Zalążki konspiracji łódzkiej zawiązały się już 5 września 1939 r. Wówczas to mjr Kazimierz Kowalski "Wyrwa", pełnomocnik Dowództwa Okręgu Korpusu IV Łódź do spraw dywersji pozafrontowej, skupił wokół siebie grupę ludzi zdecydowanych walczyć w podziemiu.
W grupie tej znaleźli się m. in.: kpt. Bolesław Balcerzak ze Związku Strzeleckiego, Janina Żyżniewska z Polskiego Czerwonego Krzyża, por. Fabian Urbaniak z Federacji Obrońców Ojczyzny, hcm. Mieczysław Łętowski ze Związku Harcerstwa Polskiego, oraz Aleksy Rżewski były Prezydent Łodzi, członek PPS, który reprezentował organizacje polityczne i robotnicze.
Po wycofaniu się z Łodzi DOK IV wraz z podległymi mu jednostkami Wojska Polskiego, władzę administracyjną w mieście objął Komitet Obywatelski. Formalnie, na jego czele stał sufragan łódzki, ks. bp. Kazimierz Tomczak, faktyczne kierownictwo sprawował jednak prof. Zygmunt Lorenz - późniejszy działacz Okręgowej Delegatury Rządu Łódź.
Wkrótce po wkroczeniu wojsk niemieckich, samorzutnie zaczęły powstawać organizacje konspiracyjne. Jedną z takich organizacji była Polska Organizacja Wojskowa, zwana także Polską Organizacją Wolnościową, dowodzona przez kpt. Antoniego Kalinowskiego "Kalinę". Do podziemia zeszły także organizacje działające legalnie przed wojną czyli: Przysposobienie Wojskowe, Przysposobienie Wojskowe Kobiet czy też Związek Strzelecki (d-ca por. Borys Fedotiew ps. „Jastrząb”).
Ogólnie rzecz biorąc, w latach 1939 - 1941, teren województwa łódzkiego objęło swoją działalnością kilkadziesiąt organizacji o mniejszym lub większym zasięgu organizacyjnym. Oprócz wymienionych wyżej były to:
- powstałe w 1939 r.: Legion Wyzwolenia, "Obrona Narodu", Polska Organizacja Bojowa (d-ca Henryk Bartoszewicz ps. „Janota”), Legion Wolności, "Głos Polski", Powstańcza Organizacja "Wolność", Kadra Bojowa Wojska Polskiego (d-ca por. Bolesław Matula), Samodzielny Batalion Piechoty (d-ca kpt. Zygmunt Janke ps. „Walter”), Oddział Wydzielony Wojska Polskiego (d-ca mjr Henryk Dobrzański ps. „Hubal”);
- założone w 1940 r.: Tajna Powstańcza Organizacja Wojskowa, "Nowa Wolność", "Młoda Wieś", "Na Straży", Tajna Polska Organizacja Wojskowa, Polska Organizacja Walki Niepodległościowej;
- powstałe w 1941 r.: Obóz Walki Zbrojnej, Komitet Obrony Miasta Łódź, Ogólnołódzki Komitet Sabotażowy, Front Walki za Naszą i Waszą Wolność (Łódź, Pabianice, Włocławek), "Promieniści", "Orlęta".
Kilka grup lokalnych powstało jeszcze w latach 1942 - 1943 np.: Legion Ludowy w Pabianicach czy Legiony w Łodzi.
***
30 września 1939 r., zawiązująca się konspiracja łódzka wydelegowała do Warszawy Janinę Żyżniewską, polecając jej nawiązać łączność z Dowództwem Głównym Służby Zwycięstwu Polski.
W wyniku przeprowadzonych rozmów do Łodzi przybył ppłk dypl. Stanisław Sosabowski "Węglarz", który przekazał rozkaz gen. Tokarzewskiego o utworzeniu Komendy Okręgu SZP. Miano tego dokonać na bazie zawiązującego się już, miejscowego kierownictwa konspiracyjnego.
W okresie od 1 do 10 października Niemcy rozpoczęli masowe aresztowania, zdając sobie oczywiście sprawę z powstawania polskiego ruchu podziemnego w mieście. W ich wyniku, w ręce policji bezpieczeństwa wpadli m. in.: mjr Kazimierz Kowalski oraz Aleksy Rżewski, co doprowadziło do dezorganizacji prac nad tworzeniem struktur podziemnych.
Sytuację opanował w dużej mierze ppłk Edward Pfeifer "Edward", który przybył do Łodzi w pierwszej dekadzie października.
Jeszcze w tym samym miesiącu, a ściślej mówią w jego drugiej dekadzie ppłk "Edward" zdał dowództwo nad Okręgiem, przybyłemu do miasta z ramienia Dowództwa Głównego SZP ppłk Leopoldowi Okulickiemu "Janowi".
Okres działalności ppłk Okulickiego w Łodzi, jako pionierski uważany jest za jeden z najniebezpieczniejszych i najtrudniejszych. Dla pełnego obrazu trzeba dodać, że Okręg Łódź działał od samego początku w specyficznych warunkach.
Jesienią 1939 r., Niemcy utworzyli tzw. Kraj Warty - "Warthegau", który na mocy dekretu Hitlera z 8 października 1939 r., został 25 października przyłączony bezpośrednio do Rzeszy.
W skład "Warthegau" weszła ziemia łódzka z powiatami: wieluńskim, łaskim, sieradzkim, łódzkim, łęczyckim, oraz częściami powiatów: radomszczańskiego, piotrowskiego i brzezińskiego. Pozostałe tereny województwa łódzkiego weszły w skład Generalnej Guberni, co spowodowało, że przez teren Okręgu przebiegała granica oddzielająca dwa, jakże odmienne twory administracyjne okupanta.
***
Poza wymienionymi wyżej środowiskami tworzącymi łódzką konspirację, duży udział w jej powstaniu mieli również oficerowie 25 Pułku Piechoty Ziemi Piotrkowskiej na czele ze swoim dowódcą płk dypl. Adamem Świtalskim oraz 28 Pułku Strzelców Kaniowskich. Oficerowie ci już na przełomie września i października 1939 r. zaczęli tworzyć własne struktury organizacyjne na terenie Piotrkowa Trybunalskiego i w południowej części województwa łódzkiego.
Płk Świtalski w pełną powaga podszedł do nominacji ppłk Okulickiego i przekazał mu swoich żołnierzy, a sam zgłosił się do Dowództwa Głównego SZP w Warszawie po rozkazy.
Wśród oficerów 25 pp zarekomendowanych komendantowi powstającego Okręgu, znaleźli się: mjr Stanisław Juszczakiewicz "Robert", kpt. Władysław Juszkiewicz "Robert", por. Siegmüller-Młynarski "Benek", por. Franciszek Moczkowski "Gruchacz", kpt. Mieczysław Woronowicz "Farbiarz" oraz kpt. Bogdan Górski "Fela".
Efekty działalności ppłk Okulickiego w terenie nie kazały na siebie długo czekać. Dość szybko SZP nawiązała kontakty z Polską Organizacją Wojskową, kierowaną przez kpt. Antoniego Kalinowskiego, która później stała się zalążkiem okręgowego Związku Odwetu.
Za pośrednictwem POW w skład sił Okręgu weszła również Kadra Bojowa Wojska Polskiego, dowodzona przez por. Bolesława Matulę. Składała się ona z kilku grup, a kadrą jednej z nich byli studenci Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Inną grupą wcieloną do SZP byli członkowie przedwojennego Związku Strzeleckiego, którą dowodził Borys Fedotiew "Jastrzebięc", a który po przejściu do Okręgu otrzymał nominację na komendanta Miasta Łódź.
Jesienią 1939 r., kpt. dypl. Zygmunt Jahnke "Gertruda" utworzył w Pabianicach kadrę batalionu POW, którą przekazał ppłk "Janowi". Zalążki batalionu wcielono do powstającego w tym czasie Inspektoratu Sieradzko-Wieluńskiego, a kpt. "Gertruda" otrzymał nominację na szefa Oddziału II, montowanej w tym czasie Komendy Okręgu.
Poza wymienionymi wyżej organizacjami, w skład Okręgu udało się włączyć kilkanaście mniejszych, dotychczas samodzielnych grup konspiracyjnych, w tym zespoły kolejarskie.
***
W okresie dowodzenia ppłk Okulickiego przekazywanie poleceń oraz informacji ogólnych w teren odbywało się tylko w składzie ścisłego sztabu ze względu na konieczność zachowania podstawowych zasad konspiracji.
Regułą też stały się odprawy indywidualne dla inspektorów przyjeżdżających do Łodzi lub wizyty komendanta Okręgu lub jego szefa sztabu w terenie.
W styczniu 1940 r., nastąpiła kolejna fala aresztowań. W jej wyniku Okręg poniósł duże straty. Wskutek donosu aresztowano m. in. komendanta Miasta Łódź por. Borysa Fedotiewa "Jasrzębca", a także poruczników Fijałkowskiego i Orłowskiego ze sztabu Okręgu.
Wczesną wiosną ppłk Okulicki nawiązał kontakt z kierownictwem Polskiej Organizacji Bojowej. W wyniku porozumienia ustalono, że POB wejdzie w skład Inspektoratu Łódź, a jeden z jej przywódców - Henryk Bartoszewicz "Janota" - obejmie BIP Komendy Okręgu.
