Nr ISSN 2082-7431
Polska Podziemna
Samodzielny Okręg Radom AK
"Jodła", "Rolnik".


Komenda Okręgu.

Początki prac nad utworzeniem Komendy Okręgu, datują się na październik i listopad 1939 r. Wówczas to dowódca Służby Zwycięstwu Polski, gen. Tokarzewski „Torwid” odbył szereg spotkań założycielskich, przebywając kilkakrotnie w Kielcach, Radomiu i Częstochowie. W trakcie wspomnianych spotkań "Torwid"" podał wytyczne organizacyjne i mianował komendantów terenowych Służby Zwycięstwu Polski.

W okresie od października 1939 do października 1940 r., siedzibą komendy były Kielce. Następnie przeniesiono ją do Radomia, w którym działała do sierpnia 1942 r. W wyniku bardzo niebezpiecznej „wsypy”, jej struktury ewakuowano następnie do Skarżyska. W marcu 1944 r., po wpadce kancelarii i dekonspiracji Komendanta Okręgu płk dypl. Stanisława Dworzaka „Daniela”, ponownie przeniesiono ją do Kielc. Od października 1944 do stycznia 1945 r., siedzibą komendy była Częstochowa.

Komenda Okręgu składała się z 8 oddziałów i 12 samodzielnych referatów. W pierwszych miesiącach swojego istnienia w jej skład wchodziły tylko oddziały, natomiast samodzielne referaty tworzono sukcesywnie do końca 1941 r.

Skład personalny i struktura organizacyjna:

Komendanci:

płk dypl. Leopold Endel-Ragis “Ślaski”, “Lipiński”.: 15 października 1939 - grudzień 1941 r.
p.o. płk Feliks Jędrychowski „Ostroga”.: 1941 - luty 1942 r. (zmarł na gruźlicę).
płk dypl. Stanisław Dworzak „Daniel”, „Przemysław”, „Tęcza” .: luty 1942 – marzec 1944 r.
p.o. mjr dypl. Wojciech Borzobohaty „Wojan”.: marzec – maj 1944 r.
płk Jan Zientarski „Ein”, „Mieczysław” .: maj 1944 – styczeń 1945 r.

Zastępcy komendanta i szefowie sztabu:

kpt. dypl. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”.: koniec listopada – koniec grudnia 1939 r. (wysłany do Francji).
kpt. Henryk Jaworski „Witold”.: ?? - maj 1940 r. (przeniesiony na szefa Oddziału III).
ppłk dypl. Władysław Szczekowski „Stanisław”, „Sztark”.: czerwiec 1940 – kwiecień 1942 r.
ppłk Wacław Świeciński „Brzeski”, „Ksawery”, „Stwosz”.: maj 1942 – marzec 1943 r.
ppłk Jan Stenzel „Jan”, „Rawicz”.: czerwiec – 1 grudnia 1943 r.
mjr/ppłk dypl. Wojciech Borzobohaty „Wojan”, „Jelita”.: 1 grudnia 1943 – styczeń 1945 r.

Oddział I (Organizacyjny).

Szefowie:
kpt. rez. Jan Jedliński „Kruk”.: 1939 – marzec 1940 r.
kpt. Adam Jastrzębski „Żegota”.: ?? - ??
por. Witold Sągajłło „Feliks”, „Pomian”.: październik 1940 – maj 1942 r.
mjr. Alfons Kotowski "Wiktor".: maj 1941 – lipiec 1942 r. (aresztowany).
ppłk Jan Stenzel „Jan”, "Rawicz".: lipiec 1942 – czerwiec 1943 r.
kpt. Adam Szajna “Kruk”.: czerwiec 1943 - wrzesień 1944 r.
ppłk Jan Sokołowski.: ?? – styczeń 1945 r.

Oddział II (Wywiad).

Szef:
por./mjr Zygmunt Szewczyk „Bartek”.: ?? - ??

I zastępca:
por/mjr Mieczysław Bielenin „Ramzes”.
II zastępca:
por./mjr Jan Górski „Faraon”.

Ekspozytury:

Radom „Sosna”:
ppor. Jerzy Ewaryst Żetycki „Andrzej”.: ?? – wrzesień 1942 r.
kpt. Adam Wodecki „Witold”.
kpt. Józef Teliga „Habdank”.

Częstochowa „Michał”:
- Edmund Reimschüssel „Michał”.

Kierownik kancelarii i szyfrant:
- Anna Jakubiec – Gorgul „Helenka”

Łączniczki:
Zofia Bukowska „Hanusia”, Krystyna Terlecka „Kasia”, Józefa Grabosz „Lucyna”, Maria Gierowska „Marysia”, Zofia Garmulewicz „Mirka”, Halina Bretsznajder „Olga”, Maria Chodnikiewicz „Olga”, Stefania Dobijówna „Stefa”, Wanda Polakowska „Wanda”, Maria Sabat „Wanda”, Wiktoria Torlińska „Wika”, Maria Terlecka „Włada”.

Zadania specjalne:
Artur Franke „Artur”, Stanisław Bawor „Doktor”, Jadwiga Dec „Iga”, Józef Łukaszczyk „Jadźwiński”, Stefania Gierowska „Pnienia”, Stanisław Piekarski „Pomsta”.

Organizacja Oddziału II, zarówno na szczeblu Komendy Okręgu jak i referatów w obwodach, w porównaniu z innymi oddziałami i referatami, trwała nieco dłużej. Było to spowodowane specyfiką działalności wywiadu i kontrwywiadu w warunkach okupacyjnych. Utworzenie dobrze zakonspirowanej i sprawnie działającej siatki wywiadowczej wymagało przede wszystkim szczegółowej i wnikliwej inwigilacji osób przewidzianych do pracy wywiadowczej, co z jasnych względów wymagało czasu.
Wspomniane wyżej czynniki spowodowały, że okres wstępnej organizacji zakończono dopiero w połowie 1940 r.

Praca wywiadu okręgu opierała się na dwóch odrębnych siatkach:
Obwodowej (jako referaty II w komendach obwodów) i tzw. „centralnej” kierowanej przez ekspozytury Oddziału II Sztabu Okręgu. W Okręgu Radom – Kielce istniały dwie takie ekspozytury: w Radomiu i w Częstochowie. Struktury ekspozytur były całkowicie odizolowane od referatów wywiadu w terenie.

Specyfika działalności wywiadu wymagała zorganizowania niezależnego od sztabu Okręgu, systemu łączności między poszczególnymi stanowiskami kierowników wywiadu. System ten obejmował wszystkie szczeble organizacyjne od inspektoratów po placówki.

Na podstawie otrzymanych instrukcji z Oddziału II Komendy Głównej oraz od Komendanta Okręgu, Oddział II sporządzał plany działania wywiadu na terenie okręgu. Wytyczne te były przekazywane przez dowódców terenowych jednostkom organizacyjnym w formie zadań szczegółowych w zakresie zdobywania informacji.

W lipcu 1943 r., został wprowadzony jeszcze jeden, odrębny szczebel kierowniczy, czyli stanowisko szefa II Wydziału przy sztabie inspektoratu, któremu od tej chwili, bezpośrednio podlegali kierownicy referatów wywiadu przy komendach obwodowych.

Praca wywiadowcza w obwodach opierała się na komórkach specjalistycznych, obejmujących swoim działaniem sieci kolejowe i drogowe, przemysł, zagadnienia wojskowe, cywilne i pocztowe. Do każdej z tych specjalności dobierano ludzi posiadających jak największe możliwości realizacji powierzonych im zadań.
Dla przykładu: wywiad cywilny posiadał swoich ludzi, zatrudnionych w administracji okupanta, dzięki czemu zdobywano cenne informacje o zagrożeniu aresztowaniami, a także o planach akcji represyjnych czy gospodarczych.

