Rozwój strukturalny.
Okręg lubelski Batalionów Chłopskich, należał do jednego z inspirujących tworzenie struktur ludowego wojska, najpierw na terenie Generalnej Guberni,
a następnie w całym kraju.
Podobnie rzecz miała się z politycznym kierownictwem "Rocha" w okręgu, które tak samo jak organizacja wojskowa, należało do pionierskich pod względem tworzenia ogólnie rozumianej konspiracji ruchu ludowego.
Komenda Główna Straży Chłopskiej poleciła władzom Ośrodka Lubelskiego, zakończyć formowanie komend obwodów, gmin i gromad do 1 listopada 1941 r.
Już w początkach 1940 r. samorzutnie powstało tu kilkanaście grup konspiracyjnych o charakterze wojskowym, które zostały utworzone
przez członków "Wici", żołnierzy Września 1939 r.
W roku 1941, podobnie jak w Okręgu III, organizacja wojskowa ludowców w lubelskiem zanotowała gwałtowny rozrost i jako pierwsza w kraju,
podjęła akcję organizowania samoobrony wsi. Przełomowym momentem w dziejach Batalionów Chłopskich na Lubelszczyźnie było ich wystąpienie
w obronie wysiedlanych chłopów Zamojszczyzny.
To one, jako pierwsze z polskich organizacji przystąpiły do tej akcji, zyskując ogromne uznanie wsi polskiej na terenach całego kraju, jako jej faktyczny obrońca. Fakt ten spowodował dynamiczny rozwój organizacyjny Okręgu
IV BCh, który miał początek na przełomie 1942 i 1943 r. Wydarzenia na Zamojszczyźnie wywarły także wpływ na rolę BCh w całym kraju.
Podokręg IVa Siedlce.
W roku 1943 stan organizacyjny przedstawiał się następująco (stan z listopada):
Obwody:
Włodawa - 297 żołnierzy.
Biała Podlaska - 1 170 żołnierzy.
Siedlce - 985 żołnierzy.
Łuków - 780 żołnierzy.
Radzyń Podlaski - 500 żołnierzy.
Łącznie: - 3 372 żołnierzy.
Na rok następny datuje się bardzo dynamiczny wzrost liczebny Batalionów Chłopskich, co obrazuje poniższy wykaz:
Obwody: |
Styczeń 1944 r. |
Lipiec 1944 r. |
Włodawa |
407 żołnierzy |
900 żołnierzy w oddz. taktycznych i 157 w LSB. |
Biała Podlaska |
915 żołnierzy |
1 593 żołnierzy w oddz. taktycznych i 224 w LSB. |
Siedlce |
1 046 żołnierzy |
1 125 żołnierzy w oddz. taktycznych i 322 w LSB. |
Łuków |
516 żołnierzy |
1 553 żołnierzy w oddz. taktycznych i 258 w LSB. |
Radzyń Podlaski |
715 żołnierzy |
1 542 żołnierzy w oddz. taktycznych i 258 w LSB. |
Łącznie |
3 599 żołnierzy |
6 840 żołnierzy w oddz. taktycznych i 1 219 w LSB |
Podokręg IVb Zamość.
W roku 1943 stan organizacyjny przedstawiał się następująco (stan z listopada):
Obwody:
Biłgoraj - 650 żołnierzy.
Tomaszów Lubelski - 1 086 żołnierzy.
Hrubieszów - 500 żołnierzy.
Krasnystaw - 2 996 żołnierzy.
Zamość - 1 380 żołnierzy.
Łącznie: 6 612 żołnierzy.
Na rok następny datuje się bardzo dynamiczny wzrost liczebny Batalionów Chłopskich, co obrazuje poniższy wykaz:
Obwody: |
Styczeń 1944 r. |
Lipiec 1944 r. |
Biłgoraj |
1 620 żołnierzy |
2 880 żołnierzy w oddz. taktycznych i 780 w LSB. |
Tomaszów Lubelski |
1 592 żołnierzy |
1 596 żołnierzy w oddz. taktycznych i 596 w LSB. |
Hrubieszów |
509 żołnierzy |
1 290 żołnierzy w oddz. taktycznych i 549 w LSB. |
Krasnystaw |
4 272 żołnierzy |
5 870 żołnierzy w oddz. taktycznych i 97 w LSB. |
Zamość |
1 471 żołnierzy |
3 248 żołnierzy w oddz. taktycznych i 1 389 w LSB. |
Łącznie |
9 464 żołnierzy |
14 892 żołnierzy w oddz. taktycznych i 3 411 w LSB |
Podokręg IVc Lublin.