W kwietniu Komenda Główna ZWZ skierowała do Łodzi ppłk dypl. Stefana Górnisiewicza "Rolę" na stanowisko szefa sztabu Okręgu. W tym samym mniej więcej czasie w skład Okręgu Łódź weszło kilku oficerów z Oddziału Wydzielonego WP mjr Dobrzańskiego "Hubala". W grupie tej był kpt. Józef Grabiński "Pomian", który objął funkcję komendanta Miasta Łodzi. Do Komendy Okręgu, na stanowisko szefa Oddziału I wszedł również rtm. Stefan Grabowski "Amelia".
Ożywiona działalność "Jana" zwróciła uwagę niemieckiej policji bezpieczeństwa, co z kolei uruchomiło kolejną falę aresztowań. W czerwcu 1940 r., aresztowano m. in. Henryka Bartoszewicza "Janotę", który nie zdąrzył zorganizować pracy BIP. Szczęśliwie udało się uniknąć aresztowania szefowi sztabu Okręgu ppłk Stefanowi Górnisiewiczowi "Roli", który został jednak zdekonspirowany i po kilku tygodniach był zmuszony opuścić Łódź.
Podobnie rzecz miała się z Komendantem Okręgu ppłk Okulickim, który w uznaniu za zasługi położone w tworzeniu Okręgu otrzymał awans na pułkownika. We wrześniu 1940 r., także on, zdekonspirowany i zagrożony aresztowaniem, został odwołany do Warszawy.
***
W miejsce Okulickiego stanowisko komendanta objął dotychczasowy szef sztabu Okręgu mjr/ppłk Stanisław Juszczakiewicz "Stanisław", "Kornik", natomiast nowym szefem sztabu Okręgu - mjr Paweł Zagórowski.
Czas dowodzenia Okręgiem przez "Kornika" to czas systematycznego rozwoju zarówno Komendy Okręgu jak i Komend Obwodowych i Inspektoratów.
W maju 1942 r., ppłk Juszczakiewicz został odwołany ze swojego stanowiska i przekazany do dyspozycji Komendy Głównej. Jego obowiązki przejął płk Ludwik Czyżewski "Julian", "Dalia", "Wiktor".
Trzeci z kolei Komendant Okręgu postanowił nie przenosić się do Łodzi i przez cały okres pełnienia swojej funkcji przebywał w Warszawie, gdzie zorganizował kompletny niemal sztab. Przez pewien okres, na terenie Łodzi działało w zasadzie tylko dwóch oficerów wspomnianego sztabu: szef wywiadu i kontrwywiadu kpr. Zygmunt Jahnke "Gertruda" oraz szef łączności konspiracyjnej por. Benedykt Siegmüller-Młynarski "Benek".
Inni oficerowie łódzkiego sztabu przyjeżdżali do Łodzi w celu załatwiania spraw bieżących i wracali do Warszawy. W przeciwnym kierunku, czyli z Łodzi do stolicy najczęściej jeździł kpt. "Gertruda", przewożąc zestawione raporty z terenu.
17 lipca 1942 r., Niemcy aresztowali inspektora łódzkiego mjr Józefa Grabińskiego "Pomiana". Fakt ten zapoczątkował kolejną falę aresztowań. 8 sierpnia w ręce Niemców dostał się szef BIP kpt. Franciszek Jabłonka "Michał", natomiast 5 grudnia nowy szef Oddziału III - kpt. cc. Henryk Kożuchowski "Hora".
Działający w Warszawie sztab nie mógł niestety skutecznie reagować na to co działo się w Łodzi i sprawnie dowodzić Okręgiem. Realia okupacyjne pokazały, że niezbędne stały się zmiany organizacyjne w działaniu sztabu Okręgu.
W wyniku analiz przeprowadzonych w Komendzie Głównej AK w grudniu 1942 r., podjęto decyzję o odwołaniu płk Czyżewskiego "Juliana" ze stanowiska Komendanta Okręgu. W tym samym miesiącu, na wakujące stanowisko Komendant Główny AK powołał ppłk Michała Stempkowskiego "Grzegorza", który objął dowództwo nad Okręgiem w styczniu 1943 r.
Nowy komendant przeprowadził poważne zmiany w obsadzie Komendy Okręgu. Jego szefem sztabu został mjr Bronisław Majewski "Dziadek", natomiast szefem Oddziału II cichociemny kpt. cc. Bolesław Jabłoński "Kalina", "Bill".
W lutym 1944 r., łódzka policja bezpieczeństwa podjęła szeroko zakrojoną akcję przeciwko Oddziałowi II Komendy Okręgu. "Wsypa" rozpoczęła się aresztowaniem uczestników spotkania w punkcie kontaktowym Komendy Okręgu, mieszczącym się w domu przy ul. Kilińskiego 73. W czasie tej akcji zginął zastępca szefa Oddziału II kpt. Mikołaj Ostaszewski, a w gronie aresztowanych znalazł się szef łączności konspiracyjnej - por. Józef Marchwicki "Lokator".
Bardzo szybko fala aresztowań rozlała się poza Oddział II KO. Swoim zasięgiem objęła ona piony służby wywiadowczej w inspektoratach: łódzkim (przede wszystkim w Łodzi i Pabianicach) i sieradzkim (Kalisz).
W marcu uwięziono około 50 osób, a represje, z różnym natężeniem, trwały do września 1944 r. i zdziesiątkowały Oddział II Komendy Okręgu. Łącznie ujęto 115 osób, z których 25 miało obywatelstwo niemieckie. W ręce Gestapo wpadło również archiwum łódzkiej służby wywiadowczej.
W drugiej połowie 1944 r., Okręg Łódź poniósł kolejne, bardzo poważne straty osobowe. Był one spowodowane dalszym ciągiem aresztowań oraz wywózką ludności polskiej do pracy przy fortyfikacjach.
W sierpniu aresztowania rozbiły Obwód Łódź-powiat, natomiast we wrześniu obwody kaliski i koniński. Pod koniec października i na początku listopada Gestapo zlikwidowało prawie wszystkie ogniwa Komendy Okręgu, zainstalowane w Łodzi (poza BIP-em), oraz rozbiło Obwody Kutno i Łęczyca. W następstwie aresztowań przestał funkcjonować sztab Inspektoratu Łódź. W pierwszych dniach listopada 1944 r., aresztowania objęły także komendę Obwodu Pabianice, natomiast w grudniu komendę miejską w Wieluniu.
15 października 1944 r., został aresztowany przez policję bezpieczeństwa szef sztabu KO mjr Majewski. Namówiony przez gestapowców do współpracy ujawnił on kilku oficerów sztabowych, w tym kpt. Woronowicza oraz Inspektora Sieradzkiego por. Stefana Budę "Andrzeja", "Wapienia" z którymi przeprowadził odprawę w więzieniu. Układ z Niemcami miał polegać na namówieniu dowództwa AK do współpracy z dotychczasowym okupantem na platformie walki z komunizmem i budowy tzw. "Nowej Europy".
Plany utworzenia "Legionu Polskiego", walczącego po stronie Niemiec spełzły na niczym. Doprowadzeni na "odprawę" oficerowie oświadczyli, że Majewskiego nikt nie upoważnił do pertraktacji z wrogiem i nie będą brali w tym udziału.
Mimo niepowodzenia Gestapo wypuściło mjr "Dziadka" z więzienia, aby poszukał poparcia dla zaplanowanych celów wśród innych oficerów. Kierownictwo Armii Krajowej potraktowało jednak działalność Majewskiego jako zdradę. Z wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego został on skazany na śmierć. Wyrok wykonano.
Wszystkie opisywane wyżej wydarzenia spowodowały organizacyjne rozbicie Okręgu Łódź. Jego stan wykluczał wystąpienie w okresie powstania powszechnego oraz bardzo ograniczał możliwości podjęcia działań w ramach "Burzy". Potwierdzają to dobitnie dwie opinie.
Pierwsza z nich to sprawozdanie szefa Oddziału II KO kpt. Mariana Ziemkiewicza z 12 sierpnia 1944 r.:
"...stan organizacyjny inspektoratów, poza inspektoratami łódzkim i częściowo sieradzkim - niedostateczny. Szczególnie źle stan ten przedstawia się w insp. kaliskim i kutnowskim... możliwość przeprowadzenia z powodzeniem pełnej akcji zbrojnej i całkowitego opanowania terenu ma jedynie insp. Łódź, o ile otrzyma broń".
Druga to raport płk Stempkowskiego z 29 października 1944 r., w którym informował Komendę Główną:
"W okręgu po stronie Rzeszy wszystkie oddziały są w konspiracji, ogółem 27 baonów, uzbrojenie bardzo słabe - prawie żadne. Ostatnio stany zmniejszone o 30 % i więcej z powodu masowego wywozu Polaków.. Obsady dowódców od baonu w dół... Chętnych oficerów do pracy w terenie Rzeszy b. mało... Placówki po aresztowaniach obejmują następni, nie najlepsi jako dowódcy, ale najlepsi intencjami.
Całość AK na tym terenie tworzy kościec, który jest raczej podporą moralną dla ogółu przez swą postawę i wydawnictwo. Natomiast o użyciu go do akcji zaopatrzenia w broń nie może być mowy".
Dodajmy, że po aresztowaniach nie zostały już odtworzone komendy obwodów kaliskiego, konińskiego i kutnowskiego, a od listopada utracił łączność z Komendą Okręgu sztab Inspektoratu Sieradz, którego dwa Obwody - Sieradz i Wieluń, należały do najżywotniejszych w Okręgu.
***
Po zajęciu terenów Okręgu przez Armię Czerwoną i rozwiązaniu AK nastąpiły masowe aresztowania jej żołnierzy. W rękach nowego okupanta znalazło się kilkunastu członków Komendy Okręgu i Podokręgu Piotrkowskiego. Byli to m. in.: płk Michał Stempkowski "Grzegorz", mjr Jerzy Emil Hassan "Turek II", mjr Józef Łubnicki "Wojna", mjr Józef Szczechura "Zimny", kpt. Jan Baczyński, Nolesław Janowski, Stefan Zatorski.