Wywiadowcy w terenie otrzymywali wytyczne, drogą służbową od swych bezpośrednich przełożonych. Meldunki z terenu były zbierane poprzez siatkę wywiadu i referentów wywiadu w obwodach, gdzie opracowywane w postaci okresowego meldunku sytuacyjnego, były przekazywane dalej przez inspektoraty do Oddziału II Sztabu Okręgu. Tutaj porządkowano, sprawdzano i opracowywano je, jako meldunki sytuacyjne i przekazywano do Komendy Okręgu oraz do Oddziału II Komendy Głównej.
Sprawdzanie i uzupełnianie materiału wywiadowczego z obwodów, sztab okręgu przeprowadzał na podstawie materiałów informacyjnych swoich dwóch ekspozytur terenowych (Radom, Częstochowa).
Nadzór nad pracą wywiadu, kierowanie i instruowanie wywiadowców należało do kompetencji referentów „dwójki” w obwodach oraz do podległych im bezpośrednio pomocników terenowych na poszczególnych placówkach (gminach).

W celu ochrony całej działalności konspiracyjnej okręgu, a równocześnie dla zbierania wiadomości o zamiarach kontrwywiadu okupanta, była prowadzona na wszystkich szczeblach organizacyjnych praca kontrwywiadowcza. Do tej niewdzięcznej służby przeznaczano głównie osoby o nienagannej opinii w administracji niemieckiej, którzy mieli wzbudzać wśród Niemców maksimum zaufania, a nawet utrzymywać z nimi przyjacielskie stosunki.
W niektórych wypadkach, dorywczo wyznaczano członków kontrwywiadu do wykonywania pojedynczych zadań przez nawiązanie kontaktu z cywilnymi władzami okupanta, a bywało również, że z policją bezpieczeństwa.

***

Dzięki bardzo dobrej organizacji pracy wywiadowczej, Oddział II Okręgu Radom – Kielce zanotował kilka bardzo istotnych sukcesów:
W 1940 r. siatka wywiadowcza okręgu zdobyła klucz znaków tożsamości dowództw jednostek organizacyjnych Wehrmachtu, co w decydujący sposób umożliwiło rozpoznanie sił niemieckich stacjonujących na terenie Okręgu.
Wczesną jesienią 1940 r., odkryto ślady pobytu w Kielcach, specjalnej grupy lekarzy niemieckich. Dzięki informacjom przekazanym przez doktorów Witolda Tylusińskiego i Kamińskiego, oraz dalszemu rozpoznaniu, stwierdzono niezbicie, że w szpitalu kieleckim gromadzono znaczne ilości szczepionek przeciwko różnego rodzaju chorobom tropikalnym. Jednocześnie zaobserwowano kilkunastoosobowe grupy żołnierzy Wehrmachtu przybywające do szpitala, które poddawano szczepieniom.
W tym samym mniej więcej czasie zaobserwowano ćwiczenia pancernych jednostek niemieckich, odbywające się na piaszczystych poligonach pod Kielcami, Włoszczową i Szydłowcem. Samochody i czołgi biorące udział we wspomnianych ćwiczeniach pomalowane zostały na kolor pustynny.
Wiadomości te w postaci specjalnych meldunków przekazane zostały za pośrednictwem Komendy Głównej ZWZ, do Londynu, skąd nadchodziły wytyczne do dalszej pracy wywiadu.
W styczniu 1941 r. jednostki te, sukcesywnie były przerzucane z Kielc i Częstochowy do Włoch. W ten sposób wywiad Okręgu Kieleckiego, mimo utrzymywania przez dowództwo niemieckie najściślejszej tajemnicy, wykrył formowanie się późniejszych jednostek Afrika Korps.
Podobnymi osiągnięciami wywiad okręgu mógł pochwalić się w przypadku rozpoznania przerzutów dużych jednostek z terenu okręgu do Rzeszy, dla niedalekiego już uderzenia na Francję, której późniejsza klęska odbiła się również na aktywności wywiadowczej Oddziału.

Sytuacja zmieniła się radykalnie wiosną 1941 r., kiedy to dynamika pracy wywiadowczej Okręgu osiągnęła niespotykane dotąd rozmiary. Tak duża aktywność spowodowana była oczywiście niemieckimi planami agresji na ZSRR.
W celu rozpoznania zamiarów nieprzyjaciela ponownie uruchomiono źródła informacji, odżyły kontakty w wydzielonych urzędach poczty polowej, w urzędzie budowy dróg i mostów, w niemieckich składach żywnościowych, w szpitalach polowych, rzeźniach i piekarniach wojskowych, w browarach, urzędach kwaterunkowych, lokalach rozrywkowych, restauracjach, oraz na kwaterach niemieckich oficerów i urzędników cywilnych.
Ożywienie pracy wywiadowczej na terenie okręgu wpłynęło również na rozwój sieci posterunków obserwacyjno – informacyjnych, zlokalizowanych na głównych węzłach kolejowych. Mowa tu przede wszystkim o Skarżysku Kamiennej, Kielcach i Częstochowie.
Analogiczne działania podjęto również na sieci dróg, gdzie podjęto się utworzenia punktów informacyjno – meldunkowych, przede wszystkim na głównych trasach transportu drogowego i w miejscach przepraw na Wiśle.
Dzięki sprawnie zorganizowanej pracy, już wkrótce szerokim strumieniem docierały z Okręgu informacje o przygotowaniach terenów położonych na zachód od Bugu do ewentualnych przyszłych działań wojennych.
I tak, według uzyskanych danych wywiadowczych z urzędu budowy dróg i mostów stwierdzono, że opracowuje się tam wyjątkowo starannie plany odbudowy głównych szlaków drogowych. Podobne plany opracowywano w zakresie przelotowości linii kolejowych, zwiększenia ilości posterunków kolejowych oraz rozbudowy bocznic kolejowych. W planach ujęto również dość znaczną rozbudowę węzła kolejowego w Skarżysku Kamiennej.
Bardzo szybko zdobyto również dokumenty potwierdzające terminy zakończenia przebudowy sieci dróg na dzień 15 maja 1941 r., a także terminy zakończenia odbudowy mostów dla transportu kolejowo – drogowego na Wiśle w Dęblinie (1 listopada 1940 r.), w Puławach (październik 1940 r.), w Annopolu (wrzesień 1940 r.) i w Sandomierzu (1 października 1940 r.).
W dalszej kolejności stwierdzono przystosowanie istniejących już lotnisk w Kucelinie pod Częstochową, w Masłowie niedaleko Kielc, w Piastowie i Sadkowie pod Radomiem do działań wojennych. Równolegle odkryto budowę sieci lądowisk pomocniczych w Kozłowicach, Wsoli, Orońsku, Sandomierzu, Małusach Wielkopolskich, Złotym Potoku, Kruszynie, Żelisławicach, Klikawie a także w okolicach Jędrzejowa (Diament, Mnichów, Nagłowice).
W ciągu marca i kwietnia zdobywano liczne informacje o wyładowywaniu transportów kolejowych z dużą ilością bomb lotniczych, które magazynowano na otwartej przestrzeni w pobliżu lotnisk (m. in. na stacji Niekłań wyładowano 240 wagonów bomb lotniczych o wadze 250, 500 i 1 000 kilogramów, w Radomiu 50 wagonów, natomiast na lotnisku w Klikawie 1 500 bomb). Odnotowano również wzmożony ruch transportów kolejowych z amunicją, materiałami wybuchowymi i olejami.
Pod koniec kwietnia kierownictwo Oddziału II wydało rozkaz o utworzeniu sieci posterunków obserwacji lotniczej, która miała na celu uchwycenie kierunków przelotu lotnictwa niemieckiego.
W kwietniu/maju napływały z okręgu wiadomości o postępującym przemieszczaniu się wielkich jednostek niemieckich. W ciągu tych dwóch miesięcy rozpoznano łącznie 37 dywizji nieprzyjaciela, w tym 11 pancernych i 1 dywizję skoczków spadochronowych. Tylko od 25 kwietnia do 20 czerwca 1941 r., wywiad Okręgu natknął się na fakt transportu 120 składów kolejowych, które przewiozły łącznie około 1100 czołgów i 700 samochodów pancernych.
Tak precyzyjne dane – dodajmy, że nadchodzące z całej Polski - pozwoliły Komendzie Głównej ZWZ na bezsporne ustalenie przygotowań do napaści na Związek Radziecki. Wszystkie informacje, po zebraniu i uporządkowaniu przekazano do Londynu, określając przypuszczalny termin uderzenia armii niemieckiej na drugą połowę czerwca 1941 r.