W roku 1943 stan organizacyjny przedstawiał się następująco (stan z listopada):
Obwody:
Puławy  - 3 380 żołnierzy.
Kraśnik  - 1 205 żołnierzy.
Chełm  - 1 066 żołnierzy.
Lubartów - 900 żołnierzy.
Lublin  - 1 661 żołnierzy.
Łącznie: 8 212 żołnierzy.
Na rok następny datuje się bardzo dynamiczny wzrost liczebny Batalionów Chłopskich, co obrazuje poniższy wykaz:
Obwody: |
Styczeń 1944 r. |
Lipiec 1944 r. |
Puławy |
4 333 żołnierzy |
5 712 żołnierzy w oddz. taktycznych i 985 w LSB. |
Kraśnik |
1 606 żołnierzy |
1 153 żołnierzy w oddz. taktycznych i 612 w LSB. |
Chełm |
1 066 żołnierzy |
2 209 żołnierzy w oddz. taktycznych i 355 w LSB. |
Lubartów |
1 471 żołnierzy |
2 000 żołnierzy w oddz. taktycznych i 443 w LSB. |
Lublin |
1 661 żołnierzy |
2 174 żołnierzy w oddz. taktycznych i 572 w LSB. |
Łącznie |
10 137 żołnierzy |
13 248 żołnierzy w oddz. taktycznych i 2 967 w LSB |
Ogółem, w listopadzie 1943 r. Okręg IV BCh dysponował liczbą 17 956 żołnierzy.
W styczniu 1944 r. siły okręgu wynosiły 23 200 żołnierzy, w lipcu zaś oddziały taktyczne
liczyły aż 34 980 żołnierzy, natomiast LSB skupiało ich 7 594, a PKB 6 106-ciu.
|
Obsada Personalna:
Dowództwo Okręgu IV BCh. Komenda Okręgu:
Komendanci:
- Stanisław Gryta "Rogowski.".: ?? - maj 1942 r. (zrezygnował ze względu na stan zdrowia).
- Tadeusz Szeląg "Łeda".: ?? - sierpień 1942 r., (przeniesiony na stanowisko z-cy komendanta Okręgu II).
- Jan Gryń "Miron".: ?? - listopad 1942r., (przeniesiony na stanowisko z-cy komendanta Podokręgu IVB).
- Jan Barański "Motyka".: grudzień 1942 - 15 września 1943 r.
ppłk Jan Pasiak "Jawor", "Wicher".: 15 września - koniec okupacji niemieckiej.
I zastępca komendanta, szef sztabu:
- Jan Wojtal "Jeż" (od kwietnia 1944 po scaleniu kom. Obw AK Krasnystaw)
II zastępca komendanta, szef wyszkolenia bojowego:
- Stefan Górnisiewicz "Sulica" (przeniesiony do KG AK lub aresztowany-istnieją różne wersje),
- Stanisław Łapczyński "Żubr"
Szef organizacyjny:
-Jan Adach "Czer"
Szef łączności:
- Julian Chabros "Sęk" (w listopadzie 1943 aresztowany w Motyczu, zamordowany w Lublinie),
- Tadeusz Jeżyna "Okszta" "Pirat" (w maju 1944 zamordowany przez bojówkę AK)
Szef prasy i wydawnictw:
- Józef Nikodem Kłosowski "Lemiesz".