Wśród ofiar kolejnych fal aresztowań znaleźli się także m. in.: ppłk Rudolf Jan Majewski "Leśniak" (dowódca 25 pp.) oraz jego trzech podkomendnych, mjr Bolesław Jabłoński "Bill", ppłk Zygmunt Walter-Jahnke "Gertruda" oraz mjr Adam Trybus "Gaj".
Komenda Okręgu.
Komendanci:
 p.o. ppłk Edward Pfeiffer "Edward", "Roman".: październik 1939 r.
ppłk dypl. Leopold Okulicki "Jan".: październik 1939 - wrzesień 1940 r.
mjr./ppłk Stanisław Juszczakiewicz "Robert", "Stanisław", "Kornik".: wrzesień 1940 - maj 1942 r.
 płk Ludwik Czyżewski "Julian", "Dalia", "Wiktor".: maj - grudzień 1942 r.
ppłk/płk Michał Stempkowski "Grzegorz".: grudzień 1942 - 19 stycznia 1945 r.
Szefowie sztabu.
 mjr Stanisław Juszczakiewicz "Robert", "Stanisław", "Kornik".: 1939 - wrzesień 1940 r.
ppłk dypl. Stefan Górnisiewicz "Rola".: kwiecień (?)/maj - czerwiec 1940 r.
mjr dypl. Paweł Zagórowski "Maciej".: październik 1940 - listopad 1941 r.
mjr Zygmunt Janke "Gertruda".: 1942 - marzec 1943 r.
mjr Bronisław Majewski "Dziadek".: ?? - sierpień 1944 r. (aresztowany 15 października 1944 r.).
mjr cc. Bolesław Jabłoński "Bill".: sierpień - październik 1944 r.
mjr Jerzy Emir Hassan "Turek II".: październik (?) 1944 - styczeń 1945 r.
Adiutanci komendanta:
 ppor./por. Benedykt Siegmüller-Młynarski "Benek".: wrzesień 1941 - maj 1942 r.
 kpt. Jan Baczyński.: ?? - ??
Kwatery:
Płk Okulicki.
- mieszkanie rodziny Góralczyków przy ul. Kilińskiego 117.
Płk Stempkowski:
- mieszkanie przy ul. Przędzalnianej, drugi u rodziny Mauerów w dzielnicy Żabieniec. Poza tym do dyspozycji płk Stempkowskiego dostępne były lokale przejściowe w poszczególnych inspektoratach okręgu (np w Piotrkowie Trybunalskim miał dwie kwatery - przy ul. Piłsudskiego oraz w pobliżu toru wyścigowego w mieszkaniu dr Stanisława Śpiewaka).
Oddział I (Organizacyjny).
Szefowie:
rtm. Stefan Grabowski "Amelia".: 1940 - ??
Wojskowy Sąd Specjalny.
Przewodniczący:
- sędzia okręgowy Kozłowski "Klin".: ?? - ??
Duszpasterstwo.
ks. mjr Stanisław Pniewski "Staś".: ?? - ??
W ramach akcji scaleniowej podporządkowano Komendzie Okręgu część konspiracji lokalnych i terenowych struktur organizacji ogólnokrajowych. W grupie tej znalazły się takie organizacje jak:
Polska Organizacja Bojowa skupiająca dawnych oficerów i podoficerów rezerwy. Powstała z inicjatywy Henryka Bartoszewicza ps. „Janota”, działacza przedwojennego Związku Młodej Polski, oraz Fabiana Urbaniaka ps. „Piła”. POB podporządkowała się ZWZ w styczniu 1940 roku.
Tzw. Grupa Fedotiewa - wywodząca się z przedwojennego Związku Strzeleckiego, Polska Organizacja Wojskowa, skupiająca byłych „peowiaków”, a także Kadra Bojowa Wojska Polskiego, "Głos Polski", Komenda Obrońców Polski (wcielona w 1942 r.), Polska Niepodległa (wcielona w 1942 r.), "Jastrzębiec", Polska Organizacja Wojskowo-Narodowa,Polska Organizacja Zbrojna, „Pochodnia” oraz „Kominy”, czyli chorągiew łódzka Szarych Szeregów i inne.
Dowódcy scalanych organizacji otrzymywali w ZWZ-AK dość dużą swobodę. Zaprzysiężone organizacje zbrojne zachowywały swoje struktury, otrzymując część zadań należących do Okręgu ZWZ.
Ostre konflikty towarzyszyły natomiast rozmowom scaleniowym ze Stronnictwem Narodowym. Finalnie Oddziały NOW w okręgu łódzkim tylko częściowo zostały objęte procesem scaleniowym. Podobnie rzecz miała się z Batalionami Chłopskimi, bowiem łódzkie oddziały BCh (poza obwodami: brzezińskim i łaskim) przeszły do AK dopiero w sierpniu 1943 r.
Oddział II (Wywiad, Kontrwywiad).
Szefowie:
kpt./mjr dypl. Zygmunt Janke "Gertruda", "Witold".: luty 1940 - marzec 1943 r.
kpt./mjr cc. Bolesław Jabłoński "Kalia", "Bill".: marzec 1943 - ??
kpt. Marian Zienkiewicz.: ?? - ??
Zastępcy:
kpt. Mikołaj Ostaszewski "Mikołaj".: ?? - luty 1944 r. (zginął podczas walki z niemiecką zasadzką).
Do organizowania sieci wywiadowczej przystąpiono już w pierwszych tygodniach okupacji. Musiano jednak przy tym pokonać wiele trudności, ponieważ brakowało wykwalifikowanych wywiadowców, a społeczność niemiecka była dość jednorodna i trudna do penetracji.
Dlatego też koniecznym stało się szukanie nowych kanałów dojścia do struktur wroga. W poszukiwaniach tych oparto się na młodzieży polskiej oraz nielicznych oficerach zawodowych. Wraz z upływem czasu zdobyte dane uzupełniano o wiadomości uzyskane od robotników przymusowych.
Szczególnie cenne były relacje pracowników zakładów zbrojeniowych. Komenda okręgu ZWZ-AK powołała również specjalne komórki obserwacyjne, które prowadziły działalność wywiadowczą w zakładach produkcyjnych, na węzłach kolejowych w Łodzi, Koluszkach, Zduńskiej Woli i Kutnie.
Obserwowano bardzo uważnie poligon w Monicach pod Sieradzem, sztab XIII Korpusu w Łodzi i Dowództwo Wschodnie (Ober-Ost) w Spale. Analizowano zwłaszcza sytuację w pobliskich lasach, gdyż w rejonie Spały Niemcy prowadzili szereg prac budowlanych w Konewce, Jeleniu i Glinniku.
Wraz z upływem czasu praca Oddziału II Komendy Okręgu okrzepła, co zaowocowało przeniesieniem działań do miast niemieckich i austriackich. Łódzcy wywiadowcy zaangażowani byli m.in. w „rozpracowanie” portów nad Morzem Północnym i Czarnym. W polu zainteresowania pozostawały również archiwa wojskowe sił lądowych i służb medycznych.
Do Londynu posyłano raporty o stanach osobowych poszczególnych jednostek niemieckich, pracach nad szczepionkami np. dla oddziałów walczących w Afryce Północnej i informacje o pociskach V-1 (w Łodzi produkowano części do kadłubów i żyrokompasy). Zbierano ponadto dokumentację dotyczącą niemieckich zbrodni – popełnionych na Żydach, Polakach i jeńcach wojennych. Od 1943 r. praca wywiadowcza skupiła się na analizie danych o wynikach bombardowań lotnictwa alianckiego, sukcesach Armii Czerwonej i nastrojach ludności niemieckiej
Referat "N".
Kierownik:
- Jan Libsz "Anatol", "Kruk".: 1942 - 1944 r.
Akcja walki psychologicznej z wrogiem pod kryptonimem "N" w Okręgu Łódź prowadzona była przez Oddział II Komendy Okręgu. Spowodowane to było faktem, iż w trakcie organizowania akcji "N" w pierwszej połowie 1942 r., miała miejsce opisywana już wyżej, tzw. "wielka wsypa" m. in. w BIP-ie Okręgu, któremu nie można było przydzielać nowych zadań.
Współpracownikami szefa "N" - Jana Libsza byli m.in.: Sompławski "Orlicz", Feliks Filipczyński "Kmicic", Anna Lebiedzińska-Filipczyńska "Elżunia".
Referat "N" liczył w połowie 1942 r., 19 osób, które kolportowały 600 egzemplarzy druków "N" miesięcznie.
Druki "N" były także przekazywane via Łódź w głąb Rzeszy. Zadanie to wykonywała m. in. Halina Kłąb "Jacek II". Ponadto w drukarni "Biuletynu Kujawskiego" wydrukowano kilka własnych ulotek.
Łódzki Referat "N", a szczególnie jego szef miał na koncie bardzo szczególne osiągnięcie:
Stworzono bowiem podziemną organizację, występującą jako komórka "NSDAP - Erneuerungsbewegung", rzekomo ruchu kierowanego przez zbiegłego do Wielkiej Brytanii Rudolfa Hessa.
Libsz posyłał żołnierzom niemieckim z łódzkiego Kraftfahrtheimatparku druki "N", a gdy zorientował się, że nie powiadomili oni Gestapo, drogą korespondencyjną nawiązał z nimi kontakt, dostarczając następnie hasła i prasę.