Nietuzinkowe znaczenie miał też udział wywiadu kieleckiego w rozpracowaniu produkcji nowych broni: V-1, V-2.
Wstępna działalność wywiadu kieleckiego dotycząca rozpoznania niemieckiej „wunderwaffe”, sprowadziła się do uzyskania wiadomości z Niemiec od zbiegłego robotnika, który informował, że na wyspie Uznam w Peenemünde, niedaleko Szczecina istnieje podziemna fabryka samolotów i olbrzymie lotnisko, z którego Niemcy odbywają loty bojowe nad Anglię.
Biorąc pod uwagę fakt, że informacje te Komenda Główna ZWZ-AK przekazała do Londynu w styczniu 1942 r., a Niemcy użyli V-1 po raz pierwszy w czerwcu 1944 r., trzeba stwierdzić, że wstępne rozpoznanie ośrodka V-1 nastąpiło w samą porę. Dzięki informacjom zdobytym przez Oddział II Okręgu Kielce Komenda Główna powołała specjalne grupy wywiadowcze zadaniem, których było dogłębne rozpoznanie nowej broni.

W ciągu 1944 r., liczba członków wywiadu Okręgu Kielce, wliczając w to agentów osiągnęła pułap 2 000 osób (w tym 750 kobiet). Tak znaczny rozwój liczebny wziął się przede wszystkim z nowej sytuacji na froncie wschodnim, gdzie Armia Czerwona przeszła do ofensywy, co z kolei spowodowało zintensyfikowanie terroru aparatu niemieckiego. Zwiększona aktywność policji i służby bezpieczeństwa zmusiła Komendę Okręgu do zmian organizacyjnych i form pracy wywiadu.

W marcu 1944 r. placówki wywiadowcze okręgu meldowały o niemieckich przygotowaniach terenów położonych na zachód od Wisły, do przyszłych działań obronnych. Nieprzyjaciel w pierwszej fazie przystąpił do budowy sieci lotnisk polowych.
W kwietniu i maju do Komendy Okręgu dotarły meldunki o umacnianiu terenów przyszłych walk, polegającym na rozbudowie umocnień polowych znajdujących się na linii Wisły od Zawichostu po Górę Kalwarię oraz na przygotowywaniu linii obronnej wzdłuż Wisły i Sanu. Jednocześnie z pracami fortyfikacyjnymi trwała naprawa dróg i budowa magazynów zaopatrzeniowych.
W tym samym mniej więcej czasie wywiad okręgu ustalił lądowanie na ukończonych lotniskach polowych: 90 bombowców He - 111 (Sadków), nieokreśloną liczbę Me-109 (Wolanów), 40 bombowców He-111, 4 maszyny typu Ju-52 (Piastów). Ustalono także, że na lotnisku w Kucelinie stacjonuje 12 myśliwców, przy czym zaobserwowano wzmożony wyładunek bomb.

W okresie od 2 do 18 lipca wywiad kolejowy zaobserwował przerzut 2 dywizji pancernych Waffen-SS, które przerzucono z południowego odcinka frontu. W ostatnich dniach lipca ustalono, że w rejonie Sandomierza przeszły na lewy brzeg Wisły: jednostki ciężkiej artylerii, artylerii przeciwlotniczej i batalionu saperów, ze sprzętem mostowym.
W sierpniu i wrześniu nieprzyjaciel skoncentrował na terenie okręgu bardzo poważne siły, które wywiad okręgu miał za zadanie rozpoznać. Mimo iż rozmiary owego rozpoznania obejmowały dość duży odcinek frontu, to zadanie to wykonano bardzo dobrze.

Poza pracą na terenie okręgu, Oddział II dysponował swoją agenturą na terenach Rzeszy. Od zainstalowanych tam informatorów uzyskiwano informacje dotyczące rozmieszczenia i wydajności przemysłu, życia codziennego w Rzeszy, nastrojów ludności etc.
Bardzo cennym źródłem okazała się być agentka o kryptonimie „X-13”, pracownica poczty głównej w Berlinie, która przechwytywała nie tylko listy prywatne, ale również korespondencję służbową.

Jak już wcześniej wspomniałem praca kontrwywiadowcza Oddziału II skupiała się głównie na zabezpieczeniu struktur okręgu przed inwigilacją niemieckich służb policyjnych i wojskowych. Była ona przeprowadzana na wszystkich szczeblach okręgu.
Do największych sukcesów kontrwywiadu okręgu należało zdemaskowanie tak nietuzinkowych agentów Gestapo, jak „Motor” (Jerzy Wojnowski) i „Relampago” (Maksymilian Szymański), a także rozpoznanie i rozbicie siatki agenturalnej gestapowca Wittka.

Oddział III (Operacyjno – Wyszkoleniowy).

Szefowie:
kpt. Henryk Jaworski „Witold”.: maj 1940 – styczeń 1941 r.
kpt. Janusz Dzięgielewski „Jaksa”.: styczeń 1941 – lipiec 1942 r.
por. Bolesław Czerwiński „Wir”.: lipiec 1942 – maj 1944 r.
kpt./mjr dypl. cc. Bolesław Jackiewicz „Ryś” maj 1944 – styczeń 1945 r.

Oddział IV (Kwatermistrzowski).

Szefowie:
kpt. Kazimierz Hempel „Marek”, „Edward”.: (1940 r.)
mjr N.N. „Edward”.: koniec 1940 – 30 września 1941 (aresztowany).
mjr/ppłk dypl. Mieczysław Wolski „Radek”.: początek 1942 – styczeń 1945 r.

Zastępca i szef intendentury:
kpt./mjr Włodzimierz Talko „Obuch”.: 1943 – 1944 r.

Zastępca szefa intendentury:
- inż. mech. Władysław Basendowski „Bogdan”.
Kierownik kancelarii:
- Maria Paul – Krószyńska.
Referent materiałowy:
- „Celestyn” N.N.
Referent kontroli:
- „Mila” N.N.
Skarbnik:
- Władysław Lisicki „Skarbek”
Kierownik kancelarii szefa intendentury:
- Maria Lipska „Bogna”.
Szef sanitarny:
mjr/ppłk Aleksander Zienkiewicz „Siostrzeniec”.
Szef uzbrojenia:
kpt. art. Kazimierz Kosko „Witold”.
Szef komunikacji:
- Poniatowski „Rafał”.
Szef przemysłu wojskowego:
- „Bohdan” N.N.
Szef motoryzacji:
mjr Jan Rusinowski „Mściwy”.

W wyłonionej na początku 1940 r., Komendzie Okręgu ZWZ Kielce, późniejszy Oddział IV prowadził działalność jako Wydział Zaopatrzenia (Gospodarczy).
Aż do lipca 1942 r., Oddział Gospodarczy zajmował się głównie zaopatrzeniem finansowym oraz nadzorem nad właściwym wydatkowaniem i rozliczaniem dotacji.

