Władze II Rzeczpospolitej

I. Władza Wykonawcza

1. Głowa Państwa

Określenie funkcji

Osoba pełniąca funkcję

Okres pełnienia funkcji

Tymczasowy Naczelnik Państwa

Józef Piłsudski

22 listopada 1918 r. - 20 lutego 1919 r.

Naczelnik Państwa

Józef Piłsudski

20 lutego 1919 r. - 9 grudnia 1922 r.

Prezydent

Gabriel Narutowicz

9 grudnia 1919 r. - 16 grudnia 1922 r.

Marszłek Sejmu pełniący obowiązki prezydenta

Maciej Rataj

16 - 20 grudnia 1922 r.

Prezydent

Stanisław Wojciechowski

20 grudnia 1922 r. - 14 maja 1926 r.

Marszałek Sejmu pełniący obowiązki Prezydenta

Maciej Rataj

15 maja - 1 czerwca 1926 r.

Prezydent

Ignacy Mościcki

1 czerwca 1926 r. - wrzesień 1939 r.



2. Rada Ministrów w latach 1918 - 1921.

    a) Ignacy Daszyński - desygnowany na premiera 14 listopada 1918 r., nie udało mu się sformować rządu, podał się do dymisji 18 listopada 1918 r., która została przyjęta przez Józefa Piłsudskiego,

    b) rząd Jędrzeja Moraczewskiego - 18 listopada 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

Funkcja

Imię i nazwisko

Okres pełnienia funkcji

1. Prezydent ministrów(1)

Jędrzej Moraczewski

18 listopada 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

2. minister spraw zagranicznych

Leon Wasilewski

jak wyżej

3. minister spraw wewnętrznych

Stanisław Thugutt

jw.

4. minister sprawiedliwości

Leon Supiński

jw.

5. minister skarbu

Władysław Byrka (kierownik)(2)

jw.

6. minister przemysłu i handlu

Jerzy Iwanowski

jw.

7. minister pracy i opieki społecznej

Bronisław Ziemięcki

jw.

8. minister zdrowia publicznego

Witold Chodźko (kierownik)

13 grudnia 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

9. minister robót publicznych

1. Andrzej Kędzior
2. Józef Pruchnik

18 listopada - 29 grudnia 1918 r.
29 grudnia 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

10. minister rolnictwa i dóbr państwowych

1. Franciszek Wojda
2. Błażej Stolarski

18 listopada - 29 grudnia 1918 r.
29 grudnia 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

11. minister aprowizacji

Antoni Mińkiewicz

18 listopada 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

12. minister wyznań religinych
i oświecenia publicznego

Ksawery Prauss

jw.

13. minister kultury i sztuki

Medard Downarowicz

jw.

14. minister komunikacji

1. Jędrzej Moraczewski
2. Stanisław Stączek

18 listopada - 29 grudnia 1918 r.
29 grudnia 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

15. minister poczty i telegrafów

Tomasz Arciszewski

18 listopada 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

16. minister spraw wojskowych

1. Józef Piłsudski
2. płk. Jan Wroczyński (kierownik)

18 listopada - 22 listopada 1918 r.
22 listopada 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

17. minister ds. Galicji

1. Wincenty Witos
2. Franciszek Wójcik

18 listopada - 29 grudnia 1918 r.
29 grudnia 1918 r. - 16 stycznia 1919

18. minister "bez teki"

Tomasz Nocznicki

18 listopada 1918 r. - 16 stycznia 1919 r.

19. minister "bez teki"

Marian Malinowski

jak wyżej



    c) rząd Jgnacego Jana Paderewskiego - 16 stycznia 1919 r. - 27 listopada 1919 r.

Funkcja

Imię i nazwisko

Okres pełnienia funkcji

1. Prezydent ministrów

Ignacy Jan Paderewski

16 stycznia - 27 listopada 1919 r.

2. minister spraw zagranicznych

Ignacy Jan Paderewski

jak wyżej

3. minister spraw wewnętrznych

Stanisław Wojciechowski

jw.

4. minister sprawiedliwości

1. Leon Supiński
2. Bronisław Sobolewski

16 stycznia - 2 września 1919 r.
2 września - 27 listopada 1919 r.

5. minister skarbu

1. Józef Englich
2. Stanisław Karpiński
3. Leon Biliński

16 stycznia - 4 kwietnia 1919 r.
4 kwietnia - 31 lipca 1919
31 lipca - 27 listopada 1919

6. minister przemysłu i handlu

1. Kazimierz Hącia
2. Ignacy Szczeniowski

16 stycznia - 12 sierpnia 1919 r.
12 sierpnia - 27 listopada 1919 r.