Prowadząc dalej grę "Anatol" uzyskiwał meldunki o charakterze wywiadowczym oraz zdobył niewielką ilość broni. Niemcy do końca nie zorientowali się, że pracują na rzecz polskiego podziemia.
Organizacja niemiecka istniała około pół roku, po czym nastąpiły aresztowania kilkudziesięciu żołnierzy. W następstwie śledztwa przeprowadzonego przez Gestapo został ujęty także Libsz, którego zastrzelono podczas przesłuchania 14 czerwca 1944 r.
Oprócz kolportażu druków "N" otrzymywanych z Komendy Głównej, wydano szereg ulotek, rozsyłanych następnie do Niemców. Prowadzono również akcję "S" (nazywaną również "akcją specjalną miejscowej Komórki Terroru Moralnego"), polegającą na rozsyłaniu listów o odpowiedniej treści oraz fałszywych wezwań, wprowadzających bałagan w funkcjonowaniu niemieckiej administracji, podrywających zaufanie do władz i ośmieszających miejscowych dygnitarzy.
Akcję "N" rozwijano także w Obwodach. W Obwodzie Tomaszów Mazowiecki prowadzili ją m.in. Bronisław Okrójka "Siwy" i Mieczysław Remisz "Chaber", a w Obwodzie Wieluń kierował nią ppor. Jan Łuczakowski "Narocz".
Na początku maja 1944 r., członkowie wieluńskiej konspiracji wydawali powielaną ulotkę, adresowaną do osiedlonych tam Niemców, przybyłych z Rzeszy.
Szczególną rolę w działalności "N" odgrywali kolejarze zatrudnieni w węźle kolejowym w Koluszkach. Dysponowali oni bardzo dużymi możliwościami przerzutu druków "N" do Rzeszy, jak i na front wschodni. Ogromną pomoc akcja "N" otrzymała od dwóch konspiracyjnych komendantów węzła: Feliksa Krycha "Romana" oraz Leonarda Duklewskiego "Leo".
Swój udział w działalności "N" miała również Chorągiew Łódzka Szarych Szeregów. Komórki "N" utworzył tam hm. Zygfryd Linda "Firlej". Przerzut druków "N" z Generalnej Guberni odbywał się poprzez sieć kurierską, zorganizowaną przez "Firleja".
Punkt przerzutowy dla Szarych Szeregów mieścił się w Koluszkach. Zachował się dokument, z którego dowiadujemy się, że w marcu 1944 r., łódzkie Szare Szeregu rozkolportowały 300 druków "N".
Dodatkowo do łódzkich Szarych Szeregów należało (w zakresie akcji propagandowej) wykonywanie codziennych nasłuchów radiowych dla potrzeb tajnej prasy oraz jej kolportaż.
Oddział III (Operacyjny).
Szefowie:
kpt. Bogdan Górski "Bogdan", "Fela", "Zawada".: styczeń - marzec 1940 r.
kpt. Jan Kopka Kazimierz "Kazimierz".: marzec 1940 - ??
kpt. Henryk Kożuchowski "Hora".: ?? - 5 grudnia 1942 r. (aresztowany).
Głównym zadaniem Oddziału III było opracowanie planu powstania powszechnego na terenie okręgu. Do prac planistycznych zaangażowano większą część aparatu sztabowego Komendy Okręgu.
Zakładano, że nie wszystkie ogniska walki zostaną opanowane w pierwszym uderzeniu, nawet przy pełnym czynniku zaskoczenia. Zdawano sobie bowiem sprawę z tego, że siły okręgu były na to za słabe.
Część z tych ognisk miała być jedynie odizolowana i dopiero w drugiej fazie zniszczona przy pomocy tych sił, które opanowały już obiekty nieprzyjaciela i dozbroiły się zdobycznym sprzętem wojennym. Liczono również na dozbrojenie poprzez odbiór zrzutów lotniczych. Dla każdego ogniska walki lub obiektu wyznaczono dowództwo, sieć łączności oraz wszelkiego rodzaju służby (w tym sanitarną).
Głównym celem sił Okręgu miało być przede wszystkim opanowanie Łodzi a następnie rozwinięcie działań w kierunku Łęczycy, Kutna i Gostynina tak, aby wraz z siłami Obszaru Warszawskiego przenieść walki na teren Kujaw i do Wielkopolski.
Oddziały Okręgu, po zdobyciu wyznaczonych im ognisk walki miały ulec reorganizacji, a następnie rozformowaniu. Miało ono służyć przejściu sił Okręgu do drugiego etapu, czyli do planu Odtwarzania Sił Zbrojnych w Kraju.
Cały plan OSZK został podzielony na kilka etapów, które w pierwszej kolejności przewidywały osłonę dalszych działań organizacyjnych.
Okręg Łódź w pierwszym rzucie miał odtworzyć tylko jedną 10 Dywizję Piechoty, która przed wojną stacjonowała na terenie Łodzi i w jej okolicach. Jako druga w kolejności odtwarzana miała być 25 DP, stacjonująca przed wojną w Kaliszu.
Odtwarzane oddziały miały otrzymać numerację jednostek wchodzących przed wojną w skład tworzonych obecnie dywizji. Nie była to jednak żelazna zasada i w założeniach planu OSZ przewidywano od niej odstępstwa.
W rozbiciu na mniejsze jednostki (10 i 25 DP) plan dla Okręgu wyglądał następująco:
28 pułk piech. Strzelców Kaniowskich (z Łodzi) w Piotrkowie Trybunalskim.
29 pułk piech. Strzelców Kaniowskich (z Kalisza) w Koluszkach - Brzezinach.
31 pułk piech. Strzelców Kaniowskich (z Sieradza) w Opocznie.
56 pułk piech. AK (z Krotoszyna) w Rawie Mazowieckiej.
60 pułk piech. AK (z Ostrowa Wielkopolskiego) w Tomaszowie Mazowieckim.
Oddział IV (Kwatermistrzostwo).
Szefowie:
kpt. Jan Wojciechowski "Jowisz".: kwiecień 1941 - koniec 1942 r.
mjr dr Franciszek Rudolf Goertz.: ?? - ??
kpt. Bronisław Szczechura "Zimny".: ?? - ??
Oddział V-k Łączność konspiracyjna.
Szefowie:
- Elżbieta Dutkowska "Hanka".: ?? - ??
ppor./por. Benedykt Siegmüller-Młynarski "Benek".: jesień 1941 - maj 1942 r.
por. Józef Marchwicki "Biegacz", "Lokator".: ?? - luty 1944 r. (aresztowany).
Baza Okręgu w Warszawie.
Szefowa:
- Elżbieta Dutkowska "Hanka".: ?? - ??
Oddział V-o Łączność Operacyjna
Szefowie:
por. Edward Cichopek "Piotr".: ?? - ??
por. Franciszek Moczkowski "Głuchacz".: ?? - ??
Oddział VI (Informacyjno-Propagandowy).
Szefowie:
por. Stanisław Miłek "Mały Stasio".: 1939/1940 - kwiecień 1940 r.
- Henryk Bartoszewicz "Janota".: kwiecień (?) - 4 czerwca 1940 r. (aresztowany).
- Jan Nowicki "Korcz".: lipiec/sierpień 1940 - ??
- hm. Mieczysław Łętowski "Nałęcz".: październik 1940 - lato 1941 r. (aresztowany).
por./kpt. Franciszek Jabłonka "Michał".: 1941/1942 - 8 sierpnia 1942 r. (aresztowany).
- Jerzy Dłuski "Adonis", "Robert".: październik 1942 - 23 kwietnia 1944 r. (aresztowany).
- Mieczysław Piotrowicz "Kępi".: maj 1944 - 18 stycznia 1945 r. (działający na terenach GG).
- Jerzy Leski "Grot".: maj 1944 - 18 stycznia 1945 r. (działający na terenach tzw. "Warthegau").
Pisma:
"Wiadomości Polskie".
Organizacja łódzka już na początku listopada 1939 r., rozpoczęła wydawanie powielanego tygodnika zatytułowanego "Wiadomości Polskie". Tygodnik ukazywał się do kwietnia 1940 r. i był redagowany przez Stanisława Miłka "Małego Stasia".
"Kronika Polska"/"Biuletyn Kujawski".
Od sierpnia 1940 r., ukazywała się "Kronika Polska". Do 31 sierpnia 1941 r., wydano 47 numerów tego pisma, które z kolei we wrześniu przemianowano na "Biuletyn Kujawski" (przy zachowaniu ciągłości numeracji). Pismo drukowali: Henryk Zieliński, Mieczysław Cyranek i Zygmunt Pach.
W okresie od stycznia do grudnia 1941 r., redaktorem "Biuletynu Kujawskiego" był mgr. Jan Nowicki (aresztowany 23 stycznia 1942 r., w Pabianicach i rozstrzelany w Zgierzu 20 marca 1942 r.). W tym czasie nastąpił szereg "wsyp", które nie ominęły także BIP:
23 stycznia 1942 r., został aresztowany Józef Świątczak, przygotowujący nasłuchy radiowe dla "Biuletynu Kujawskiego", a 2 kwietnia 1942 r. Niemcy przypadkowo wykryli drukarnię tego pisma, zainstalowaną przy ul. Rzgowskiej 87.
Fakt ten spowodował dwutygodniową przerwę w wydawaniu "Biuletynu Kujawskiego". Drukarnię uruchomiono ponownie w mieszkaniu literata Grzegorza Timofiejewa przy ul. Sienkiewicza 67.
Po Janie Nowickim redakcję objął Mieczysław Kempner "Bolesław", który kierował nią do maja 1942 r. (zdekonspirowany musiał uciekać z Łodzi). Po nim pismo redagował do września 1942 r. Tadeusz Sarnecki przy współpracy Grzegorza Timofiejewa, redagującego dodatek literacki "Tyrtej" (ukazało się 5 numerów).