Ostateczny kształt i zakres kompetencji Oddziału IV Komendy Okręgu Kielce, został określony dopiero rozkazem Komendy Głównej AK nr 5 z dnia 9 lipca 1942 r.
Wówczas to ustalono szczegółową strukturę organizacyjną okręgowego kwatermistrzostwa.
Na podstawie tego rozkazu utworzono oficjalnie stanowisko kwatermistrza okręgu. Od tego czasu szef Oddziału IV był przełożonym szefów wydziałów: Uzbrojenia, Intendentury, Zdrowia, Weterynarii, Taborów, Służby Motorowej, Geograficznej, Jenieckiej i Poczty Polowej.
Spod jurysdykcji kwatermistrza okręgu wydzielono referaty, które w większości posiadały status samodzielności. Były to referaty: Saperów, Łączności, Komunikacji, Sprawiedliwości i Duszpasterstwa.

Wydział Uzbrojenia.

Wydział ten zajmował się przede wszystkim prowadzeniem ewidencji i nadzorem nad posiadaną bronią, koordynacją akcji zabezpieczenia i rozdziału broni zrzutowej oraz kierowaniem konspiracyjnej produkcji broni.

Intendentura.

Wydział prowadził wszelkie sprawy o charakterze budżetowo – gospodarczym, czyli m. in.: zaspokojenie wszystkich, bieżących potrzeb organizacji, wynagrodzenie pracowników etatowych, zaopatrzenie materiałowe dla oddziałów partyzanckich, prowadzenie ewidencji materiałów i surowców okupanta a także opracowanie planu działalności służb kwatermistrzowskich w okresie Powstania.

Służba Sanitarna.

Wydział posiadał własną siatkę organizacyjną, zbudowaną w oparciu o oddziały partyzanckie i ogniwa organizacyjne obwodu. Oprócz zapewnienia opieki medycznej przed wydziałem postawiono zadanie zaopatrzenia materiałowego w środki sanitarne oraz prowadzenia wspólnie z Wojskową Służbą Kobiet akcji szkolenia niższego personelu sanitarnego.
Do kompetencji wydziału należała również organizacja konspiracyjnych punktów medycznych, oraz przygotowanie szczegółowego planu na okres Powstania i Odtwarzania Sił Zbrojnych.
Pozostałe służby, znajdujące się pod rozkazami kwatermistrza okręgu nie wyszły poza etap organizacyjny.

Rozmieszczone w terenie komórki Oddziału IV posiadały własne placówki i skrzynki kontaktowe w Skarżysku Kamiennej, Szydłowcu, Radomiu i Kielcach.
Praca Oddziału koncentrowała się przede wszystkim na finansowaniu potrzeb, sprawozdawczości, i kontroli finansowej oraz ewidencji posiadanych zasobów materiałowych wszelkiego rodzaju przy wykorzystaniu raportów wywiadu okręgu. Poza tym kompetencje Oddziału IV obejmowały:

- organizowanie poszczególnych służb na szczeblu Okręgu, inspektoratów i obwodów oraz opracowywanie wytycznych i kierunków działalności zarówno na okres konspiracji, jak i mobilizacji czy Powstania.
- opracowywanie instrukcji fachowych, przygotowywanie kadry fachowej oraz jej szkolenie.
- współpracę z cywilnymi organizacjami gospodarczymi i społecznymi przy stałej współpracy z poszczególnymi komórkami sztabu Okręgu.
- opracowywanie rozkazów kwatermistrzowskich regulujących sprawy zaopatrzenia oraz organizację aparatu zaopatrzenia.
- organizację odpraw w inspektoratach i obwodach.
- współpracę z poszczególnymi szefami służb.
- ewidencjonowanie osób posiadających odpowiednie kwalifikacje, które zostały pomyślane jako przyszłe kadry fachowe.
- nawiązanie i utrzymanie kontaktów z przedstawicielami organizacji społecznych i gospodarczych na terenie Okręgu.

Sprawami gospodarczymi obwodów kierowali kwatermistrzowie obwodów przy pomocy zorganizowanego w zależności od potrzeb aparatu.
Kwatermistrz danego obwodu był odpowiedzialny za wydatkowanie otrzymanych środków zgodnie z zatwierdzonym preliminarzem i był zobowiązany do składania miesięcznych rozliczeń.
Potrzeby gospodarcze jednostek terenowych pokrywane były z dotacji Okręgu, darów społeczeństwa oraz ze zdobyczy. Na terenach, gdzie działały oddziały partyzanckie na kwatermistrzach obwodu ciążył również obowiązek zapewnienia im pomocy i zaopatrzenia. Do obowiązków kwatermistrzów obwodów należało też ewidencjonowanie zasobów materiałowych na terenie działania jednostek partyzanckich oraz przedkładanie sprawozdań kwatermistrzowi okręgu.

Oddział V (Łączność).

Szefowie:
ppor. Jan Kosarek „Władysław.
por. Witold Sągajłło „Feliks”’ „Pomian”.:?? – październik 1940 r.
por. Leon Protasewicz „Leon”.:?? – lipiec 1943 r.
(aresztowany i wywieziony do Oświęcimia. Zwolniony z obozu w zamian za współpracę z gestapo. Rozstrzelany w grudniu 1944 r., z wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego).
kpt./mjr Jan Dąbrowski „Olszyna”.: sierpień 1943 – styczeń 1945 r.

Zastępca:
por/kpt. Aleksy Kasprzycki „Chmura”.
Szef łączności radiowej:
por. Jedliński „Franek”.: 1941 – 1942 r.

Łączność Konspiracyjna V-k.

Szefowie:
ppor. Hipolit Krawczyk „Tadeusz”, „Witek”.: 1942 – 1943 r.
ppor. Władysław Gorczyca „Buchara”.: wiosna 1944 – styczeń 1945 r.

Oficer do zleceń:
por. Czesław Borkowski „Dumin”.
Oficer ds. łączności radiowej;
por. „Krak” (NN).
Oficer ds. zaopatrzenia sprzętowego i uzbrojenia:
ppor. Zygmunt Zacharski „Stanisław”
Radiomechanik:
- Edmund Zalesi „Edmund”.
Łączność sztafetowa:
- Anna Sotowska „Jaga”, Bronisława Arczyńska „Marta”.
Kierownik kancelarii Oddziału:
Wanda Korsak „Szarotka”.
Łączniczki:
- Bogumiła Kazimierczak „Bogna”, „Ewa” (NN).

Główne zadania Oddziału V zawarto w kilku punktach:

1) Opracowanie planu łączności na okres Powstania, a następnie „Burzy” oraz stałe uaktualnianie go. Przygotowanie kadr i sprzętu technicznego dla realizacji wspomnianego wyżej planu.

W punkcie tym mowa jest o planie łączności na okres działań bojowych Powstania i „Burzy”, pomiędzy Komendą Okręgu a Komendą Główną AK, a także pomiędzy Komendą Okręgu a podległymi jej inspektoratami i obwodami.
Łączność ta miała być oparta głównie na sieci radiostacji i łączności telegraficzno – telefonicznej, przy wykorzystaniu stałej sieci połączeń telefoniczno – telegraficznej poczty i telegrafu.
Jako pomocniczy środek łączności zorganizowano sztafety na głównych szlakach komunikacyjnych.

Do czasu zbrojnego wystąpienia, praca łączności operacyjnej polegała na przygotowaniu łączności bojowej, gromadzeniu sprzętu i szkoleniu dowódców i personelu.

2) Organizacja i zabezpieczenie funkcjonowania łączności radiotelegraficznej dla bieżących potrzeb konspiracji.