Szef zaopatrzenia: Franciszek Twardoń "Karp",
- Piotr Kosiba "Kosa" (prawdopodobnie, niektóre źródła nie potwierdzają),
- Jan Chmielewski "Zrąb"
Szef opieki i pomocy więźniom:
- Stanisław Jędrak "Stasio"
Szef ochrony lasów:
- Kazimierz Iwanowski "Rajgras"
Sekcja oficerów dyspozycyjnych:
- Władysław Adamczyk "Doktor",
- Józef Dąbrowski "Bielecki" (aresztowany w listopadzie 1943 w Maryninie, rozstrzelany w Lublinie w marcu 1944),
- Piotr Gano "Gwóźdź"
- Antoni Grabowski "Tosiek" (aresztowany w listopadzie 1944),
- Bolesław Kowalski "Ogniwo"
- Krystyna Kurkówna-Gąsowska "Krysia"
- Robert Nowak "Bolek"
- Edward Szlachetka "Mściciel" (aresztowany w lutym 1943, zesłany do KL),
- Józef Tomczak "Pepi"
- Władysław Wyłupek "Warta"
Sekcja łączniczek:
- Irena Dybus "Irka"
- Stanisława Grzywaczewska (Michońska) "Stasia"
- Stefania Karaś "Zbyszka"
- Kazimiera Nowak "Kazia"
- Anna Sławek "Hania"
Szef sanitarny:
- Helena Zacharczuk "Biała", "Hela", "Kopaczowa"
Kapelan:
- ks. Antoni Nowak "Kawon"
Kierownictwo LZK i Zielonego Krzyża:
- Genowefa Owsiej "Pszeniczna" (komendantka)
Podokręg IVa Siedlce.
Komendanci:
- Stefan Skoczylas "Piotr"(aresztowany w czerwcu 1944 i zesłany do KL).
- Lucjan Koć "Jarząbek"
Szef informacji i propagandy:
- Marian Tupalski "Aleksander"
Przewodnicząca LZK i ZK:
- Regina (Teresa?) Kubalska-Kociowa "Okularnik", "Renia".
Podokręg IVb Zamość.
Komendant:
- Edward Michoński "Lis".
Komendant OS:
- Feliks Petryk "Kmieć".
Szef sztabu:
- Jan Krupa "Żak", "Koza".
Szef organizacyjny:
- Mieczysław Osiej "Pokrzywka"
Szef łączności i kolportażu:
- Karol Stępniak (Wstępniak?) "Karol"
Szef sanitarny:
- Helena Jakubiec "Osa"
Oficer dywersji gospodarczej:
- Antoni Pankiewicz "Derwisz", "Milan"
Komendant Leśnej Szkoły Podchorążych Piechoty:
- Michał Wawryk "Ikar", "Świrski"
Komendant I Szkoły Motoryzacji:
- Wacław Kłosowski "Lin"
Łącznik:
- Józef Łukaszczyk "Szmit".
Podokręg IVc Lublin.
Podokręg był dowodzony bezpośrednio przez Komendanta Okręgu.
Obsada personalna obwodów:
Obwód 1 Puławy.
I komendant:
Jan Pasiak "Wiater" (do sierpnia 1943).
Zastępca komendanta:
- Stefan Rodak "Rola".
Członkowie komendantury:
Jan Adach "Czer", Mieczysław Kufel "Oracz",Józef Stankiewicz "Kula", Aleksander Kierek "Mika". Władysław Ozga "Brzezina", Mateusz Pater "Maciek", Szymon Bakiera "Skiba".
Oficerowie dyspozycyjni i organizacyjni: Bolesław Stasiak "Wróż" (aresztowany w grudniu 1942), Stanisław Kot "Węgieł".
II komendant:
Stefan Rodak "Rola" (od 15 września 1943).
Zastępcy komendanta:
Jan Adach "Czer" i Józef Stankiewicz "Kula".
Członkowie komendantury:
Władysław Ozga, Aleksander Kierek, Mateusz Pater, Szymon Bakiera, Jan Łukasik, Kazimierz Iwanowski,
Franciszek Sadurski "Turoń", Julian Szyszko "Wiarus", Maria Kowalik-Węgorkowa "Zgrzebna" (komendantka LZK)
Obwód 2 Kraśnik.
I komendant: Bolesław Resztak "Słodkowski" (od 1943 komendant PKB).
II komendant: Wiktor Kierzek "Szczapa" (do czerwca 1944).
III komendant: Jan Krawczyk "Kret".