W końcu lipca 1942 r., drukarnię przeniesiono do mieszkania Bronisławy Chrupek przy ul. Karolewskiej 1.
W tym czasie na BIP Okręgu Łódź spadły kolejne ciosy: 2 sierpnia Gestapo aresztowało Bronisławę Chrupek wraz z całą rodziną, 8 sierpnia szefa BIP-u Franciszka Jabłonkę, natomiast 10 sierpnia Niemcy wykryli drukarnię, przy czym aresztowano głównego drukarza Henryka Zielińskiego oraz jego narzeczoną Leokadię Bielińską, główną kolporterkę "Biuletynu Kujawskiego".
26 sierpnia Niemcy ujęli Grzegorza Tomofiejewa, natomiast Tadeusz Sarnecki został zdekonspirowany i musiał uciekać z "Warthegau" do Generalnej Guberni.
"Biuletyn Kujawski" jako bodajże najważniejsze pismo Okręgu, wychodził w nakładzie 6 000 egzemplarzy. Był pismem o największym zasięgu i zarazem najpoważniejszym na ziemiach włączonych do Rzeszy.
Tytuł miał za zadanie wprowadzić Niemców w błąd i zasugerować okupantowi, że pismo nie jest wydawane w Łodzi i/lub na terenie województwa łódzkiego. Zawierało przeglądy sytuacji politycznej i wojskowej pisanych na podstawie nasłuchów radiowych, informacje o działalności rządu i Armii Polskiej na Zachodzie, a także liczne dane o terrorze niemieckim.
Dużo miejsca poświęcono zwalczaniu nagannych postaw, piętnując zwłaszcza postawy kolaboracyjne oraz przypadki denuncjacji. Apelowano również do podjęcia walki cywilnej, co na terenie tzw. "Kraju Warty" było szczególnie trudne.
W 1942 r., dzięki rozpracowaniu i aresztowaniom członków BIP, udało się Niemcom w znacznej mierze osłabić działalność propagandową Okręgu. Znalazło to swój oddźwięk w meldunku organizacyjnym Nr 220 za czas 1 marca - 31 sierpnia 1943, w którym Komendant Główny AK zawiadamiał Londyn co następuje:
"Działalność BIP ograniczona. Po wsypach z ub. półrocza, biuletyn Okr. wychodzi tylko na terenie Inspektoratu Rejonu Piotrków.
Cały Okręg natomiast informowany jest przez dużą ilość prywatnych punktów nasłuchów radio. Akcja N prowadzona."
W styczniu 1943 r., do Łodzi przybył nowy Komendant Okręgu płk. Stempkowski "Grzegorz", który w swojej powojennej relacji wspominał: "W momencie przejęcia przeze mnie Okręgu - BIP właściwie nie istniał. Zaczął go organizować na moje polecenie kol. Mieczysław Piotrowicz".
Mimo tak niekorzystnego splotu wydarzeń już w pierwszej połowie 1943 r., ukazały się (wydrukowane w warszawskich TWZW) 2 lub 3 numery "Kujawskiego Biuletynu Informacyjnego", przy czym dla zaakcentowania, iż pismo to jest kontynuacją "Kroniki Polskiej" i "Biuletynu Kujawskiego", przy numeracji podano "Rok IV". Do dziś nie udało się ustalić ani składu redakcji, ani nakładu w jakim "Biuletyn Kujawski" wydawano w tym czasie.
Pismo przerzucano z Warszawy do Łodzi przez Obwód Koluszki, wraz z prasą BIP-u Komendy Głównej ("Biuletyn Informacyjny", "Wiadomości Polskie", "Insurekcja", "Żołnierz Polski") oraz z wydawnictwami Delegatury Rządu (z "Rzeczpospolitą Polską" na czele).
***
W maju 1944 r., szefem BIP-u Okręgu, działającym w tzw. "Kraju Warty" został Jerzy Leski "Grot". Nominacja ta stała się bezpośrednią przyczyną znaczącej poprawy sytuacji BIP-u Komendy Okręgu.
W tym czasie pojawiło się bowiem kilka pism powielanych, zawierających wiadomości z nasłuchu. Dzięki inicjatywie Leskiego Okręg rozpoczął wydawanie takich pism jak: "Dziennik Żołnierza AK", "Informator Tygodniowy", "Trybuna Łodzi", "Wolność" oraz "Biuletyn Sieradzki". Do dziś nie udało się ustalić składów redakcji oraz nakładów tych pism.
Rola wymienionych wyżej pism była ogromna, ponieważ po wybuchu Powstania Warszawskiego, na teren Okręgu nie dochodziła prasa Komendy Głównej.
"Wolność".
W sierpniu 1944 r., w Obwodzie Koluszki przystąpiono do wydawania na powielaczu własnego pisma, zatytułowanego: "Wolność". Pismo wychodziło 2-3 razy w tygodniu i było redagowane przez Stanisława Nowakowskiego "Szaraka" i Edwarda Głowackiego "Brewę".
Ogółem ukazało się 26 numerów "Wolności", w nakładzie 150 - 400 egzemplarzy, kolportowanych na terenie obwodu oraz przerzucanych do Łodzi.
W tym czasie, czyli w sierpniu 1944 r., udało się odbudować struktury BIP-u okręgowego. Ich schemat organizacyjny wyglądał następująco:
Referat Ogólny.
Zadania:
Administracja wewnętrzna oraz sprawy: personalne, budżetowe, dyscyplinarne, prawne, łączność zewnętrzna.
Referat Informacyjny.
Zadania:
a) Sporządzanie comiesięcznych raportów polityczno-godpodarczo-społecznych dla Komendy Głównej oraz Komendy Okręgu.
Raporty sporządzano na podstawie miesięcznych, specjalnych meldunków inspektorów i specjalnej sieci własnej.
b) Nawiązywanie kontaktów z organizacjami politycznymi i społecznymi.
Referat Propagandowy.
Zadania:
Przeprowadzanie specjalnej akcji propagandowej w środowiskach niemieckich, oraz sporadyczna akcja wśród ludności polskiej.
W skład referatu wchodziła Sekcja Pomocy Żołnierzom, która działała w ścisłej współpracy z Wojskową Służbą Kobiet (Pomocniczą Służbą Kobiet).
Referat Pomocy Żołnierzom.
Referat utworzono w końcowej fazie okupacji na bazie wspomnianej wyżej sekcji Referatu Propagandowego. Pod koniec 1944 r., rozpoczęto tworzenie komórek PŻ w Obwodach.
Referat Prasowo-Wydawniczy.
Zadania:
Wydawanie czasopisma "Biuletyn Zachodni" oraz "Dziennika Żołnierza Armii Krajowej". Przesyłanie przez dział redakcyjny materiału agencyjnego dla "Agencji Prasowej" i "Informacji Zachodniej".
Referat Cenzury Wojennej.
Zadania:
Rozciągnięcie cenzury nad radiem, prasą, wszelkimi wydawnictwami oraz wystąpieniami publicznymi po zakończeniu okupacji i wyjściu z konspiracji, czyli na czas stanu wojennego.
Opracowanie planów działania na okres powstania powszechnego i planu OSZ.
Do wybuchu Powstania Warszawskiego BIP Okręgu swoją działalność opierał przede wszystkim na publikacja BIP-u Komendy Głównej AK. Poza "Biuletynem Kujawskim" nie posiadał on bowiem pism własnych o wystarczająco dużym zasięgu. Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej po rozbiciu BIP-u Okręgu w 1942 r.
W okresie sierpień - wrzesień 1944 kontakt z BIP-em Komendy Głównej został przerwany. Dopiero w końcu listopada tego roku udało się go nawiązać ponownie, już z nowo utworzonym, popowstaniowym BIP-em KG.
BIP Okręgu Łódź najprawdopodobniej nie zdołał utworzyć Referatu "Antyk". Działalność propagandowa, wymierzona przeciwko komunistom opierała się głównie na pismach BIP Komendy Głównej AK, rozprowadzanych przez komórki kolportażowe BIP-u Okręgu. Zarządzono jednak przy tym stworzenie odrębnych skrzynek kontaktowych i lokali, aby publikacje te nie przychodziły razem z wydawnictwami "normalnymi" KG AK, zaś ich kolportaż miał odbywać się anonimowo, nie zaś oficjalnie przez AK.
Akcja "N".
Ze względu na rozbicie BIP-u Komendy Okręgu akcja "N" prowadzona była przez Oddział II Komendy Okręgu.
Komórka legalizacyjna.
BIP Okręgu zajmował się produkcją fałszywych dokumentów do "wielkiej wsypy" w 1942 r. Komórką legalizacyjną kierował ówczesny szef BIP-u okręgowego por. Franciszek Jabłonka "Michał".
Pracownikami legalizacji byli: Rudolf Majer, jego syn Mieczysław Majer "Kitka" oraz Stanisław Wojewoda. Praca komórki oparta była zarówno na tajnej drukarni, ale także na działającej legalnie drukarni niemieckiej przy ul. Piotrkowskiej 96, w której pracował S. Wojewoda.
Komórka legalizacyjna obsługiwała cały Okręg, ponieważ oprócz BIP-u tylko Oddział II KO posiadała własną komórkę legalizacyjną.
Oddział VII (Wydział Wojskowy).
Szefowie:
- Edward Piotrowski "Bzura".: ?? - ??
Związek Odwetu\Kedyw.
Szef ZO:
kpt. Franciszek Chołąckiewicz "Franek".: ?? - ??