Sieć czynnych radiostacji na terenie Okręgu służyła przede wszystkim do utrzymywania stałej łączności z Komendą Główną AK w Warszawie, a także z jej ramienia do bezpośredniego porozumiewania się z Naczelnym Dowództwem w Londynie oraz z bazami przerzutów powietrznych w Anglii i we Włoszech.
Według niektórych danych radiostacje Okręgu Kieleckiego prowadziły w roku 1944 około 60 % całej korespondencji radiowej Komendy Głównej z Londynem, chociaż KG AK korzystała także z radiostacji ulokowanych w innych okręgach.
W przeciągu 1944 r. na terenie Okręgu działało już od 9 do 13 radiostacji, przy czym w każdej chwili gotowych było do uruchomienia 12 dalszych.

Oto zestawienie owych radiostacji:

Nr 46 – w dyspozycji zgrupowania Korpusu Kieleckiego (wrzesień – sierpień), oraz 3 p.p. leg (październik).
Po częściowej demobilizacji 3 pp., jesienią 1944 r., radiostację przeniesiono do Chlewisk i zainstalowano w mieszkaniu leśniczego Osóbki. Tam pracowała ona w okresie od listopada do końca grudnia 1944 r.
Radiostacja nr 46 utrzymywała łączność pomiędzy nie zdemobilizowaną częścią 3 pp. (dowódca por. Henryk Wojciechowski „Sęk”), a Komendą Okręgu i bazą w Brindisi.
Nr 47 – w dyspozycji Komendy Okręgu do korespondencji z Komendą Główną (listopad).
Nr 48 – w dyspozycji Komendy Inspektoratu Sandomierskiego (październik).
Nr 49 – w dyspozycji Komendy Okręgu.
Nr 50 – w dyspozycji Komendy Inspektoratu Radomskiego.
Nr 52 - w dyspozycji Komendy Okręgu oraz Inspektoratu Kieleckiego (sierpień), oraz do korespondencji z Komendą Główną (listopad).
Nr 53 – w dyspozycji Korpusu Kieleckiego (2 DP AK).
Nr 53 b – w dyspozycji 2 pp leg.
Nr 58 - w dyspozycji Komendy Okręgu do korespondencji z Komendą Główną (listopad).
Nr 87 – w dyspozycji Komendy Okręgu i Inspektoratu Starachowickiego.
Nr 88 – w dyspozycji Inspektoratu Częstochowskiego oraz do korespondencji z Komendą Główną (listopad).
Nr 125 – użytkownik nieustalony.
Nr 188 – w dyspozycji 7 DP AK.
W sierpniu 1944 r., Okręg dysponował 9 czynnymi radiostacjami: nr 46, 47, 48, 49, 50, 52, 53, 87, 88.
W październiku i listopadzie pracowały też radiostacje nr 58 i 53b, 188 i 125.

Wszystkie radiostacje, używane przez Okręg Kielecki, były produkcji amerykańskiej i pochodziły ze zrzutów. Źródłem ich zasilania była sieć prądu zmiennego o napięciu 220 V lub prądnice o napędzie ręcznym. Wyposażenie Oddziału V obejmowały dwa typy aparatów, przy czym jeden z nich, składający się z dwóch części, jako zbyt ciężki i niewygodny był rzadko i niechętnie wykorzystywany przez radiotelegrafistów.
Oprócz tego podjęto kilka prób łączności na unikalnych egzemplarzach aparatów produkcji krajowej, nie dały one jednak dobrych rezultatów.

3) Organizacja i zabezpieczenie funkcjonowania poczty konspiracyjnej dla bieżących potrzeb konspiracji.

Zadaniem łączności konspiracyjnej był szybkie i sprawne przekazywanie rozkazów, meldunków oraz innej korespondencji służbowej, przerzucanie przesyłek materiałowych, pieniężnych oraz opieka nad kurierami i osobami przybywającymi na kontakty służbowe.

Organizacyjnie łączność konspiracyjna podzielona została na pięć gałęzi działalności:

A) Aparat Organizacyjny.
Zadaniem aparatu organizacyjnego było kierowanie i kontrolowanie pracy łączności konspiracyjnej. Miał on za zadanie utworzyć i uruchomić węzły łączności konspiracyjnej we wszystkich miejscowościach, do których docierała „Fala”, zorganizować kurierów lub sztafety w okresie Powstania.
Do jego obowiązków należało również zorganizowanie i utrzymanie „Fali”.

B) „Fala”, czyli system przewozu poczty od najwyższych do najniższych szczebli organizacyjnych i na odwrót. W Okręgu Kielce „Fala” została zbudowana głównie na pracownikach kolei, którzy wykonując swoje normalne obowiązki zawodowe, byli jednocześnie łącznikami przewożącymi pocztę z punktu do punktu.
Praca „Fali” była zaplanowana bardzo precyzyjnie, co oczywiście było związane z rozkładem jazdy kolei. Na każdej stacji kolejowej „Fala” miała swoich ludzi, podobnie rzecz miała się z prawie każdym składem kolejowym.

C) Sztafety „Burzy” i Powstania (jako zastępczy środek łączności).

D) Lokalne węzły łączności.
W każdym węźle łączności istniały skrzynki dla korespondencji, lokale noclegowe i kwatery dla kurierów, jak również rozmównice do kontaktów osobistych.
Do czasowego przechowywania materiałów przesyłanych przy pomocy „Fali”, przeznaczone były tzw. „szmacianie”, w których przepakowywano materiały i rozsyłano je do adresatów.

E) Bazy.
W celu usprawnienia łączności z Komendą Główną zorganizowano na terenie Warszawy tzw. Bazę. Do jej zadań należał przede wszystkim odbiór transportów materiałów dla Okręgu, organizacja środków transportowych i wysyłka materiałów do „szmaciarni”, załatwianie zleceń szefa sztabu okręgu oraz dublowanie łączności kurierskiej z Komendą Główną.

4) Organizacja i przeprowadzanie nasłuchu.

Głównym założeniem nasłuchu radiowego było utrzymywanie łączności pomiędzy Londynem a placówkami przyjmującymi zrzuty. Była to łączność jednostronna, polegająca na odbiorze umówionych sygnałów nadawczych, wysyłanych przez BBC.
Dla potrzeb nasłuchu używano trzech rodzajów odbiorników bateryjnych produkcji amerykańskiej, dostarczonych drogą zrzutów. Aparaty te odznaczały się dużą selektywnością i siłą odbioru, a ich małe wymiary zapewniały łatwy transport i możliwości szybkiego ukrycia.

5) Przygotowanie i zabezpieczenie magazynów sprzętu technicznego i broni, niezbędnych dla realizacji zadań Oddziału.

Na terenie Okręgu Kieleckiego udało się zorganizować 4 magazyny sprzętu teletechnicznego, zawierające również pewne ilości broni. Zainstalowano je w: Bukówce (rejon Kielc), a także w rejonach Św. Katarzyny, Ostrowca Świętokrzyskiego, i Skaryszewa.
W magazynach tych gromadzono i przechowywano sprzęt pochodzący ze zrzutów, który był przeznaczony zarówno dla bieżących potrzeb konspiracji jak i na potrzeby Powstania i „Burzy”.