Zastępcy komendanta: Wiktor Kierzek "Szczapa" (komendant OS), Józef Adamski "Czarny", "Mulat".
Członkowie komendantury: Jan Szociński "Latawiec"(oficer wywiadu), Stanisław Surdacki "Ambroży", "Iskra" (komendant LSB),
Julian Jach "Jeleń", Wojciech Zaremba "Potok", Franciszek Piotrowski "Morwa", Julia Gruchalanka-Resztak "Hanka" (kom. LZK)
Obwód 3 Biłgoraj.
I komendant: Jan Grygiel "Orzeł" (zamordowany przez nieznanych sprawców w marcu 1943), p.o. komendanta Bronisław Mazurek, "Przemysław",
"Borowy" (we wrześniu 1943 mianowany Delegatem Powiatu).
II komendant: Antoni Bryła "Tom" (do końca listopada 1943).
III komendant: Stanisław Makiełło "Brzask", "Sosna", "Ludomir".
Członkowie komendantury: Aleksander Białas "Trojdan" (oficer szkoleniowy), Władysław Duma "Rój" (komendant OS), Paweł Frelas
(oficer łączności - do listopada 1942), po nim Bronisław Rogowski "Gryf", "Mały", Natalia Jasińska "Mrówka" (przewodnicząca LZK)
Obwód 4 Tomaszów Lubelski.
I komendant: Władysław Omietański "Góra" (do lipca 1942 - przeniesiony na stanowisko komendanta obw. Węgrów w okręgu II).
II komendant: Franciszek Bartłomowicz "Grzmot", "Siwy", "Brzęk".
Zastępcy komendanta kolejno: Jan Krupa "Żak", "Koza" (przeniesiony na stanowisko szefa sztabu Podokręgu IVb), Robert Aborowicz "Azja"
(zmarł z ran w lutym 1943 po walce w Dzierążni), Adam Semczyszyn "Adam", Władysław Tabaczek "Szurma".
Członkowie komendantury: Włodzimierz Biront "Zawisza" (dowódca IV kompanii), Robert Aborowicz "Azja" (komendant OS, do lutego 1943),
Piotr Mielnik "Szczerbiński" (dowódca V kompanii), Franciszek Samulak "Młot" (komendant PKB) Bronisław Krzeszowiec "Gołąb",
Jan Krupa "Żak", "Koza" (oficer łączności), Antoni Kluczyński "Królik", (oficer zaopatrzenia, w marcu 1943 aresztowany przez Gestapo),
po nim Władysław Maślanka "Sielski", Stanisław Kubas "Ludwik" (oficer organizacyjny), Władysław Polniak "Król" (oficer broni),
Leon Kaptur "Łastówka" (kwatermistrz), Stanisław Ligenza "Grom" (oficer do zadań specjalnych), Maria Jędrzejec "Narcyz", Rysia"
(komendantka drużyn sanitarnych), Paulina Czuwara "Marta" (komendantka LZK)
Obwód 5 Hrubieszów.
I komendant: Józef Błasiak "Groch" (do sierpnia 1942, został zastępcą przewodniczącego piątki SL).
II komendant: Edward Dubicki (do grudnia 1942).
III komendant: Bronisław Sowiński "Sępowski" (do II poł. 1943, zagrożony aresztowaniem przeszedł do Batalionu Hrubieszowskiego).
IV komendant: Mieczysław Osiej "Pokrzywka".
Zastępcy komendanta: Aleksy Nowak "Gleba" (do jesieni 1942), Jerzy Brzuś (Walerian Brzuz?) "Ostoja",
Członkowie komendantury: Stanisław Hulak "Stępień", Zenon Pielachowski "Dzierżyński", Kazimierz Lancmański "Żuraw" (szef łączności),
Zofia Błasiak "Rzepicha" (przewodnicząca LZK)
Obwód 6 Chełm.
I komendant: Jan Nowosad "Konrad II" (do końca 1942).
II komendant: (KSZ-AK) Leon Bornus "Klucznik", "Barcicki".
Członkowie komendantury: Michał Betiuk "Cygan", Stanisław Jańczuk "Stojan", Zdzisław Kabała "Oskar", Antoni Mil "Szpak" (komendant LSB),
Tadeusz Nowicki "Chaber", "Kornel", Jan Nowosad "Konrad II", Marian Trendota "Jan Pasek" (oficer organizacyjny),
Stanisław Świątek "Lampart II), Józef Prączko "Żbik", Maria Śliwowska "Myszka" (przewodnicząca LZK)
Obwód 7 Włodawa.
I komendant: Kazimierz Sidor, "Kazek", "Swarożyc" (do połowy 1943, rozpoczął organizację Bojowej Organizacji Ludowej, potem w AL.).
II komendant: Bolesław Pyszko "Sęk".
Zastępca komendanta: Władysław Tarkowski "War".
Członkowie komendantury: Józef Duda "Skiba", Piotr Tymoszuk "Smolarz", Grzegorz Winniczuk (oficer organizacyjny),
Zofia Pyszko-Filipczak "Wanda" (przewodnicząca LZK)
Obwód 8 Biała Podlaska.
I komendant: Aleksandr Derlukiewicz "Wilk" (do III kwartału 1941).
II komendant: Bohdan Wilamowski-Korolewicz "Bogdan", "Mirek" (do 1943, komendant LSB).
III komendant: Stanisław Potapczuk "Sewer".
Zastępca komendanta: Julian Czuba "Marian".
Członkowie komendantury: Bolesław Horaczyński "Czarny Bolek" (komendant OS), oficerowie organizacyjni: Franciszek Bancarzewski "Włóczęga"
(Stanisław Bancarzewski "Sikorka"?), Ludwik Denisiuk, Józef Głowacki "Śmieszny" (łącznik z KG i d-twem Okręgu IV), Aniela Bronisława
Drzas "Bronia" (komendantka LZK)
Obwód 9 Siedlce.
I komendant: Franciszek Duczek "Strzecha" (do marca 1941).
II komendant: Józef Budek.
III komendant: Lucjan Koć "Jarząbek".
Zastępcy komendanta: Franciszek Duczek "Strzecha", Stanisław Paweł Jaszczuk "Zielony".
Członkowie komendantury: Stanisław Ostas, Marian Kosieradzki "Franciszek", Franciszek Duczek "Strzecha", Walenty Skamro, Kazimierz Jurzyk, Antoni Szewczyk "Adam", Edward Jurzyk, Eugeniusz Jaszczuk "Gwizd" (kom. OT), Marian Grzebisz "Wicher" (kom. OS), Bronisława Teklak "Maruszka" (I przew. LZK), Aurelia Wierzchoń "Maryla" (II przew. LZK), Regina (Teresa?) Koć "Renia", "Okularnik", Maria Pradyszczuk "Czarna Marysia"
Obwód 10 Łuków.
I komendant: Wacław Tuwalski "Stefan Pogorzelski" (do lipca 1943, zagrożony aresztowaniem przeniósł się na Rzeszowszczyznę).
II komendant: Władysław Mazurek.
Członkowie komendantury: Tadeusz Kurowski "Leszczyna" (kom. LSB), Leszek Cis, Tadeusz Szepelak, Franciszka Marks "Marta" (przew. LZK)
Obwód 11 Radzyń Podlaski
I komendant: Stanisław Sulej "Grzęda", "Kruk" (wg jego życiorysu pełnił tę funkcję przez całą okupację).
II komendant: Władysław Wyłupek "Warta" (od wiosny 1943).
Zastępca komendanta: Jan Bednarski "Jesiołd" (kom. OT).
Członkowie komendantury: Aleksander Głowniak "Jacek" (kom. LSB), Edward Makaruk "Strzała", Stanisław Mioduchowski "Bór", Kazimierz Muszyński "Rola" (oficer oświatowy), Józef Zaniewicz "Garbaty" (oficer organizacyjny), Irena Golec "Irka", "Kosa" (przew. LZK)
Obwód 12 Lubartów.
I komendant: Józef Sidor "Drelich" (zamordowany przez bojówkę GL w listopadzie 1943 w Wandalinie).
Zastępca komendanta: Aleksander Fil "Foch", "Szymon".
II komendant: Aleksander Fil "Foch", "Szymon".
Członkowie komendantury: Franciszek Kusyk "Grot" (kom. OS), Jan Sikora "Papryka", Eugeniusz Grzechnik "Topola" (oficer organizacyjny), Władysław Wronowski "Łuk" (kwatermistrz), Monika Szymańczyk "Nitka" (przew. LZK)
Obwód 13 Lublin.
I komendant: Adolf Koper "Michał Polanowski" (aresztowany w styczniu 1944).
Zastępca komendanta: Stanisław Szacoń "Pałka".
II komendant: Stanisław Szacoń "Pałka" (od kwietnia 1944).
Członkowie komendantury: Aleksander Gaca "Jastrząb" (kom. OS), Jan Baran "Grom" (kom. LSB aresztowany w styczniu 1944, następnie wykupiony), Jan Mełgieś "Jodła", "Janeczek", Wacław Prażmo "Wacek", Janusz Stroński "Śmiały" (od 1944), Helena Zacharczuk "Biała", "Hela", Kopaczowa" (przew. LZK)
Obwód 14 Krasnystaw.
I komendant: Paweł Czuba "Burza", "Lech" (do lutego 1944, przeniesiony do kierownictwa piątki ruchu ludowego w Obwodzie IV).
Zastępca komendanta: Jan Wojtal "Jeż" (do grudnia 1942).
II komendant: (KSZ-AK) Jan Wojtal "Jeż".
Członkowie komendantury: Włodzimierz Sawa "Ster", Andrzej Hus "Wit", Wacław Kłosowski "Lin", Stanisław Sokołowski "Rolnik" (kom. PKB), Jan Stefańczyk "Płomień" (kom. OS), Jan Gilas "Mahatma" (kom. LSB), Stefan Pasierbik "Grab" (oficer łącznikowy), Helena Jakubiec "Osa" (przew. LZK)
Obwód 15 Zamość.
I komendant: Jan Gryń "Miron" (d0 lipca 1942, przeniesiony na stanowisko komendanta Obwodu IV).
II komendant: Władysław Wyłupek "Warta", "Ognisty" (do kwietnia 1943, przeniesiony na stanowisko komendanta Okręgu 11).
III komendant: Franciszek Madej "Mrówka", "Mgła".
Członkowie komendantury: Jan Denkiewicz "Powolny", Stefan Tor "Brzoza" (oficerowie organizacyjni), Feliks Petryk "Kmieć" (kom. OS), Michał Polak "Norweg", "Łyś", "Żelazny", Stanisław Książek "Burza" (szef kolportażu), Karol Stepniak "Karol", Franciszek Madej "Mrówka", "Mgła", Maria Góra-Leśnikowska "Wrzos" (przew. LZK)
Komendanci obwodów LSB.
Puławy:
I komendant:
- Mieczysław Kufel "Oracz" (do marca 1943, przeniesiony na stanowisko kom. PKB).
II komendant:
- Bolesław Wójcik, "Orkan", z-ca: Stanisław Kieloch "Rakoczy".
Kraśnik:
- Stanisław Surdacki "Ambroży", "Iskra".
Biłgoraj:
- Bronisław Rogowski "Szary", "Gryf", "Mały".
Tomaszów Lubelski:
- Stanisław Nowosad "Pług".
Chełm:
- Antoni Mil "Szpak".
Włodawa:
- brak danych.
Biała Podlaska:
- Bohdan Wilamowski-Korolewicz "Bogdan".
Siedlce:
- Stanisław Paweł Jaszczuk "Zielony".
Łuków:
- Tadeusz Kurowski "Leszczyna".
Radzyń Podlaski:
- Aleksander Głowniak "Jacek"
Lubartów:
- Władysław Latek "Młot".
Lublin:
- Jan Baran "Grom".
Krasnystaw:
I komendant:
- Paweł Czuba "Burza", "Lech".
II komendant:
- Jan Gilas "Mahatma".
Zastępca:
- Jan Stefańczyk "Płomień".
III komendant:
- Jan Stefańczyk "Płomień".
Zamość:
- Franciszek Madej "Mrówka", "Mgła".
Współautorem tekstu jest Vinicjusz Mocny.
Koniec.
|