Zespoły sabotażowe Związku Odwetu Okręgu powstały m. in. w Zakładach Scheiblera i Grohmanna, Horaka, w Zakładach "Promotor" oraz "Zellgran". Do ich zadań należało niszczenie surowców i uszkadzanie maszyn.
Grupy kolejarzy prowadziły sabotaż na kolei. Za pomocą zapalników czasowych powodowano pożary wagonów załadowanych łatwopalnymi ładunkami. Najgłośniejsze akcje:
- w lutym 1941 r., w Czastarach spłonęło 8 wagonów ze słomą lnianą;
- 29 marca w Karolewie wagon ze słomą lnianą;
- 6 czerwca w Pabianicach wagony ze słomą i tytoniem;
- 14 czerwca na stacji kolejowej Łódź Kaliska spłonęło kilka wagonów ze słomą;
- w nocy z 8 na 9 lipca w Pabianicach spłonął wagon ze słomą, dwa inne wagony uległy uszkodzeniu;
- 13 marca 1942 r., na stacji kolejowej Łódź Kaliska spłonęło kilka wagonów z wełną drzewną;
- w listopadzie lub grudniu 1942 r., na stacji Łódź-Widzew zniszczono pociąg z bombami lotniczymi.
Szef Kedywu:
kpt./mjr Adam Trybus "Gaj", "Ogrodnik", "Mścisław".: styczeń 1943 - ??
Od lata 1943 r., w obwodach Okręgu rozpoczęto formowanie Oddziałów Dywersji Bojowej (ODB) oraz Oddziałów Partyzanckich (OP). Wiosną 1944 r., Kedyw Okręgu przystąpił do jawnej walki z okupantem, wprowadzając w pole kolejne oddziały partyzanckie. Siły te stopniowo wdrażano w wykonanie planu "Burza".
W lipcu 1944 r., Komendant Okręgu zniósł dwutorowość dowodzenia i podporządkował Oddziały Dywersji Bojowej i Oddziały Partyzanckie komendantom poszczególnych obwodów. Zarówno ODB jak i OP stały się zawiązkami jednostek ewidencyjno-macierzystych i po wykazaniu dorobku bojowego otrzymywały przydział do tworzonych pułków.
Podczas "Burzy" oddziały partyzanckie Okręgu oraz patrole dywersyjne Inspektoratu Piotrków Trybunalski zgrupowano 20 lipca 1944 r., w Barkowicach Mokrych pod Sulejowem i utworzono I Batalion 25 pp AK, który 4 września rozbudowano do dwubatalionowego pułku, osiągając jesienią stan 1 200 żołnierzy.
Dowódcą pułku został 1 sierpnia mjr Rudolf Jan Majewski "Leśniak", "Roman", "Feliks", który pełnił tą funkcję do stycznia 1945 r. Jego następcą został kpt. Artur Hilary Moraczewski "Artur", "Morus".
Trzeba dodać, że już 9 listopada 1944 r., 25 pp AK przestał istnieć jako zwarta jednostka. Po rozwiązaniu pułku z części jego żołnierzy utworzono 6 oddziałów partyzanckich walczących na terenie Inspektoratu Piotrków Trybunalski, który 2 listopada został oddzielony od Okręgu i podporządkowany bezpośrednio Komendzie Głównej AK jako Podokręg.
Struktura terenowa i obsada personalna.
Mapa zaczerpnięta z zasobów "Wikimedia Commons". Autor: Lonio 17.
W latach 1940 - 1943 Okręg Łódź składał się z 7 (w tym dwóch okresowo) inspektoratów rejonowych, skupiających 24 obwodów. Pięć z nich znajdowało się na terenie tzw. "Warthegau", dwa zaś w Generalnej Guberni.
Sześć inspektoratów utworzono w 1940 r.: łódzki, kutnowski, piotrkowski, skierniewicki (latem 1940 r., wszedł w skład Okręgu Warszawa-województwo) oraz kaliski i sieradzko-wieluński, a następnie w 1942 inspektoraty: Koło, Konin i Turek. W 1943 r. dokonano poważnego przesunięcia strukturalnego: Inspektorat Kalisz włączono do Okręgu Poznań AK.
Na początku 1944 r., Okręg Łódź był podzielony na 5 inspektoratów, skupiających 18 obwodów. Cztery z nich: łódzki, sieradzki, kutnowski oraz kolski, obejmowały rejencję łódzką i część terenów rejencji inowrocławskiej. Piąty inspektorat - piotrkowski, usytuowany był na północnym skrawku dystryktu radomskiego.
Taki schemat utrzymał się do 2 listopada 1944 r., kiedy to utworzono Podokręg AK Piotrków Trybunalski, do którego włączono Inspektorat Piotrków oraz część Inspektoratu Łódź, leżącą w Generalnej Guberni. Podokręg ten podlegał bezpośrednio Komendzie Głównej AK.
Wyżej wymienione zmiany w strukturach terytorialnych zostały poprzedzone pewnymi zmianami w systemie dowodzenia Okręgiem. Na przełomie sierpnia i września 1944 r., powstały dwa ośrodki dowódcze-terytorialne, podległe bezpośrednio Komendantowi Okręgu.
W pierwszym, obejmującym tereny Generalnej Guberni (Inspektorat Piotrków Trybunalski), mieściła się siedziba komendanta i szefa sztabu. W drugim, skupiającym ziemie włączone do Rzeszy (inspektoraty: łódzki, sieradzki, kutnowski i kolski), dowodzenie przejął ówczesny zastępca Komendanta Okręgu mjr Majewski "Dziadek".
Liczba obwodów i poszczególnych inspektoratach wahała się od dwóch do czterech.
Obsada inspektoratów i obwodów.
*****
Inspektorat Rejonowy Kalisz.
(do 1942 r.)
Inspektorzy:
por. Emil Stark "Mocny".: początek 1940 - 6 marca 1941 r.
por. Sławomir Laskowski "Sławek".: marzec 1941 - marzec 1942 r.
Obwody:
Obwód Kalisz.
Komendant:
por. Sławomir Laskowski "Sławek".: grudzień 1939 - luty 1941 r.
Obwód Koło.
Obwód Turek.
Obwód Konin.
*****
Inspektorat Rejonowy Koło: "Korowód", "122", "Plebania", "116", "41", "AYA", "AAZ".
(utworzony w lutym 1942 r.)
Inspektorzy:
ppor./por. Jerzy Pilitowski "Bogdan", "Brodzicz".: luty - 12 maja 1942 r. (aresztowany).
por. Władysław Stępień "Proboszcz", "Jasio".: wiosna 1943 - luty 1944 r. (aresztowany).
 p.o. wachm./ppor. Michał Kurdzielewicz "Stach".: luty - 24 października 1944 r. (aresztowany).
Obwody:
Obwód Koło: "Okrąglak", "123", "117", "Organy", "42".
Komendanci:
 chor. Florian Zakrzewski "Fruwalski".: ?? - ??
 ppor./por. Jerzy Pilitowski "Brodzicz".: lipiec 1941 - 12 maja 1942 r. (aresztowany).
Obwód Konin: "Grzywa", "Stajnia", "Leczywoda", "125", "118", "Dzwon", "43", "AL".
Komendanci:
ppor. Władysław Pawlak "Dan", "Wład".: maj 1940 - kwiecień 1942 r.
 kpr. Roman Kin.: kwiecień - wrzesień 1942 r. (aresztowany).
Obwód Turek: "Turnia", "Ognik", "110", "Rzeźba".
Komendanci:
por. Kazimierz Pietras.: ?? - lipiec 1942 r. (aresztowany).
 sierż. Michał Kurdzielewicz "Stach".: marzec/kwiecień 1943 - 24 października 1944 r. (aresztowany).
*****
Inspektorat Rejonowy Kutno:
"Ogród", "Młyny", "Komin", "106", "Księgarnia", "112", "37", "AUX", "ANX".
Inspektorzy:
kpt. Jan Wojciechowski "Janusz".: kwiecień 1940 - 10 kwietnia 1941 r.
p.o. ppor. Zbigniew Kutnik "Feliks", "Tulipan", "Zbyszek".: kwiecień - październik 1941 r.
kpt. Jan Kopka "Kazimierz", "Grabowiecki" .: październik 1941 - luty 1942 r.
p.o. ppor. Zbigniew Kutnik "Feliks", "Tulipan", "Zbyszek".: luty - 20 marca 1942 r.
Zastępcy:
p.o. ppor. Zbigniew Kutnik "Feliks", "Tulipan", "Zbyszek".: październik 1941 - luty 1942 r.
Obwody:
Obwód Kutno: "Rybitwa", "Zgliszcza", "108", "Powieść", "113", "38", "AU".
Komendanci:
por. Bolesław Ślusarczyk "Korab".: czerwiec 1940 - marzec 1941 r.
 pchor. Jerzy Kałużny "Jurek".: czerwiec 1941 - kwiecień 1942 r. (aresztowany).
Obwód Łęczyca: "Nowela", "Popiół", "110", "114", "39", "AW".
Komendanci:
por. Zygmunt Olczyk "Józef".: grudzień 1939 - czerwiec 1941 r. (aresztowany).
kpt. Jan Lech Jarnuszkiewicz "Wujek".: czerwiec - lipiec 1941 r.
ppor. Józef Koczywąs "Zadruga".: lipiec 1941 - lato 1942 r.
ppor. Edward Czerwiński "Czesław".: 1943 - 2 listopad 1944 r. (aresztowany).
Obwód Gostynin: "Gaśnica", "120", "115", "Poezja", "40", "AX".
Komendanci:
ppor. Jerzy Kaszyński "Olgierd".: lato 1941 - 23 kwietnia 1942 r. (aresztowany).