***

Pod koniec 1941 r., zainstalowano w Okręgu IV pluton radiotelegraficzny szefostwa łączności Komendy Głównej Armii Krajowej, czyli „Orbisu”.
Organizatorem łączności radiowej na terenie Okręgu był ówczesny szef łączności radiowej por. Jedliński „Franek”.
W marcu 1942 r., zainicjowano z Kielc nadawanie depesz do Londynu, które dowoziły łączniczki z Warszawy.
Lokalizacja radiostacji musiała być zmieniana systematycznie co kilka miesięcy. W związku z tym po kilku miesiącach cały sprzęt nadawczy przeniesiono do Bodzentyna, jesienią 1942 r. do Końskich, a następnie w Góry Świętokrzyskie. Ochroną radiostacji był oddział specjalnie wydzielony do tego zadania i dowodzony przez por. „Jacka”. Z upływem miesięcy miejsca nadawania były zmieniane coraz częściej, w 1943 r. w odstępstwie kilku tygodni radiostację Komendy Głównej przenoszono do Suchedniowa, następnie do Bliżyna, Szydłowca i Chęcin.
W drugiej połowie 1943 r., uruchomiono radiostację w Skarżysku. Jej pracą kierował st. sierż. Bolesław Matla „Boryna”. Niestety po upływie miesiąca Niemcy wpadli na jej trop i urządzili obławę, podczas której zginął „Boryna”. Radiostacja została tym samym zlikwidowana.
Wiosną 1944 r. przesyłaniem części depesz Komendy Głównej, zajęły się radiostacje Komendy Okręgu, które znajdowały się pod ochroną oddziałów partyzanckich.
Dnia 15 kwietnia sformowano oddział ochrony radiostacji Komendy Okręgu, pod dowództwem ppor. Bolesława Boczarskiego „Juranda”. Głównym zadaniem nowo utworzonego oddziału była ochrona radiostacji nr 49, która w tym czasie zainstalowana była na terenie Obwodu Kieleckiego.
Oddział „Juranda” liczył początkowo 6 ludzi, lecz uległ szybkiej rozbudowie. W maju jego stan liczebny osiągnął 20 żołnierzy, natomiast już w połowie czerwca 1944 r. liczył 40 partyzantów jednolicie umundurowanych i doskonale uzbrojonych (m. in. 2 rkm, 40 stenów).

Oddział VI BIP (Informacja i Propaganda).

Szefowie:
Feliks Jędrzejak „Rafał”.: 1940 – 1942 r.
- Stefan Klączyński „Jarosław”.: (1943 r.)
- Bronisława Łozińska „Rozmaryna”.: 1943 – 1944 r.
mjr Stefan Gądzio „Kos”.: październik 1944 – styczeń 1945 r.

Zastępcy:
- Henryk Bujalski „Kościesza.
mjr rez. Felicjan Zaremba „Feliński”.
- Stanisław Jańczak „Lech”.

Referenci:
Organizacyjny:
- Bronisława Łozińska „Rozmaryna”.: do końca 1943 r.
Kolportażu:
- Stanisław Surma „Władysław”.
- Aleksander Krotke „Al”.
Społeczno – polityczny:
- Stefan Kluczyński „Jarosław” (Kielce).
- Henryk Bugajski „Kościesza” (Radom).
- Krystyna Korczak „Justyna” (Radom).
Walka Cywilna (do końca 1942 r.):
- Janina Odrzywolska „Emilia”.
- Zowall „Jur”.
Referat „N”:
- Jan Malinowski „Teodor”.: ?? – połowa 1943 r.
- Sielicki „Bronisław”.

W latach 1939 – 1945 r., na terenie Okręgu Kielce wydawano pięćdziesiąt trzy tytuły gazetek konspiracyjnych.
Do najbardziej poczytnych, a wydawanych w Kielcach na szczeblu Okręgu należały „Wiadomości Polskie”, które w 1941 r., zmieniły tytuł na „Żołnierz Wolności”. Pismo to ukazywało się do 1943 r. W roku 1944 r., również na szczeblu Okręgu ukazywała się „Prawda Polska”.
W związku z tym, że ilość prasy nadsyłanej z Komendy Głównej, jak i Komendy Okręgowej była niewystarczająca, każdy z obwodów prowadził akcję wydawniczą na własną rękę.

Prasę centralną dostarczano z Warszawy do dwóch skrzynek, zlokalizowanych w Kielcach i Radomiu, skąd była pobierana do 12 obwodów. Najliczniej reprezentowaną prasą, pochodzącą z centrali był „Biuletyn Informacyjny”, „Żołnierz Polski i „Insurekcja”, Inne wydawnictwa centralne docierały do Okręgu w niewielkich ilościach.

Prasę centralną, okręgową i obwodową kolportowano poprzez samodzielną sieć łączności, jaką dysponował Oddział VI Komendy Okręgu. Funkcje kolporterów pełniły głównie kobiety i młodzież.

Głównymi zadaniami BIP Okręgu Kielce było:
- organizowanie pracy BIP na terenie Okręgu i nadzór nad jej realizacją.
- wydawanie i kolportaż prasy własnej i centralnej.
- prowadzenie akcji edukacyjno – propagandowych, uświadamiających społeczeństwo.
- przeprowadzenie Akcji „N”.
- informowanie przełożonych o sytuacji politycznej i społecznej na podległym terenie, zarówno na szczeblu Okręgu jak i Obwodów.

Oddział VII (Lotniczy).

Szef:
kpt. cc. Stanisław Krzymowski „Kostka”.: ?? - ??

Referat Przerzutów Powietrznych.
(w połowie 1943 r. został wyodrębniony jako referat samodzielny)
Szef:
por. Andrzej Więckowski „Bik”.: połowa 1943 – koniec 1944 r.

Oddział VIII (Kierownictwo Dywersji).
(do jesieni 1942 Związek Odwetu).

Szefowie ZO/Kedywu:
kpt. Soroczyński.: ?? – jesień 1941 r.
kpt. Henryk Jaworski „Witold”.
ppor. Leopold Hipolit Krogulec “Albiński”, “Poldek”.: ?? – czerwiec 1943 r.
por. cc. Jan Piwnik „Ponury”.: czerwiec 1943 – styczeń 1944 r.
kpt. Marian Kłosiński „Bełt”.: maj – sierpień 1944 r.

Samodzielne referaty:

1) Wojskowa Służba Ochrony Powstania (WSOP).

2) Wojskowa Służba Kobiet (WSK).

Szefowe Wydziału:
- Wanda Otwinowska „Babcia”.: ?? sierpień 1944 r.
- Jadwiga Dec „Iga”.: 1 września 1944 - ??
Zastępczynie:
– Maria Skotnicka „Irena”.
- Halina Imborowa „Jur”.

Na szczeblu okręgu działał Referat, późniejszy Wydział WSK, z kierownikiem Referatu (Wydziału) na czele.
W skład Referatu (Wydziału) wchodziły:

- zastępca kierownika Referatu (Wydziału).
- referentka gospodarcza.
- referentka sanitarna.
- kierowniczka kancelarii i łączniczka.
Kierownik Wydziału podlegał bezpośrednio komendantowi okręgu.

Na szczeblu obwodu Wojskową Służbą Kobiet kierowała referentka WSK, która podlegała bezpośrednio komendantowi obwodu. W skład referatu obwodowego wchodziły również: zastępczyni oraz podreferentki poszczególnych służb (służba zdrowia, intendentura, łączność, opieki nad żołnierzami).
Schemat organizacyjny WSK w obwodach miał jedynie charakter ramowy. W praktyce ilość podreferentek uzależniona była od warunków lokalnych oraz od potrzeb danego terenu. To samo dotyczyło zespołów kobiecych.
Organizacja sekcji i drużyn kobiecych była zależna od stanu posiadania i warunków terenowych danego obwodu. Wszystkie zespoły kobiece podlegały bezpośrednio referentce WSK w obwodzie.

Działalność Wojskowej Służby Kobiet w Okręgu Kielce była bardzo wydajna.
Organizacja posiadała własne warsztaty, magazyny, sprzęt, rowery, a nawet pojazdy. Szyto i naprawiano odzież, produkowano bandaże i środki opatrunkowe. W ramach „Pomocy Żołnierzom” dożywiano i zaopatrywano oddziały partyzanckie AK.
Na szeroką skalę sprawowano również opiekę nad rodzinami pomordowanych, poległych lub wywiezionych do obozów żołnierzy Podziemia, wysyłano paczki żywnościowe do obozów koncentracyjnych.

Według danych z 31 grudnia 1944 r., pochodzących z 9 obwodów (na 12), stan liczebny WSK wynosił 4 021, a łącznie ze scalonymi organizacjami („Zielony Krzyż” BCH) 4428 kobiet.