7. minister pracy i opieki społecznej

Jerzy Iwanowski

16 stycznia - 27 listopada 1919 r.

8. minister zdrowia publicznego

Tomasz Janiszewski

jw.

9. minister robót publicznych

1. Józef Pruchnik
2. Tomasz Jasinowski

16 stycznia - 31 lipca 1919 r.
31 lipca 1919 - 27 listopada 1919 r.

10. minister rolnictwa i dóbr państwowych

1. Stanisław Janicki
2. Zygmunt Chmielewski (kierownik)

16 stycznia - 30 września 1919 r.
30 września - 27 listopada 1919

11. minister aprowizacji

1. Antoni Mińkiewicz
2. Oskar Sobański (kierownik)
3. Stanisław Śliwiński (kierownik)

16 stycznia - 30 września 1919 r.
30 września - 5 listopada 1919 r.
5 listopada - 27 listopada 1919 r.

12. minister wyznań religinych
i oświecenia publicznego

Jan Łukasiewicz

16 stycznia - 27 listopada 1919 r.

13. minister kultury i sztuki

Zenon Przesmycki ("Miriam")

jw.

14. minister komunikacji
(od 8 lutego 1919 r. kolei żelaznych)

Julian Eberhardt (kierownik)

16 stycznia - 27 listopada 1919 r.

15. minister poczty i telegrafów

Hubert Linde

jw.

16. minister spraw wojskowych

1. płk. Jan Wroczyński (kierownik)
2. gen. Józef Leśniewski

16 stycznia - 27 lutego 1919
27 lutego - 27 listopada 1919 r.

17. minister ds. byłej Dzielnicy Pruskiej

Władysław Seyda

16 sierpnia - 27 listopada 1919 r.



    d) rząd Leopolda Skulskiego (13 grudnia 1919 r. - 9 czerwca 1920 r.)

Funkcja

Imię i nazwisko

Okres pełnienia funkcji

1. Prezydent ministrów

Leopold Skulski

13 grudnia 1919 r. - 9 czerwca 1920 r.

2. minister spraw zagranicznych

1. Władysław Wróblewski (kierownik)
2. Stanisław Patek

13 grudnia 1919 r. - 16 grudnia 1919 r.
16 grudnia 1919 r. - 9 czerwca 1920 r.

3. minister spraw wewnętrznych

Stanisław Wojciechowski

13 grudnia 1919 r. - 9 czerwca 1920 r.

4. minister sprawiedliwości

Jan Hebdzyński

jw.

5. minister skarbu

Władysław Grabski

jw.

6. minister przemysłu i handlu

Antoni Olszewski

jw.

7. minister pracy i opieki społecznej

Edward Pepłowski

jw.

8. minister zdrowia publicznego

Witold Chodźko (kierownik)

jw.

9. minister robót publicznych

Andrzej Kędzior

jw.

10. minister rolnictwa i dóbr
państwowych

Franciszek Bardel

jw.

11. minister aprowizacji

Stanisław Śliwiński

jw.

12. minister wyznań religinych
i oświecenia publicznego

Tadeusz Łopuszański

jw.

13. minister kultury i sztuki

Zenon Przesmycki ("Miriam")

jw.

14. minister kolei żelaznych

Kazimierz Bartel

jw.

15. minister poczty i telegrafów

Ludwik Tołłoczko

jw.

16. minister spraw wojskowych

gen. Józef Leśniewski

jw.

17. minister ds. byłej Dzielnicy Pruskiej

Władysław Seyda

jw.



    e) rząd Władysława Grabskiego (23 czerwca - 24 lipca 1920 r.)

Funkcja

Imię i nazwisko

Okres pełnienia funkcji

1. Prezydent ministrów

Władysław Grabski

23 czerwca - 24 lipca 1920 r.

2. minister spraw zagranicznych

Eustachy Sapieha

jw.

3. minister spraw wewnętrznych

Józef Kuczyński (kierownik)

jw.

4. minister sprawiedliwości

Jan Morawski (kierownik)

jw.

5. minister skarbu

Władysław Grabski

jw.

6. minister przemysłu i handlu

1. Antoni Olszewski
2. Wiesław Chrzanowski

23 czerwca - 26 czerwca 1920 r.
26 czerwca - 24 lipca 1920 r.

7. minister zdrowia publicznego

Witold Chodźko (kierownik)

23 czerwca - 24 lipca 1920 r.

8. minister robót publicznych

Gabriel Narutowicz

jw.

9. minister rolnictwa i dóbr
państwowych

Franciszek Bujak

jw.

10. minister aprowizacji

Stanisław Śliwiński

jw.

11. minister wyznań religinych
i oświecenia publicznego

Tadeusz Łopuszański

jw.

12. minister kultury i sztuki

Zenon Przesmycki ("Miriam")

jw.

13. minister kolei żelaznych

Kazimierz Bartel

jw.

14. minister poczty i telegrafów

Ludwik Tołłoczko

jw.

15. minister spraw wojskowych

gen. Józef Leśniewski

jw.

16. minister ds. byłej Dzielnicy Pruskiej

Władysław Kucharski (kierownik)

jw.



    d) rząd Wincentego Witosa (24 lipca 1920 r. - 13 września 1921 r.)

Funkcja

Imię i nazwisko

Okres pełnienia funkcji

1. Prezes rady ministrów

Wincenty Witos

24 lipca 1920 r. - 13 września 1921 r.

2. wiceprezes rady ministrów

Ignacy Daszyński

24 lipca 1920 r. - 4 stycznia 1921 r.

3. minister spraw zagranicznych

1.Eustachy Sapieha
2. Jan Dąbski (kierownik)
3. Konstanty Skirmunt

24 lipca 1920 r. - 25 maja 1921 r.
25 maja - 11 czerwca 1921 r.
11 czerwca - 13 września 1921 r.

4. minister spraw wewnętrznych

1. Leopold Skulski
2. Władysław Raczkiewicz

24 lipca 1920 r. - 28 czerwca 1921 r.
28 czerwca - 13 września 1921 r.

5. minister sprawiedliwości

1. Stanisław Nowodworski
2. Bronisław Sobolewski

24 lipca 1920 r. - 19 czerwca 1921 r.
19 czerwca - 13 września 1921 r.

6. minister skarbu

1. Władysław Grabski
2. Ignacy Weinfeld (kierownik)
3. Jan Kanty Steczkowski

24 lipca 1920 r. - 25 listopada 1921 r.
25 listopada - 26 listopada 1921 r.
26 listopada - 13 września 1921 r.

7. minister przemysłu i handlu

1. Wiesław Chrzanowski
2. Stefan Przanowski

24 lipca - 26 listopada 1920 r.
26 listopada 1920 r. - 13 września 1921 r.

8. minister pracy i opieki społecznej

1. Edward Pepłowski
2. Jan Stanisław Jankowski
3. Ludwik Darowski

24 lipca 1920 r. - 5 marca 1921 r.
5 marca - 11 maja 1921 r.
11 maja - 13 września 1921 r.

9. minister zdrowia publicznego

Witold Chodźko (kierownik)

24 lipca 1920 r. - 13 września 1921 r.

10. minister robót publicznych

Gabriel Narutowicz

jw.

11. minister rolnictwa i dóbr
państwowych

1. Juliusz Poniatowski
2. Józef Raczyński

24 lipca 1920 r. - 17 lutego 1921 r.
17 lutego - 13 września 1921 r.

12. minister aprowizacji

1. Stanisław Śliwiński
2. Bolesław Grodziecki
3. Jan Michalski
4. Jan Stanisław Stoiński
(tymczasowy kierownik)
5. Władysław Grzędzielski

24 lipca 1920 r. - 12 stycznia 1921 r.
12 stycznia - 7 maja 1921 r.
2 czerwca - 11 czerwca 1921 r.
21 czerwca - 11 lipca 1921 r.

11 lipca - 13 września 1921 r.

13. minister wyznań religinych
i oświecenia publicznego

Maciej Rataj

24 lipca 1920 r. - 13 września 1921 r.

14. minister kultury i sztuki

1. Jan Heurich
2. Maciej Rataj (kierownik)

24 lipca 1920 r. - 11 lipca 1921 r.
11 lipca - 13 września 1921 r.

15. minister kolei żelaznych

1. Kazimierz Bartel
2. Zygmunt Jasiński

24 lipca - 13 grudnia 1920 r.
13 grudnia 1920 r. - 13 września 1921 r.

16. minister poczty i telegrafów

Władysław Stesłowicz

24 lipca 1920 r. - 13 września 1921 r.

17. minister spraw wojskowych

1. gen. Józef Leśniewski
2. gen. Kazimierz Sosnkowski

24 lipca - 9 sierpnia 1920 r.
9 sierpnia 1920 - 13 września 1921 r.