*****
Inspektorat Rejonowy Łódź: "Fala", "101", "Farbiarnia", "27", "ALP", "Kanwa".
Inspektorzy:
mjr Stanisław Juszczakiewicz "Stanisław", "Kornik".: październik 1939 - wrzesień 1940 r.
kpt./mjr Józef Grabiński "Pomian", "Filip".: wrzesień 1940 - 22 lipiec 1942 r.
kpt./mjr Bogdan Górski "Łysy", "Zawada", "Fala".: sierpień - październik 1942 r.
 p.o por. Benedykt Siegmüller-Młynarski "Benek".: sierpień (?) październik 1942 - marzec 1943 r.
 kpt./mjr Jan Lech Jarnuszkiewicz "Kowalski", "Wujek".: marzec - 12 czerwca 1943 r.
kpt. Mieczysław Woronowicz "Farbiarz", "Marek".: wrzesień 1943 - wrzesień 1944 r.
kpt./mjr Adam Trybus "Gaj", "Ogrodnik", "Mścisław".: listopad 1944 - 19 stycznia 1945 r.
Obwody:
Obwód Łódź-miasto: "Potop", "Falochron", "102", "Kolor", "28", "AŁ", "Czółno".
Komendanci:
- Stanisław Pawlak "Lemiesz".: ?? - ??
mjr Józef Grabiński "Pomian".: marzec 1940 - 22 lipiec 1942 r.
kpt. Janusz Łoś "Dąbrowa", "Baca".: lipiec 1942 - październik 1943 r.
por. Józef Stolarski "Wojmir", "Ziomek".: listopad 1943 - 18 stycznia 1945 r.
Obwód Łódź-powiat: "Powódź", "104", "103", "Kotłownia", "29", "ŁM", "Przędza".
Komendanci:
por. Jan Badeński "Ciotka".: 1939 - lato 1940 r. (aresztowany).
kpt. Wacław Zimny "Roman".: lato 1940 - wiosna 1941 r.
por. Mieczysław Woronowicz "Farbiarz", "Marek".: październik 1941 - sierpień 1943 r.
por. Stanisław Wyszykowski "Zręba".: wrzesień 1943 - 5 września 1944 r. (aresztowany).
Obwód Ruda Pabianicka:
Komendanci:
por. Dionizy Sikorski "Dyziek".: styczeń 1940 - 13 luty 1942 r. (aresztowany).
ppor. Zdzisław Czarnecki "Polarnik".: marzec - lipiec 1942 r.
ppor. Jerzy Kanicki "Mirek".: lipiec 1942 - wiosna 1943 r.
ppor. Stanisław Olejniczak.: ?? - sierpień 1943 r.
ppor. Bogdan Ginter "Piotr".: listopad 1943 - 19 stycznia 1945 r.
Obwód Pabianice:
"Zalew", "Pług", "Zamach", "Katusz", "27", "Para", "104", "AW", "Osuwa".
Komendanci:
por. inż Jan Kowalski "Jurand", "Kuna".: marzec 1940 - 20 września 1942 r.
ppor. Romuald Borowicz "Rombar", "Murzyn".: listopad 1942 - 1 luty 1944 r. (aresztowany).
chor. Walenty Zora "Jan", "Okular".: luty - 15 październik 1944 r. (aresztowany).
ppor. Stanisław Chudobiński "Cezar".: grudzień 1944 - 19 stycznia 1945 r.
Obwód Brzeziny-Koluszki: "Cieśnina", "Poprawka", "32", "Węzeł".
Komendanci:
por. Edward Pluta "Królik", "Angora", "Biały Królik".: styczeń 1940 - październik 1941 r.
p.o. por. inż. Edward Głowacki "Brewa".: marzec 1943 - październik 1944 r.
kpt. Ignacy Gołębiowski "Oset".: listopad 1944 - 19 stycznia 1945 r.
*****
Inspektorat Rejonowy Piotrków Trybunalski:
"Robert", "Feliks", "Poręba", "Palarnia", "112", "Las", "Orkiestra", "45", "ABE", "Korba".
Inspektorzy:
kpt. Aleksander Mikuła "Miłosz", "Robert".: 25 marca 1940 - 9 października/listopad (?) 1941 r.
por./rtm. Feliks Karpiński "Feliks", "Korab".: 9 październik/listopad (?) 1941 - 3 września 1942 r.
kpt. Bolesław Ścigaj "Marek", "Rola".: październik 1942 - 31 maja 1943 r. (zaginął).
p.o. por./kpt. inż. Jan Kowalski "Kuna", "Jurand".: przełom czerwca i lipca 1943 r. (?)
ppłk Jan Kąkolewski "Stefan".: czerwiec 1943 - marzec 1944 r.
por./kpt. inż. Jan Kowalski "Kuna", "Jurand".: kwiecień - 9 maj 1944 r.
mjr/ppłk Stanisław Pawłowski "Powała".: maj - 2 listopada 1944 r.
Obwody:
Obwód Piotrków Trybunalski:
"Antoni", "Pierwiosnek", "Piec", "Polana", "Skrzypce", "AB".
Komendanci:
por. Antoni Węgrzyn "Ostroga".: październik 1939 - 11 czerwca 1940 r.
ppor. Stefan Ślusarczyk "Rawicz", "Marek".: październik 1940 - marzec 1941 r.
por. Marek Karski "Mateusz", "Andrzej".: kwiecień - wrzesień/październik 1941 r.
p.o. sierż. Zdzisław Kubicki "Makary", "Walter", "Kociołek".: październik - listopad 1941 r.
ppor. Jan Long "Jerzy".: grudzień 1941 - maj 1942 r.
por. Adam Olasik "Sewer", "Hubert", "Roman".: maj 1942 - 30 czerwca 1944 r.
por. Artur Hilary Moraczewski "Morus", "Artur".: lipiec 1944 r.
mjr Edward Piotrowski "Orlik", "Mema".: sierpień - 22 listopada 1944 r.
- Edmund Rzewuski "Mucha", "Paweł".: listopad 1944 - 19 stycznia 1945 r.
Obwód Tomaszów Mazowiecki: "Józef", "Petunia", "Szamot", "Górka", "Basy", "AC".
Komendanci:
rtm. Józef Walicki "Walbach".: marzec - lipiec 1940 r.
por. Marek Karski "Andrzej", "Mateusz".: sierpień 1940 - marzec 1941 r.
kpt. Zbigniew Walenty Julian Walewski "Franciszek", "Zbigniew".: kwiecień - 8 grudnia 1941 r. (aresztowany).
por. Zenon Mroczek "Ziemowit".: styczeń - maj 1942 r. (aresztowany).
p.o. chor. Jan Klecha "Żegota", "Karol".: czerwiec - październik 1942 r.
por./kpt. Jan Kowalski "Jurand", "Kuna".: listopad 1942 - kwiecień 1944 r.
p.o. por. Karol Żywociński "Orlątko", "Marek".: maj - czerwiec 1944 r.
kpt. Antoni Baranowski "Oksza".: lipiec 1944 - 19 stycznia 1945 r.
Obwód Rawa Mazowiecka:
"35", "Rybitwa", "556", "Dwór", "Pokrzywa", "115", "Drzazga", "122", "Zagajnik", "48", "Puzon", "AD".
Komendanci:
por. Kozłowski (?) "Pszczoła", "Sulima".: listopad 1939 - sierpień 1940 r. (zamordowany).
p.o. por. Marek Karski "Andrzej", "Mateusz".: kwiecień - lipiec 1940 r.
por. Tadeusz Perdzyński "Tarnawa".: lato 1940 - wiosna 1941 r.
por. Jerzy Sasin "Kopka".: wiosna 1941 - marzec 1942 r.
kpt./mjr Stanisław Pawłowski "Powała".: marzec 1942 - 1 maja 1944 r.
kpt./mjr Władysław Romańczyk "Rosa", "Kula", "Wir".: maj - sierpień 1944 r.
kpt./mjr Stanisław Leszczyński "Dąb", "Konar".: wrzesień 1944 - 19 stycznia 1945 r.
*****
Podokręg Piotrków Trybunalski:
Utworzony 2 listopada 1944 r. i podporządkowany bezpośrednio Komendzie Głównej AK.
Komendant Podokręgu:
mjr/ppłk Stanisław Pawłowski "Powała".: 2 listopada 1944 - 19 stycznia 1945 r.
*****
Inspektorat Rejonowy Sieradzko-Wieluński:
"Wulkan", "16", "Krater", "107", "Muzeum", "33".
Inspektorzy:
kpt./mjr Bogdan Górski "Bogdan", "Fela", "Zawada".: marzec 1940 - 22 października 1942 r.
kpt. Marcin Stachecki "Koliba", "Wujek", "Górnik".: listopad 1942 - 3 maja 1943 r.
por. Stefan Buda "Andrzej", "Wapień".: 8 maja 1943 - 4 listopada 1944 r.
 kpt. Franciszek Nowiński "Wojciech".: 5 listopada 1944 - lipiec 1945 r.
Zastępcy:
kpt. Franciszek Nowiński "Wojciech".: 1 stycznia - 5 listopada 1944 r.
Obwody:
Obwód Sieradz:
"Barman", "Skała", "118", "Ścieżka", "108", "Fauna", "34", "Trzcina", "AK", "Trawa".
Komendanci:
kpt. Aleksander Ogrodnik "Szulc".: grudzień 1939 - maj 1940 r. (aresztowany).
por. Marcin Stachecki "Koliba", "Górnik", "Wujek".: czerwiec 1940 - listopad 1942 r.
ppor. Czesław Rozłuski "Boruta", "Hanka".: grudzień 1942 - październik 1943 r.
ppor. Roman Szczepaniak "Ryuszard", "Jakub".: listopad 1943 - 19 stycznia 1945 r.