3) Referat Mobilizacyjny (MOB).
4) Wojskowy Sąd Specjalny (WSS).
5) Referat Saperów.
6) Referat Artylerii.

7) Referat Przerzutów Powietrznych.
Szef:
por. Andrzej Więckowski „Bik”, „Jędrek”, „Komar”.
Zastępca:
ppor. Tadeusz Pol „Rudy”.

Kontrolerzy rejonowi:
- „Błażek” N.N.
- „Paszko” N.N.
Kierownik kancelarii:
- Władysław Łukaśsiak „Mały”.
Kierownik ewakuacji:
„Granit” N.N.
Łączniczka:
- Maria Łukasiak „Stefa”.
Kurierki:
- Zofia Książkiewiczówna, „Kolasińska” N.N., „Maria” N.N.
Kierownicy Referatów Przerzutów Powietrznych w Inspektoratach:
Radom.
- „Opór” N.N.
Starachowice.
- „Grzmot” N.N.
Sandomierz.
- „Krzemień” N.N.
Kielce.
- Mieczysław Karkowski „Grab”.
Częstochowa.
- Franciszek Makuch „Roman”.

Referat posiadał swoje odpowiedniki w Inspektoratach i Obwodach.
Podstawą jego powołania było przyjmowanie skoczków, materiałów, broni, pieniędzy, rozkazów i instrukcji, przesyłanych przez Naczelne Dowództwo w Londynie, drogą powietrzną.
Głównym zadaniem Referatu było organizacja i przejmowanie zrzutów powietrznych, kierowanie przerzucaniem ludzi i materiałów w odpowiednie miejsca i utrzymywanie łączności z bazami zagranicznymi, wysyłającymi samoloty nad teren Okręgu.
Na terenie Okręgu zorganizowano około 80 bastionów (bastion odbiorczy przystosowany był do odbioru kilku samolotów jednocześnie) i placówek. Placówki były zróżnicowane również wewnętrznie, bowiem część z nich przystosowana była wyłącznie do odbioru sprzętu, wyłączając skoczków.
Miejsce zrzutów w bastionie musiało mieć wymiary 3X3 kilometry. Wymiary placówki miały mieć minimum 1,5X1,5 kilometra. W zależności od charakteru placówki różne było wyposażenie ich obsługi, jak również ubezpieczenie i środki transportu.
Każda z placówek opatrzona była swoim kryptonimem, natomiast ich lokalizacja w terenie była z góry określona i znana bazom zagranicznym. Placówki zainstalowano z dala od arterii komunikacyjnych, osiedli z załogą niemiecką i obserwacyjno – meldunkowych posterunków niemieckiej obrony przeciwlotniczej. Członkowie załóg każdej z placówek byli starannie dobierani i składali odrębną przysięgę na zachowanie tajemnicy pracy przy przerzutach.

Szczegóły pracy, sposoby utrzymywania łączności z bazami zagranicznymi oraz szyfry ustalane były za pomocą odrębnych rozkazów, wydawanych przez Komendę Okręgu.
W ustalonych terminach w stan czuwania postawione były tylko określone placówki, o czym wiedziały obie strony. Przyjęcie samolotu odbywało się poprzez użycie umówionych sygnałów świetlnych, według haseł ustalonych na dany dzień dla danej placówki, czy bastionu. Dowódca bastionu lub placówki po otrzymaniu sygnału radiowego zarządzał stan pogotowia na okres wyznaczonych dni czuwania, ustalał miejsce zbiórki załogi technicznej, stanowiska osłony, przygotowywał środki transportu dla przyjętego zrzutu, a także sporządzał plan ewakuacji ludzi i sprzętu.
Referenci przerzutów powietrznych korzystali również z pomocy dowódców terenowych, którzy przydzielali im osłonę zrzutu i ewakuacji.

W okresie od grudnia 1943 do lipca 1944 r., Okręg Kielecki odebrał 33 zrzuty na 27 placówkach i bastionach, co pozwoliło na lądowanie 14 cichociemnych, 340 zasobników, 352 paczek i 27 pasów z pieniędzmi.
Na przełomie 1943 i 1944 r., zorganizowanych było 67 zrzutowisk, w tym 10 bastionów.
Stan czujności ogłoszono w tym czasie na 56 miejscach zrzutów, łącznie przez 125 dni. Obsługa techniczna wymienionych miejsc zrzutów liczyła łącznie 1164 ludzi, natomiast ich osłona 1790 żołnierzy.
Podczas całego tego okresu w wyniku działań okupanta zginęło 4 żołnierzy, natomiast 20 osób z obsługi technicznej zostało aresztowanych. Łączne straty w sprzęcie wyniosły 19 zasobników i 23 paczki.
W połowie lipca 1944 r., w bazie zrzutowej we Włoszech zgłoszono liczbę 142 bastionów i placówek.

W okresie od 1 sierpnia do 31 grudnia 1944 r., głównym ciężarem przerzutów powietrznych było niesienie pomocy Powstańczej Warszawie. Sztab Okręgu rozszerzył w tym czasie zasięg swoich placówek w przewidywaniu domarszu Korpusu Kieleckiego w kierunku stolicy.
Mowa tutaj o zrzutach w rejonie koncentracji Korpusu oraz na trasy domarszu do Warszawy.
Po rozwiązaniu koncentracji po 27 sierpnia i rozczłonkowaniu oddziałów 2 i 7 DP AK, kontynuowano plan przerzutów na placówki w rejonie przebywania oddziałów Korpusu.
1 września na placówce „Robot” przyjęto dwa zrzuty z 18 zasobnikami i 23 paczkami.
W ciągu całego września placówki Korpusu Kieleckiego utrzymywały wzmożoną czujność, oczekując na samoloty, które nie wykonały zrzutów w Warszawie.
Ze względu na złe warunki atmosferyczne kolejny transport przyjęto na placówce „Rozmaryn”, dopiero 21 września (6 skoczków, 12 zasobników i 2 paczki).

Mimo wzmożonych wysiłków zarówno Sztabu Okręgu jak i bazy przerzutowej we Włoszech nie udało się zintensyfikować zaopatrzenia oddziałów Okręgu.
W okresie od października do końca grudnia udało się przyjąć zaledwie kilka zrzutów:
16 października 1944 r., na placówce „Ogórek” przyjęto 2 samoloty, natomiast na placówce „Borówka” 1 samolot. Z obu placówek otrzymano łącznie 18 zasobników broni i kilkadziesiąt paczek umundurowania i zaopatrzenia. 21 października na placówce „Lewkonia" przejęto 6 zasobników i 12 paczek.
22 listopada 1944 r., na placówce „Ognicha” otrzymano 14 zasobników i 12 paczek z butami, umundurowaniem i kocami. 26 grudnia na placówce „Ogórek” przyjęto misję wojskową „Freston” i zasobniki z bronią i zaopatrzeniem. W tym czasie (listopad) na terenie Okręgu czynne były 73 placówki, czego w Inspektoracie Radom – 16, Satarachowice – 15, Kielce – 20 i Częstochowa – 22.

8) Referat Przemysłu Wojennego.
9) Referat Kolejnictwa.
10) Referat Uzbrojenia.
11) Referat Sanitarny.
12) Referat Duszpasterstwa.

W roku 1944 r., wymienione wyżej referaty zostały podporządkowane oddziałom sztabu, co było wynikiem przeprowadzonej reorganizacji Sztabu Okręgu.
Po jej przeprowadzeniu struktura Sztabu wyglądała następująco:

Kwatera Główna Sztabu.

Referaty:
Wojskowy Sąd Specjalny.
Duszpasterski.

Oddział I.

Referaty:
Mobilizacyjny.
Organizacyjny.
Wojskowa Służba Kobiet.
Wojskowa Służba Ochrony Powstania.