18. minister ds. byłej Dzielnicy Pruskiej

1. Władysław Kucharski
2. Juliusz Trzciński

24 lipca 1920 r. - 17 lipca 1921 r.
17 lipca - 13 września 1921 r.




I. Władza Ustawodawcza

1. Sejm

    a) Sejm Ustawodawczy

Marszałek Sejmu - Wojciech Trąmpczyński(3)
Skład Sejmu (4) w połowie 1919 roku, z uwzględnieniem podziału na kluby parlamentarne:
- Związek Ludowo-Narodowy (ZLN) 140 posłów
- Polskie Stronnictwo Ludowe "Wyzwolenie" - 59 posłów
- Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast" - 46 posłów
- Polskie Zjednoczenie Ludowe (PZL) - 35 posłów
- Związek Polskich Posłów Socjalistycznych (ZPPS) - 35 posłów
- Narodowo-Robotnicze Koło Sejmowe (NRKS) - 32 posłów
- klub Pracy Konstytucyjnej (PK) - 18 posłów
- Polskie Stronnictwo Ludowe "Lewica" - 12 posłów
- klub posłów żydowskich - 11 posłów
- klub posłów niemieckich - 2 posłów
- posłowie bezpartyjni - 4 osoby
Łącznie 394 posłów

Graficzne przedstawienie rozkładu sił politycznych w Sejmie Ustawodawczym w połowie 1919 r.



W późniejszym okresie doszło do licznych zmian personalnego oblicza Sejmu Ustawodawczego. Powstały nowe kluby poselskie, posłowie przechodzili z jednych ugrupowań do innych. Przeprowadzono również wybory uzupełniające do Sejmu na terytoriach przyłączonych później do państwa polskiego (jak np.: Pomorze). Do ważniejszych zmian należy zaliczyć powstanie Narodowo-Chrześcijańskiego Klubu Robotniczego (określanego również jako chrześcijańska demokracja, chadecja), co znacznie osłabiło ZLN (endecję), a także przejście części posłów z PSL Wyzwolenie do PSL Piasta.

Artykuł powyższ stanowi jedynie zaczątek większej całości i, miejmy nadzieję, będzie on systematycznie rozbudowywany.


Źródła:

1. Baumgart M., Walczak H., Wątor A. (red.), Ministrowie Polski Niepodległej, Szczecin 2001,
2. Grossfeld L., Zieliński H. (red.), Historia Polski, tom IV, część I, Warszawa 1969,
3. Bardach J. (red.), Dzieje Sejmu Polskiego, Warszawa 1997.



Przypisy:

1.W okresie od listopada 1918 r. do 24 lipca 1920 r. w oficjalnej nomenklaturze posługiwano się określeniem Prezydent Ministrów, a po 24 lipca 1920 r. Prezes Rady Ministrów (pierwszym był WIncenty Witos).
2.Wzmianka "kierownik" po nazwisku danej osoby wskazuje na to, że nie pełniła ona funkcji ministra, a jedynie kierownika danego ministerstwa.
3.Przeciwnikiem W. Trąmpczyńskiego w wyborach na marszałka Sejmu Ustawodawczego był przywódca PSL-Piast, a następnie trzykrotny premier RP, Wincenty Witos.
4.Wybory do Sejmu Ustawodawczego odbywały się, ze względu na toczące się w wielu regionach walki o granice, niejako etapami. 26 stycznia 1919 r. wybory odbyły się jedynie na terenie dawnego Królestwa Polskiego i tzw. Galicji Zachodniej (wybrano łącznie 296 posłów). Drugi etap wyborów (na terenie Wielkopolski) miał miejsce 1 czerwca 1919 r., trzeci 15 czerwca w okręgach białostockim, suwalskim, Biała Podlaska i bielskim. Galicję Wschodnią, Pomorze oraz Górny Śląsk reprezentowały osoby wybrane z tych terenów do parlamentów Rzeszy i Austrii. Łącznie w połowie roku 1919 r. w Sejmie Ustawodawczym zasiadało 394 posłów. W 1920 r. nastąpiło kolejne rozszerzenie składu parlamentu, na skutek przeprowadzenia wyborów na Pomorzu. Więcej na ten temat kształtowania się władzy po odzyskaniu niepodległości w artykule: "Jaka Polska?")





powrót do spisu treści



© copyright 2010 - Adam Pązik
Design by Adam Pązik