Obwód Wieluń: "Wapień", "119", "Lawa", "109", "Fora", "35".
Komendanci:
por. Mieczysław Woronowicz "Marek", "Farbiarz".: styczeń 1940 - październik 1941 r.
 p.o. st. sierż. Bolesław Janecki "Mściwoj".: listopad 1941 r.
ppor. Jan Łuczkowski "Narocz".: grudzień 1941 - luty 1942 r.
ppor. Stefan Buda "Andrzej", "Wapień".: marzec 1942 - maj 1943 r.
ppor. Stefan Zdych "Stach".: czerwiec - lipiec 1943 r.
kpt. Tadeusz Górski "Halina".: sierpień - grudzień 1943 r. (aresztowany).
ppor. Stefan Zdych "Stach".: 1944 r.
Obwód Łask: "Zatoka", "105", "Cerownia", "31", "AO", "Len".
Komendanci:
por. Zenon Ziemniewicz "Lubicz", "Czarny".: listopad 1939 - 16 listopad 1942 r. (aresztowany).
kpt. Jan Lech Jarnuszkiewicz "Kazimierz".: grudzień 1942 - marzec 1943 r.
ppor. Bolesław Janecki "Zdrój", "Mściwoj".: marzec 1943 - 19 stycznia 1945 r.
Obwód Kalisz: "Kamień", "121", "Ogień", "111", "Rzeźba".
Komendanci:
ppor. Sławomir Laskowski "Sławek".: grudzień 1939/styczeń 1940 - luty 1941 r.
ppor. Emil Stark "Mocny".: luty - 6 marca 1941 r. (aresztowany).
p.o. ppor. Sławomir Laskowski "Sławek".: marzec 1941 - marzec 1942 r.
ppor. Zbigniew Kutnik "Feliks", "Tulipan" "Zbyszek".: lipiec 1942 - czerwiec 1943 r.
por. Jan Ostrowski "Tomasz".: listopad 1943 - 26 czerwca 1944 r. (aresztowany).
p.o. chor. Marian Zakrzewski "Gromnik".: czerwiec 1944 - 19 stycznia 1945 r.
*****
Inspektorat Rejonowy Skierniewice:
W lipcu 1940 r., został przekazany do Okręgu Warszawa–Województwo ZWZ.
Inspektor:
mjr Stanisław Piękoś "Skała".: luty - lipiec 1940 r.
Obwody:
Obwód Skierniewice.
Komendant:
kpt. Marek Karski „Andrzej”, „Maciej”, „Mateusz”, „Stopa”.: grudzień 1939 - kwiecień 1940 r.
Obwód Łowicz.
Obwód Rawa Mazowiecka.
Komendant:
kpt. Marek Karski „Andrzej”, „Maciej”, „Mateusz”, „Stopa”.: kwiecień - lipiec 1940 r.
Liczebność i uzbrojenie.
Poniższe dane dotyczą, poza jednym wyjątkiem, liczebności kadry dowódczej. Problem stanu szeregowych został wyjaśniony w meldunku organizacyjnym Komendanta Głównego z 21 listopada 1940 r., gdzie jest wyraźnie powiedziane, że:
"Działają dowódcy, członków oddziałów mają przeważnie upatrzonych. Jednak liczyć na nich w potrzebie można na 100 %".
Jak już kilkakrotnie wspomniano ubytek oficerów, a także przejście na status plutonów szkieletowych było następstwem znacznego zmniejszenia liczby członków konspiracji wskutek wywozu na roboty i masowych aresztowań.
W zestawieniach uzbrojenia zwracają uwagę ogromne ubytki w uzbrojeniu. Dotyczy to zwłaszcza broni maszynowej (w 1944 r., zostało około 0,8% stanu ckm-ów i 1,6 % rkm-ów). Z karabinów i pistoletów zachował się co piąty, granatów niespełna 10%.
Meldunek organizacyjny Nr 37 z dnia 21 XI 1940 r.
O. de B.:
Komendy powiatowe w 11 powiatach. 249 plutonów. Oficerów: 410. Podoficerów: 2.489. Szeregowych sł. czynnej - zaprzysiężonych: 1.965. Szeregowych rez. upatrzonych: 7.268.
Uzbrojenie:
Brak.
Meldunek organizacyjny Nr 63 z 1 kwietnia 1941 r.
O. de B.:
Uzasadnienie zmian:
"Znacznie zmniejszony stan oficerów, wskutek wywożenia i ucieczki".
Uzbrojenie:
Brak danych.
Meldunek organizacyjny Nr 79 (z dnia 1 października 1941 r.) za okres 1 III do 1 IX 1941.
O. de B.:
Nie zamieszczony.
Uzbrojenie:
Stan z lipca 1941 r.
ckm.: 36/amunicja: 63.135, rkm. 55/amunicja: 11.605, karabiny 1.283/amunicja: 136.600, pistolety: 777/amunicja 11.548, granaty: 3.161, działka ppanc.: 3
Meldunek organizacyjny Nr 118 (z dnia 16 maja 1941 r.) za okres 1 IX do 1 III 1942.
O. de B.:
Nie podany.
Uzbrojenie:
Nie podane.
Meldunek organizacyjny Nr 170 (z dnia 1 września 1942 r.) za okres 1 III do 31 VIII 1942.
O. de B.:
5 Inspektoratów, 18 Obwodów, 410 plutonów szkieletowych. Oficerów: 74 w sztabach, 145 w plutonach. Podchorążych: 12 w sztabach, 186 w plutonach. Podoficerów: 158 w sztabach, 3.120 w plutonach.
Uzbrojenie:
Nie podane.
Meldunek organizacyjny Nr 190 (z dnia 1 marca 1943 r.) za okres 1 IX do 1 III 1943.
O. de B.:
5 Inspektoratów, 18 Obwodów, 300 plutonów szkieletowych. Oficerów: 54 w sztabach, 130 w linii. Podchorążych: 9 w sztabach, 151 w linii. Podoficerów: 130 w sztabach, 2.610 w linii.
Uzasadnienie zmian:
"Znaczne zmniejszenie stanów wskutek ostrego poboru okupanta na roboty i dużych aresztowań. Ubyło: 77 plutonów, 55 oficerów.
Poza tym po wsypach nieczynne insp. rej. Łódź i Koło-Konin. W związku z trwaniem aresztowań należy liczyć się z dalszym ubytkiem."
Uzbrojenie:
Stan z 9 lipca 1941 r.:
ckm.: 36 /amunicja: 63.090, rkm.: 54/amunicja: -, karabiny: 1.283/amunicja: 148.000, pistolety: 778/amunicja - , granaty: 4.000 , 3 działka ppanc./ amunicja: 3.000.
Meldunek organizacyjny Nr 220 (z dnia 31 sierpnia 1943 r.) za okres 1 III do 31 VIII 1943.
O. de B.:
5 Inspektoratów, 18 Obwodów. 300 plutonów szkieletowych. Oficerowie: 56 w sztabach, 136 w linii. Podchorążowie: 9 w sztabach, 151 w linii. Podoficerów: 139 w sztabach, 3.010 w linii (dane niekompletne).
Uzbrojenie:
Brak danych.
Meldunek organizacyjny Nr 240 ( z dnia 1 marca 1944 r.) za okres 1 IX 1943 do 29 II 1944.
O. de B.:
5 Inspektoratów, 18 Obwodów. 707 plutonów pełnych. Oficerów: 29 w sztabach, 245 w linii. Podchorążych: 8 w sztabach, 169 w linii. Podoficerów: 99 w sztabach, 6.130 w linii.
Uzbrojenie:
ckm.: 3/amunicja: 2.450, rkm.: 9/amunicja: 2.110, karabiny: 260/amunicja: 32.559, pistolety: 154/amunicja: 2.570, karabiny ppanc.: 1/amunicja: 16, granaty/zapalniki: 281/281.
Źródła:
* Kijewska Jadwiga, Sanojca Antoni "Schemat organizacyjny SZP – ZWZ- AK 1939 – 1945, „Dzieje Najnowsze”, R. XII."
* Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie "Polskie Siły Zbrojne w II Wojnie Światowej. Tom III Armia Krajowa."
* Mazur Grzegorz "Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939 - 1945".
* Ney-Krwawicz Marek "Struktura organizacyjna Armii Krajowej". Mówią wieki nr 9/1986.
* Praca pokonferencyjna pod redakcją M. Budziarka "Okręg łódzki Armii Krajowej".
* Praca pokonferencyjna pod redakcją H. Siemińskiego i J. Szymczaka "Z dziejów Armii Krajowej Okręgu Łódź".
* Praca zbiorowa pod redakcją naukową Krzysztofa Komorowskiego.: "Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny".
* Praca zbiorowa WIH "Polski Czyn Zbrojny w II Wojnie Światowej. Polski Ruch Oporu 1939 - 1945 r."
* Studium Polski Podziemnej w Londynie "Armia Krajowa w Dokumentach. Tom I".
* Studium Polski Podziemnej w Londynie "Armia Krajowa w Dokumentach. Tom II".
* Studium Polski Podziemnej w Londynie "Armia Krajowa w Dokumentach. Tom III".
* Studium Polski Podziemnej w Londynie "Armia Krajowa w Dokumentach. Tom IV".
* Studium Polski Podziemnej w Londynie "Armia Krajowa w Dokumentach. Tom V".
* Wawrzyniak Eugeniusz "Na rubieży Okręgu Łódź AK".
Koniec.
|