Oddział II.

Referaty:
Wywiadu.
Kontrwywiadu.
Legalizacji.

Oddział III.

Referaty:
Saperski.
Artyleryjski.
Przerzutów Powietrznych.
Walki Bieżącej.

Oddział IV.

Referaty:
Intendentury.
Budżetowy.
Sanitarny.
Weterynaryjny.
Uzbrojenia.
Kolejowy.
Przemysły Wojennego.

Oddział V.

Referaty:
Łączności Bojowej.
Łączności Konspiracyjnej.

Oddział VI.

BIP.

Oddział VI.

Lotniczy.

Struktura terenowa.


Inspektoraty.

Okręg Kielecki podzielono na 12 obwodów: Radom, Kozienice, Iłża, Końskie, Sandomierz, Opatów, Kielce, Busko, Jędrzejów, Włoszczowa, Częstochowa i Radomsko.
Każdy z nich podporządkowany był bezpośrednio inspektoratom rejonowym (podokręgom). Ich liczba zmieniała się w ciągu całej okupacji, co było wynikiem zagrożeń ze strony aparatu niemieckiego.

I tak w okresie 1940 – 1941 r., funkcjonowało 5 inspektoratów. W grudniu 1941 r., wobec groźby masowych aresztowań, teren okręgu podzielono na trzy inspektoraty:

Inspektorat Rejonowy Kielce.

Inspektorzy:

ppłk Franciszek Faix "Adam", "Ordyński", "Bystrzański".: styczeń - marzec 1940 r.
ppłk Antoni Żółkiewski „Garbaty”, „Jag”, „Lin”.: wiosna 1940 - kwiecień 1942 r.

Obwody:

Obwód Kielce.
Obwód Jędrzejów.
Obwód Busko (Stopnica).
Obwód Opatów.
Obwód Sandomierz.

Inspektorat Rejonowy Częstochowa.

Inspektorzy:

płk Feliks Jędrychowski „Ostroga”, „Brzechwa”.: wiosna 1940 – grudzień 1941 r.
ppłk Stanisław Mirecki „Butrym”.: luty 1942 – 8 września 1942 r. (aresztowany)

Obwody:

Obwód Częstochowa.
Obwód Włoszczowa.
Obwód Radomsko (przed przyłączeniem Radomska – Obwód Opoczno).

Inspektorat Rejonowy Radom.

Inspektorzy:

ppłk Stanisław Jan Gumowski „Morski”.: marzec 1940 - styczeń 1941 r. (aresztowany)
por. Aleksander Michałowski „Jasieńczyk”.: luty - maj 1941 r.
kpt./mjr Alfons Kotowski „Wiktor”.: czerwiec 1941 - październik 1942 r.

Obwody:

Obwód Radom.
Obwód Końskie.
Obwód Kozienice.
Obwód Iłża.

***


Na początku 1942 r., po przeprowadzonej reorganizacji, funkcjonowały 4 inspektoraty:

Inspektorat Radom „Garbarnia”.

Inspektorzy:

kpt./mjr Alfons Kotowski „Wiktor”.: czerwiec 1941 - październik 1942 r.
mjr Zygmunt Żywocki "Kostur".: październik 1942 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Radom.
Obwód Kozienice.
Obwód Iłża.
Obwod Końskie.

Inspektorat Sandomierz „Przeprawy”.

Inspektorzy:

ppłk Antoni Żółkiewski „Garbaty”, „Jag”, „Lin”.: kwiecień 1942 - sierpień 1944 r.
mjr. Jan Wojciechowski "Janusz", "Jowisz", "Mlodzian" (?).: sierpień 1944 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Sandomierz.
Obwód Opatów.

Inspektorat Kielce „Górki”.

ppłk Józef Mularczyk „Róg”, „Styr”, „Żor”.: maj 1942 - 19 stycznia 1945 r.

Obwody:

Obwód Kielce.
Obwód Busko.
Obwód Jędrzejów.

Inspektorat Rejonowy Częstochowa „Fabryka”, „Wały”.

Inspektor:

mjr/ppłk Tadeusz Król "Dołęga", "Gerwazy", "Michał".: wrzesień 1942 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Radomsko ( od 15 grudnia 1941 r.).
Obwód Częstochowa.
Obwód Włoszczowa.

Prawdopodobnie w czerwcu 1943 r., poprzez wyłączenie z Inspektoratu Radom obwodów Iłża i Końskie, utworzony nowy Inspektorat Starachowicki, któremu nadano kryptonim „Pomost”.
Podział ten obowiązywał do sierpnia 1944 r., kiedy to szybko posuwający się na zachód front wschodni, przesunął się nad Wisłę. Fakt ten uniemożliwił kierowanie obwodami sandomierskim i opatowskim, co zaowocowało ich przeniesieniem w skład Inspektoratu Starachowickiego.
Tak, więc od sierpnia 1944 r., Okręg Radom – Kielce dzielił się na 4 Inspektoraty:

Inspektorat Rejonowy Radom.

Inspektor:

mjr./ppłk Zygmunt Żywocki „Kostur”.: październik 1942 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Radom.
Obwód Kozienice.

Inspektorat Rejonowy Starachowice.

Inspektorzy:

mjr Stanisław Łączkowski "Nałęcz".: czerwiec- październik 1943 r.
mjr Stefan Gądzio „Kos”.: sierpień – październik 1944 r.
mjr Józef Włodarczyk "Wyrwa" .: październik 1944 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Iłża.
Obwód Końskie.
Obwód Sandomierz.
Obwód Opatów.

Inspektorat Rejonowy Kielce.

Inspektor:

ppłk Józef Mularczyk „Róg”, „Styr”, „Żor”.: maj 1942 - 19 stycznia 1945 r.

Obwody:

Obwód Kielce.
Obwód Busko.
Obwód Jędrzejów.

Inspektorat Rejonowy Częstochowa.

Inspektor:

mjr Tadeusz Król "Dołęga", "Gerwazy", "Michał".: lipiec 1942 - styczeń 1945 r.

Obwody:

Obwód Radomsko.
Obwód Częstochowa.
Obwód Włoszczowa.

Skład personalny sztabów Inspektoratów, był na przełomie 1943/1944 r., jeszcze dość skromny. Oprócz samego inspektora i jego zastępcy, którym z reguły był jeden z komendantów obwodu, w skład sztabu wchodzili referenci: organizacyjny, wywiadu, operacyjno – szkoleniowy, kwatermistrz i szef kancelarii.
Gwałtowny rozwój sztaby inspektoratów zanotowały w ciągu 1944 r., co było wynikiem obowiązków, jakimi obarczono inspektoraty w planach nadchodzącej „Burzy” oraz przyszłego Powstania.


Źródła:

* Bartelski Lesław Marian "AK. Podziemna armia 27.IX.1939 - 30.VI.1943".
* Borzobohaty Wojciech "Jodła. Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939 - 1945".
* Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie "Polskie Siły Zbrojne w Drugiej Wojnie Światowej. Tom III. Armia Krajowa".
* Mazur Grzegorz "Biuro Informacji i Propagandy".
* Ney-Krwawicz Marek "Armia Krajowa. Siły Zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego".
* Ney-Krwawicz Marek "Struktury Organizacyjne Armii Krajowej" w "Mówią Wieki" nr 9/1986.
* Praca zbiorowa pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego "Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny".
* Praca zbiorowa WIH "Polski czyn zbrojny w II Wojnie Światowej. Polski Ruch Oporu 1939 - 1945".
* Kijewska Jadwiga, Sanojca Antoni "Struktura organizacyjna ZWZ-AK. 1939-1945".
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom I."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom II."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom III."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom IV."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom V."


Koniec części pierwszej.




następna strona

powrót do strony głównej


© copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion