew).

Inspektorzy:
ppor. Alfons Jarocki "Antoni", "Juhas", "Piotr".: czerwiec - listopad 1944 r.
p.o. ppor. Brunon Mionskowski vel Miąskowski "Edwin", "Sokół".: czerwiec - sierpień 1944 r.
ppor./por./kpt. Jan Szalewski "Soból", "Szpak", "Szpakowski".: listopad 1944 - luty 1945 r.
mjr Zygmunt Specyalski (Specjalski) vel Marzeński vel Szulc "Sęp".: (1945 r.)

Wydział Organizacyjny:
Szef:
ppor. Brunon Mionskowski vel Miąskowski "Edwin", "Sokół".: czerwiec 1944 - ??

Obwody:

Obwód Chojnice.

Obwód Tuchola.

Obwód Sępólno.

Komendant:
kpt./mjr Zygmunt Specyalski (Specjalski) vel Marzeński vel Szulc "Sęp".: 1942 - styczeń 1945 r.

Obwód Tczew.

Obwód Starogard.

Komendant:
ppor. Brunon Mionskowski vel Miąskowski "Edwin", "Sokół".: grudzień 1943 - ??

Obwód Kościerzyna.

Komendant:
ppor./por./kpt. Jan Szalewski "Soból", "Szpak", "Szpakowski".: maj - listopad 1944 r.


Inspektorat Rejonowy Gdańsk "Etyl".

(z zawiązkiem odrębnego Inspektoratu Gdańsk-Wolne Miasto "Eter".)

Inspektorzy:

- J. Kolankowski "Nogat".: ??-??
- S. Rutkowski "Rubak".: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Gdynia "Bawełna".

Inspektorzy:

- p.o. J. Królikowski "Mat".: ?? - ?? (nadzorowany przez Komendanta Podokręgu A. Jarockiego).

Obwody:

Obwód Gdynia - Port i Miasto.

Obwód Wybrzeże (Wejherowo).

Obwód Kartuzy.

Obwód Puck (zawiązek).


Inspektorat Rejonowy Bydgoszcz "Miedź", "Folwark".

Inspektorzy:

por. Aleksander Schulz "Kwasut", "Michał", "Maciej".: marzec - maj 1944 r.
kpt. Alojzy Suszek "Paweł", "Mieczysław".: maj 1944 - luty 1945 r.

Obwody:

Obwód Bydgoszcz-Miasto.

Komendanci:
kpt. Alojzy Suszek "Paweł", "Mieczysław".: marzec - maj 1944 r.

Obwód Bydgoszcz-Powiat (zawiązki organizacyjne).

Obwód Wyrzysk.

Obwód Szubin.

Obwód Świecie.

***

Podokręg Południowo-Wschodni (Kujawy) "Globus", "Porfir".:

Komendanci:

mjr/ppłk Florian Sokołowski "Jerzy", "Wandalin".: ?? - listopad 1943 r.
mjr J. Orłowski "Orzeł".: ?? - ??
ppor./ por. sap. Bronisław Pietkiewicz vel Orliński "Krzysztof", "Witold", "Żbik".: czerwiec 1944 - 19 stycznia 1945 r.


Inspektorat Rejonowy Brodnica "Fosfór", "Browar".

Inspektorzy:

kpt. Tadeusz Fiutowski "Ben", "Bohusz", "Karol", "Stefan".: wrzesień 1941 - 16 sierpień 1944 r.
kpt. Feliks Wróblewski "Bach", "Borek", "Karol".: wrzesień - listopad 1944 r.
ppor. Kazimierz Antoszewski "Soból".: listopad 1944 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Brodnica.

Obwód Nowe Miasto.


Inspektorat Rejonowy Toruń "Żywica", "Gospodarstwo".

Inspektorzy:

ppor./por. sap. Bronisław Pietkiewicz vel Orliński "Krzysztof", "Witold", "Paluszkiewicz", "Żbik".: sierpień 1942 - luty 1945 r.

Obwody:

Obwód Toruń-Miasto (garnizon).

Obwód Toruń-Powiat.


Inspektorat Rejonowy Włocławek "Acetylen", "Ogrody".

Inspektorzy:

mjr Zygmunt Krysiak "Jan", "Janusz".: koniec 1941 - grudzień 1943 r.
mjr/ppłk Florian Sokołowski "Jerzy", "Wandalin".: listopad 1943 - 21 styczeń 1944 r.
por. Henryk Kopczyński "Surma" (?) .: styczeń - maj 1944 r.

Obwody:

Obwód Włocławek.

Obwód Aleksandrów.

Obwód Rypin.

Obwód Lipno.

Obwód Inowrocław.


Inspektorat Grudziądz "Warsztat", "Wodór".

Inspektorzy:

por. Józef Sierosławski "Grad".: luty 1943 - marzec 1944 r. (aresztowany).
por. Sobczak "Sokół".: ?? - ??
p.o. por. Aleksander Neumann "Mróz", "Olsza".: lato 1944 - 1945 r.

Korzystając z możliwości werbunkowych wśród polskich robotników przymusowych i Polaków wcielonych do Wehrmachtu, a także dzięki działalności rezydentów wywiadu -praktycznie od 1942 r. - podejmowano próby utworzenia dwóch podokręgów eksterytorialnych:


Podokręg Szczecin (północno-zachodni) "Tratwa", "Mewa".

Komendanci:

- Gutkowski "Gustaw".: ?? - ??
- J. Schmieda "Kowal".: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Szczecin-port "Barka" (zawiązek).

Inspektor:

- J. Schmieda "Kowal".

***

Inspektorat Rejonowy Szczecin-miasto (garnizon, zawiązek) "Przystań"

Inspektor:

st. mar. B. Radke "Ster".: ?? - ??


Samodzielny Obwód Stargard (zawiązek) "Starka".

Komendant:
- N.N. "Stanisław".: ?? - ??

Samodzielny Obwód Koszalin (zawiązek) "Korona".

Komendant:
- N.N. "Kazimierz".: ?? - ??


Podokręg Królewiec (północno-wschodni, zawiązek) "Zamek".:

Komendanci:

- J. Zielke "Marek".: ?? - ??
- L. Kiedrowicz "Zimny".: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Królewiec-port (zawiązek) "Kotwica".

Inspektorzy:

- Gawroński "Chełm".: ?? - ??


Inspektorat Rejonowy Olsztyn (zawiązek) "Okno".

Inspektor:

por. Gadomski "Karp".: ?? - ??


Do Okręgu Pomorze należały również ogniwa konspiracyjne w rejonie Piły o kryptonimach "Paproć", "Bosak" oraz zawiązek organizacyjny w okolicach Szczecinka, kryptonimy: "Tuja", "T-103", z którego planowano w przyszłości utworzyć obwód Inspektoratu Rejonowego Bydgoszcz. Całe założenie oparto na strukturach i kadrze organizacji "Odra".

W połowie 1944 r., dokonano ostatniej reorganizacji Okręgu. Celem tych zmian było wzmocnienie struktur, przygotowanie się do "Burzy" oraz na wypadek zatrzymania się Armii Czerwonej na Wiśle.
Zmiany przeprowadzono przede wszystkim na szczeblu obwodów - m. in. Inspektorat Toruń przejął z Inspektoratu Włocławek Obwody Lipno i Nieszawa. Poza tym podjęto próby wyodrębnienia Podinspektoratu Tczew oraz podporządkowania Inspektoratów Brodnica i Grudziądz komendantowi Podokręgu Północno-Zachodniego, co przy słabości inspektoratu Włocławek znacznie osłabiało Podokręg Toruń (południowo-wschodni).

Organizacja terenu, straty, liczebność.

W latach 1940 - 1942 Okręg egzystował na etapie organizacyjnym, rozbijany systematycznie przez niemiecką policję bezpieczeństwa. Meldunek organizacyjny nr 37 Komendanta Głównego ZWZ z 21 listopada 1940 r., informował iż okręg ma charakter szkieletowej sieci dowództw, i że do tego czasu obsadzono 12 powiatów. Wyjątkiem była północna część Okręgu, nie objęta dotychczas siecią organizacyjną.
Kolejny meldunek organizacyjny (nr 63 z 1 kwietnia 1941 r.) informował Naczelnego Wodza o rozbiciu Komendy Okręgu oraz poważnych stratach w terenie. Był to najtrudniejszy okres dla Okręgu "Borówki", bowiem przez całe Pomorze przeszła wówczas fala aresztowań i represji.

Prace nad odbudową terenu rozpoczęto dopiero jesienią 1941 r. Informował o tym Meldunek Organizacyjny nr 118 z 16 maja 1942 r.:

"Wyniki pracy Okręgu pozytywne, robota prowadzona powoli, ale ostrożnie. Nasz stan posiadania rozszerzył się.
Ze względu na trudne i niebezpieczne warunki pracy, organizacja Okręgu pozostaje szkieletowa. Do końca maja 1942 r., wyznaczeni będą d-cy plutonów, a w następnym okresie d-cy drużyn. Rozpoczęto rozbudowę łączności wewnętrznej między Podokręgami [...]".

Wobec braku ewidencji, dzisiaj niestety nie dysponujemy danymi liczbowymi z tego okresu. Wyliczeń stanu liczebnego Okręgu brakuje również w Meldunkach Organizacyjnych nr 170 za okres 1 marca do 31 sierpnia 1942 r. oraz nr 190 za okres 1 września 1942 do 1 marca 1943 r.
Z lektury zestawienia strat dowiadujemy się jedynie, że od wiosny do jesieni 1942 r., w Okręgu nastąpił względny spokój po wspomnianej już fali aresztowań (aresztowanych w tym czasie: 2 oficerów oraz 2 funkcyjnych typu oficerskiego i 10 funkcyjnych typu szeregowych).
Sytuacja zaostrzyła się ponownie na przełomie lat 1942/1943. W zestawieniu strat za ten okres wymienia się 5 zabitych/zmarłych oficerów oraz 15 oficerów i 82 szeregowych aresztowanych.

Pierwsze konkretne liczby, odnoszące się do stanu liczbowego Okręgu Pomorskiego, pojawiają w Meldunku Organizacyjnym nr 220 za okres od 1 marca do 31 sierpnia 1943 r. Meldunek zawiadamiał o tym, że Okręg zorganizowany był w tym czasie w 56 plutonach pełnych i 181 plutonach szkieletowych, zgrupowanych w 29 obwodach (10 inspektoratów). W sztabach służyło 10 oficerów i 5 podoficerów, natomiast w linii 49 oficerów, 4 podchorążych i 224 podoficerów.
Kolejne dane liczbowe pochodzą z następnego sprawozdania półrocznego, czyli z Meldunku Organizacyjnego nr 240 za okres 1 września 1943 do 29 luty 1944 r.
Okręg Pomorze zorganizowany był wówczas w 26 obwodach (10 inspektoratów) i posiadał 56 plutonów pełnych oraz 181 szkieletowych. W sztabach służyło 9 oficerów i 6 podchorążych natomiast w linii 49 oficerów, 4 podchorążych i 224 podoficerów.

Z zestawień tych wynika więc, że w ciągu roku (marzec 1943 - marzec 1944 r.) Okręg nie rozwinął się prawie zupełnie pod względem liczebnym, a w drugiej połowie 1943 r., osiągnął szczyt możliwości organizacyjnych licząc około 18 000 żołnierzy (wartość szacunkowa), w tym około 5 000 - 8 000 w oddziałach liniowych.
Ogólne straty Okręgu szacuje się na kilkuset poległych w walce i zamordowanych po aresztowaniach, głównie w czasie akcji scaleniowej.

---

Źródła:

* Bartelski Lesław Marian "AK. Podziemna armia 27.IX.1939 - 30.VI.1943".
* Chrzanowski Bogdan, Gąsiorowski Andrzej, Steyer Krzysztof "Polska podziemna na Pomorzu w latach 1939-1945". Wydawnictwo "Oskar".
* Jaszowski Tadeusz "Okreg Pomorski AK. Podokręg Południowo-Wschodni".
* Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie "Polskie Siły Zbrojne w Drugiej Wojnie Światowej. Tom III. Armia Krajowa".
* Komorowski Krzysztof "Konspiracja Pomorska 1939-1947".. Leksykon.
* Mazur Grzegorz "Biuro Informacji i Propagandy".
* Ney-Krwawicz Marek "Armia Krajowa. Siły Zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego".
* Ney-Krwawicz Marek "Struktury Organizacyjne Armii Krajowej" w "Mówią Wieki" nr 9/1986.
* Praca zbiorowa pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego "Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny".
* Praca zbiorowa WIH "Polski czyn zbrojny w II Wojnie Światowej. Polski Ruch Oporu 1939 - 1945".
* Kijewska Jadwiga, Sanojca Antoni "Struktura organizacyjna ZWZ-AK. 1939-1945".
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom I."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom II."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom III."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom IV."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom V."

---

Koniec.

---